2020 een loonstijging van 23.000 voor Willem Alexander BELACHELIJK!

Máxima werkt tien jaar als speciaal pleitbezorger van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties voor inclusieve financiering en ontwikkeling (UNSGSA). In die rol bezoekt ze staatshoofden en regeringsleiders om bij hen te pleiten zoveel mogelijk mensen toegang tot financiële diensten te geven, vooral diegenen in arme landen met weinig geld. Dit was een van haar eerste activiteiten in die rol, een toespraak bij de Wereldbank in 2009.

De anderhalve ton wordt vooral besteed aan reis- en verblijfskosten van de koningin en een medewerker van de Dienst Koninklijk Huis. Ze gaat zo’n tien keer per jaar op pad, normaal gesproken met een lijnvlucht, ‘in een enkel geval met het regeringsvliegtuig. Soms is het nodig een toestel in te huren voor een binnenlandse vlucht.’

De overheid maakt ook kosten die buiten die 150.000 euro vallen. Zoals beveiligingskosten, of het werk voor Máxima van medewerkers van de Rijksvoorlichtingsdienst of de Dienst Koninklijk Huis. Het is onduidelijk om hoeveel geld het gaat. De bedragen staan ergens op de begrotingen van Algemene Zaken en Justitie en Veiligheid.

Máxima heeft ook een kantoor bij de Verenigde Naties waar zeven mensen werken. Dat kost ongeveer 1,4 miljoen euro per jaar. De Bill & Melinda Gates Foundation draagt hieraan bij (Bill staat hier rechts). Om hoeveel geld het gaat meldt noch het UNSGSA-kantoor, noch de stichting van de weldoeners. Wel laat de VN weten dat de koningin voor haar werk het symbolische bedrag van 1 dollar krijgt.

Minima moet inleveren koning krijgt veel meer

Nog meer financieel nieuws rond de Oranjes? Ja, uit de Miljoenennota blijkt dat koning Willem-Alexander krijgt volgend jaar een ‘grondwettelijke uitkering’ van 949.000 euro. Dat is 23.000 euro meer dan dit jaar, ofwel een stijging van 2,5 procent, toch een leuke loonsverhoging.

Ook de uitkering van koningin Máxima stijgt, met 10.000 euro naar 377.000 euro. Prinses Beatrix ontvangt volgend jaar een salaris van 537.000 euro, een toename van 15.000 euro. De drie leden van het Koninklijk Huis krijgen naast hun uitkering ook een onkostenvergoeding, waarvan ze bijvoorbeeld hun meest directe medewerkers moeten betalen. Willem-Alexander krijgt hiervoor 4,94 miljoen euro. Máxima en Beatrix moeten het doen met respectievelijk 643.000 euro en ruim 1 miljoen euro aan onkostenvergoeding.

Het koningshuis staat in totaal voor 44,4 miljoen euro in de boeken. Dat is ruim een miljoen euro meer dan dit jaar. Dat geld gaat onder meer naar materiële uitgaven, zoals de kosten van auto’s, paarden en rijtuigen. Ook de gebruikskosten van de paleizen, zoals verwarming en verlichting, zitten hierin verwerkt. Het koningshuis verwacht hier volgend jaar 400.000 euro meer aan uit te geven, waarmee de totale begroting voor materiële uitgaven op bijna 9,9 miljoen euro komt.

Op dit soort bedrag volgt steevast de vraag of de Oranjes het waard zijn? Professor macro-economie Harry van Dalen van de universiteit van Tilburg becijferde een aantal jaar geleden dat een monarchie de economie stimuleert met jaarlijks 1 procent groei. Het koningshuis levert volgens hem de Nederlandse economie jaarlijks 4 tot 5 miljard euro op. Onder andere handelsmissies die meegaan met bezoeken van het koningshuis naar het buitenland zijn waardevol voor het bedrijfsleven en ook de zogenaamde vertrouwensbonus. Dit is de stabiliteit die een koningshuis uitstraalt naar het buitenland.

Koning Willem-Alexander kan moeilijk gehuld in een Primark-pak lintjes knippen, koningin Máxima kan de Gouden Koets niet inwisselen voor een ov-fiets op Prinsjesdag. Dat het koningshuis de nodige kosten met zich meebrengt, is logisch. Maar hoeveel eigenlijk? Want hoewel de uitkeringen voor de Oranjes netjes terug te vinden zijn, bleek eerder deze week dat hier jarenlang geheime transacties van tonnen per jaar bovenop kwamen.

Wat weten we officieel over de kosten van het koningshuis?

In de Wet financieel statuut van het Koninklijk Huis staat een opsomming van de jaarlijkse uitkeringen per lid van de familie. De koning ontvangt bijvoorbeeld ruim 4,7 miljoen euro per jaar, zijn partner 821.946 euro.

Prinses Amalia krijgt als “vermoedelijke opvolger van de koning” vanaf haar achttiende, eind 2021, jaarlijks een bedrag van bijna 1,3 miljoen euro. Als zij later trouwt, krijgt haar partner overigens ruim een half miljoen op jaarbasis, nog voor de prinses de troon bestijgt. Daarnaast zijn er uitkeringen voor het voormalige staatshoofd en diens partner, van zo’n 1,8 miljoen euro.

Opgeteld komen de uitkeringen dit jaar op ruim 6.868.035 euro. Daar komen nog andere kosten bij; zogenoemde functionele uitgaven zoals personeelskosten, vliegkosten en bezoeken aan het Caribische deel van het koninkrijk. Hier komt een bedrag van ruim 28,9 miljoen euro uit. Alles samen kost het koningshuis daarmee op papier in 2019 bijna 36 miljoen euro.

En die pas ontdekte ‘geheime transacties’ dan?

NRC schreef deze week dat de overheid in 1978 de inventarissen van de paleizen Noordeinde, Huis ten Bosch, Het Loo en Soestdijk kocht. De overheid verzorgt sindsdien het onderhoud van al die spullen.

Tegelijkertijd betaalt de Staat jaarlijks honderdduizenden euro’s aan het staatshoofd voor datzelfde onderhoud. In 2019 gaat het om zo’n 320.000 euro. Sinds de overdracht van de inventarissen zou het koningshuis daarmee in totaal zo’n 10 miljoen euro ontvangen hebben voor onderhoud en vervanging van de meubels, aldus NRC.

Premier Mark Rutte liet naar aanleiding van de publicatie weten dat hij overtuigd is dat er niet doelbewust misbruik is gemaakt van de regeling. De exacte betaling van restauraties zou “verschrikkelijk ingewikkeld” zijn. Wel zei hij de uitgaven toch te gaan onderzoeken.

Er is al vaker gedoe geweest over koningshuiskosten, toch?

Ja. Hoewel vanaf 2010 de kosten voor het eerst in de begroting stonden, kwamen ook daarna nog vreemde transacties bovendrijven. Zo kwam in 2016 het inkomen van de koning bijvoorbeeld in opspraak nadat bekend werd dat het Koninklijk Huis compensatie ontving voor het betalen van inkomstenbelasting.

Dat zit zo: in 1973 werd besloten dat het koningshuis belasting moest gaan betalen over het privévermogen. In het geheim werd toen onderhandeld, waaruit de compensatieregeling rolde. De belasting zou worden gecompenseerd door een hogere rijksbijdrage voor het koningshuis. Zo bleef per saldo voor de Oranjes ongeveer hetzelfde over.

Ook werd in 2016 bekend dat ambtenaren sinds de jaren zeventig de kosten van de monarchie over verschillende departementen moesten verdelen. Zo moesten de kosten lager lijken, en zou kritiek op de monarchie worden tegengegaan.

Is dit alles?

Dat weten we niet zeker, maar er zijn wel mensen die er vraagtekens bij zetten. “Ik weet vrijwel zeker van niet”, zegt journalist Philip Dröge in elk geval. Hij schreef in 2004 het boek Het Oranjekapitaal over de inkomsten en uitgaven van de Oranjes, en maakt zich sindsdien hard voor meer transparantie. “Het is moeilijk om te weten wat je niet weet, maar er zijn bepaalde patronen die terugkeren. Een daarvan is dat er altijd uitgaven worden verborgen.”

Dat dacht ook het Republikeins Genootschap, dat in 2018 een onderzoek naar de “werkelijke kosten” van het koningshuis publiceerde. Ook indirecte kosten die voor het koningshuis werden gemaakt, werden hierbij meegenomen, zoals misgelopen belastingen door vrijstellingen.

Uitkomst: in dat jaar zou er niet zoals begroot 59,4 maar 345,5 miljoen euro aan kosten zijn gemaakt. Wel gaf de vereniging toe dat er bij gebrek aan informatie over het vermogen van de Oranjes “creatief rekenwerk” was toegepast. De Rijksvoorlichtingsdienst deed het rapport af als “giswerk”.

Dröge vermoedt ook dat het wat aan de hoge kant is. Hij verwijst naar een kleine “window van transparantie” onder minister-president Jan Peter Balkenende, nu zo’n tien jaar geleden, toen bekend werd dat er jaarlijks ongeveer 100 miljoen euro aan kosten voor de Oranjes werden gemaakt. “Dat zou nu dus tussen de 100 en 120 miljoen euro moeten zijn”, schat hij.

Waarom al die geheimzinnigheid?

“Geld is de achilleshiel van de monarchie”, zegt Dröge. “De meeste mensen vinden het leuk om Koningsdag te vieren, totdat ze horen wat het koningshuis kost. Het koningshuis is rijk en krijgt elk jaar allerlei subsidies en voordelen, de koning hoeft geen belasting over inkomen te betalen. Dat zet kwaad bloed, zeker als je als burger weinig geld te besteden hebt.”

Volgens de journalist is dat een reden waarom bijvoorbeeld beveiliging, als een van de grootste kostenposten, niet volledig op de begroting wordt vermeld. “En veel ministeries weten niet eens dat ze geld uitgeven aan het koningshuis, omdat de uitgaven niet zo worden aangeduid.”

Ook van de uitgaven die wel bekend zijn, is volgens Dröge overigens niet alles duidelijk. “Ooit in de jaren zeventig is bijvoorbeeld bepaald dat het staatshoofd jaarlijks onkosten vergoed krijgt, inmiddels zo’n 5 miljoen euro, terwijl we geen idee hebben of Willem-Alexander die onkosten wel maakt.”

“We vragen niet om het bonnetje. Dat vind ik gek”, vervolgt hij. “Als jij tegen je baas zegt dat je 3.000 euro reiskostenvergoeding wil ontvangen, moet je de kosten toch verantwoorden?”