Rusland verspreidt nepnieuws om onze verkiezingen te beïnvloeden en ons tegen elkaar uit te spelen, beweert minister Kajsa Ollongren al sinds drie jaar. Omdat het haar almaar niet lukt bewijs te tonen voor deze bizarre complottheorie besloten twee redacteuren van NRC haar te hulp te schieten.
Zij die zich de Tweede Wereldoorlog nog kunnen herinneren, hebben niet zelden een aversie tegen De Telegraaf. Dit omdat die krant gecollaboreerd heeft met de Duitse bezetter. Idem dito ten aanzien van NRC, toen nog de Nieuwe Rotterdamsche Courant geheten, die zich aan hetzelfde schuldig maakte en daarom een tijdelijk verschijningsverbod opgelegd kreeg. Maar wat NRC uniek maakt is dat deze krant eigenlijk al fout was voor de Duitse bezetting. De joodse redacteur Marcus van Blankenstein werd door de hoofdredactie ontslagen omdat hij kritisch schreef over Hitler-Duitsland.
Dat is lang geleden. Maar haar foute verleden heeft NRC nooit van zich afgeschud. Waar de krant voor en tijdens de oorlog heulde met een buitenlandse grootmacht, was dat na 1945 niet anders. Eerst heette die grootmacht Duitsland, en daarna was dat de Verenigde Staten. In 1970 verankerde de hoofdredactie de horigheid aan de VS in de zogeheten ‘Beginselen’, waarin de krant zegt ‘de grondslag van het Atlantisch bondgenootschap’ te ‘aanvaarden’. Lees: de Amerikaanse dominantie in Europa via de NAVO te bestendigen.
Dat werd meteen ook duidelijk in de manier waarop redacteuren in de jaren zeventig geacht werden te schrijven over de militaire dictaturen in Latijns-Amerika. Zo werd Jan van der Putten door toenmalig hoofdredacteur André Spoor de laan uitgestuurd omdat zijn kritische berichtgeving ‘niet overeenkomstig de Atlantische lijn’ was – en er werd hem daarbij gezegd dat hij de Chileense dictator Pinochet maar eens ‘serieus’ moest gaan nemen.
Vorig jaar nog deed de NRC-hoofdredactie een oproep Julian Assange van WikiLeaks uit te leveren aan de Verenigde Staten. Dat was nogal een statement. NRC riep de Britse autoriteiten op een journalist die Amerikaanse oorlogsmisdaden had onthuld als een crimineel te behandelen en uit te leveren aan het land dat verantwoordelijk is voor deze oorlogsmisdaden.
Bange NRC-lezers
Uit een recent onderzoek van Instituut Clingendael blijkt dat de angst voor Rusland nergens zo groot is als juist onder de lezers van NRC (op de lezers van het Reformatorisch Dagblad na). Geen wonder. Het komt door de manier waarop de redactie schrijft over Rusland: als een land waar een grote dreiging van uitgaat. En dat is precies het geluid wat ze bij de NAVO en in Washington willen horen. Want zonder geloofwaardige vijand verliest de NAVO haar bestaansrecht, is er geen rechtvaardiging voor Amerikaanse troepen op Europees grondgebied en komt de Amerikaanse wapenindustrie in de rode cijfers.
Pieter Omtzigt kaltgestellt
De krant maakt dan ook gretig gebruik van thema’s als MH17 en ‘Russisch nepnieuws’ om de schrik erin te houden en de haat tegen het land verder aan te wakkeren. En toeval of niet: in 2017, drie dagen voordat minister Kajsa Ollongren het jachtseizoen opende op Russisch nepnieuws, verscheen in NRC een artikel waarin CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt ervan beschuldigd werd een podium te hebben gegeven aan een nepgetuige van de ramp met MH17. Geheel ten onrechte, zoals later bleek, maar het gevolg was wel dat Omtzigt politiek kaltgestellt werd. Hij mocht niet langer namens zijn fractie het woord voeren over MH17. Tot grote teleurstelling van velen. Er was geen ander Kamerlid dat zich zo kritisch had getoond over de rol van het kabinet-Rutte bij het boven krijgen van de ‘onderste steen’.
De karaktermoord van NRC op de populaire Omtzigt staat niet op zichzelf. NRC publiceert sinds vorig jaar het ene na het andere artikel over ‘Russische beïnvloeding’. Nederlanders die een andere kijk hebben op MH17 of op andere aan Rusland gerelateerde onderwerpen, krijgen vroeg of laat NRC-journalisten Wilmer Heck en Andreas Kouwenhoven op hun dak. Niet uit interesse voor hun ideeën, maar om uit te vissen met wie ze in contact staan en waar ze hun geld vandaan halen. De achterliggende gedachte hierbij lijkt steeds te zijn dat deze mensen optreden als doorgeefluik van Russische propaganda zonder dat ze er zelf erg in hebben (de zogeheten ‘nuttige idioten’), of omdat het Kremlin ze ervoor betaalt. Kortom: achter elke boom schuilt een Rus. Het is een vorm van paranoia die doet denken aan de donkere dagen van het Mccarthyisme in de VS, toen senator Joseph McCarthy een heksenjacht voerde op Amerikaanse burgers die hij verdacht van communistische activiteiten of sympathieën.
Aanval op oppositiepers
Er gaat een perfide tactiek schuil achter de hysterie over Russisch nepnieuws. Het is een manier om dissidente geluiden de kop in te drukken. Door alles wat tegen de gevestigde orde ingaat als Russische desinformatie te bestempelen, wordt aangestuurd op zelfcensuur en inperking van de persvrijheid.
NRC heeft inmiddels tot driemaal een aanval uitgevoerd op De Andere Krant. De eerste keer was naar aanleiding van de eerste editie die was gewijd aan Rusland. Daarin uitte hoofdredactrice Eva Hartog van The Moscow Times haar zorgen over het beeld dat Nederlanders hebben van Rusland. Nederlanders die haar bezoeken zijn vaak ‘heel erg verbaasd’ over hoe Moskou eruitziet en hoe open Russen zijn als je met ze praat over de politieke situatie. ‘Dat zijn allemaal mensen die de Volkskrant of het NRC lezen, het Nederlandse nieuws goed volgen. Zeg maar: de intellectuele elite van Nederland (…) Het is voor die mensen bijna een shock Rusland zelf te ondergaan. Ze merken al snel dat er hier ook nuance is, dat hier ook debat bestaat en dat het hier geen primitieve dictatuur is.’
Kennelijk werkte dit interview en andere artikelen in de krant als een rode lap op een stier, want meteen kreeg hoofdredacteur Sander Compagner een argwanende Wilmer Heck aan de telefoon die vroeg hoe de krant gefinancierd werd. ‘Via crowdfunding’, antwoordde Compagner naar eerlijkheid. Het leidde tot een artikel met de tendentieuze kop ‘Een eigen krant voor pro-Russisch Nederland’.
‘Antisemitische bioboer’
Hecks tweede artikel over De Andere Krant was ronduit smadelijk. Hij bracht de krant in verband met antisemitisme. Heck schreef dit keer over één van de toen ruim 150 donateurs van de krant, bioboer Hugo Jansen, die hoofdredacteur Compagner had toegezegd financieel bij te springen in het geval er te weinig zou worden opgehaald aan donaties om de kosten van de krant te dekken. Heck onthulde dat deze Jansen onder pseudoniem op zijn eigen blog een strijd voert tegen wat hij noemt de ‘joodse elite’.
Het moet voor Heck een teleurstelling zijn geweest dat de borgsteller van De Andere Krant geen Rus was, en zelfs geen Nederlander die zich laat betalen door het Kremlin of zakelijke belangen heeft in Rusland. Maar gelukkig was het een persoon die zich ‘in antisemitische bewoordingen’ uitliet. Zo kon de ‘pro-Russische’ krant alsnog verdacht worden gemaakt. Het is dezelfde truc die Heck en Van Kouwenhoven uithaalden met Omtzigt. Door de CDA-politicus in verband te brengen met iemand die zogenaamd niet deugde (een MH17-nepgetuige) werd de suggestie gewekt dat hij dan zelf ook wel niet zou deugen. Guilty by association.
Overigens was Jansen een roepende in de woestijn met zijn blog over de ‘joodse elite’ en heeft niets hiervan de kolommen van De Andere Krant bereikt. Door hem volop in de schijnwerpers te plaatsen heeft NRC er juist voor gezorgd dat hij nu met zijn boodschap een veel groter publiek bereikt. Ik heb NRC Ombudsman Sjoerd de Jong gevraagd wat hij ervan vindt dat zijn krant een podium heeft geboden aan iemand die zich ‘in antisemitische bewoordingen’ uitlaat, compleet met een linkje naar diens blog. Ik ontving van De Jong een vriendelijke en ook uitgebreide brief terug, maar op deze vraag heeft hij niet geantwoord.
‘Onder invloed van Kremlin’
De obsessie van NRC met De Andere Krant duurt voort tot de dag van vandaag. In september van dit jaar verscheen in NRC een artikel onder de titel ‘Hoe Russische desinformatie hier in een gratis krant belandt’. De auteurs Wilmer Heck en Andreas Kouwenhoven stellen dat De Andere Krant contacten onderhoudt met ‘Russische organisaties en personen die van buitenlandse inmenging worden beschuldigd’ en dat er ‘desinformatie’ over corona in de krant staat die ‘soms’ te herleiden is tot Rusland. NRC werpt naar aanleiding hiervan de vraag op: ‘Wordt deze krant beïnvloed door het Kremlin?’ – en laat vervolgens gastdocent Ben de Jong van Universiteit Leiden zeggen: ‘Het lijkt er sterk op dat deze krant onderdeel is van een Russische beïnvloedingsoperatie, maar dat bewijzen is vaak lastig. Je kunt je natuurlijk wel afvragen: Waar halen ze het geld vandaan voor die grote oplagen?’