AI en Europese verkiezingen: kan nieuwe technologie het euroscepticisme aanwakkeren?

Terwijl Europa zich klaarmaakt om volgend jaar juni naar de stembus te gaan, beoordeelt Euronews Next of AI-technologie potentieel grote schade kan aanrichten aan de politieke stabiliteit van de EU.

EU – Sinds kunstmatige intelligentie (AI) eerder dit jaar ons leven stormenderhand veroverde, wordt de technologie gebrandmerkt als een tweesnijdend zwaard, dat in staat is nieuwe horizonten te openen en ons creatieve en soms komische hulpmiddelen te bieden. 

Maar het heeft ook een ontwrichtende werking gehad, omdat velen zich zorgen maken dat het miljoenen mensen hun baan zou kunnen ontnemen en de verspreiding van desinformatie verder zou kunnen aanwakkeren.

De politieke sfeer behoort tot de vele facetten van de samenleving die zeer gevoelig zijn voor de invloed van AI. Zou de nieuwe technologie, nu de Europese verkiezingen voor de deur staan, grote schade kunnen aanrichten?

Euroscepsis en de verkiezingen van 2024

De verkiezingen voor het Europees Parlement, gepland voor 6-9 juni 2024, zullen de eerste zijn die vorm zullen krijgen door AI-technologie. Ze komen op een bijzonder belangrijk moment op de mondiale democratische kalender, aangezien grofweg de helft van de wereldbevolking volgend jaar zijn stem zal uitbrengen.

Europeanen zullen naar de stembus gaan nu de delicate geopolitieke stabiliteit van de wereld op het spel staat.

Er woedt oorlog voor onze deur: de Russische invasie van Oekraïne, die in februari 2022 begon, gaat nog steeds door, terwijl Israël nog steeds tegen Gaza vecht. De nasleep van de COVID-19-pandemie heeft een crisis in de kosten van levensonderhoud veroorzaakt, waardoor talloze gezinnen over het hele continent moeite hebben om rond te komen. En het zal geen verrassing zijn dat de meeste mensen niet bepaald tevreden zijn  met de huidige stand van zaken.

De afgelopen jaren hebben zich al omwentelingen voorgedaan, waarbij de populistische politiek zich steeds meer verspreidt en eurosceptische bewegingen, versterkt door een reeks crises in de jaren 2010 en begin 2020, een sterke aanwezigheid uitoefenen.

Analisten hebben ontdekt dat Europa’s huidige situatie het perfecte kruitvat maakt voor een populistische orkaan die komend voorjaar komt.

“De feitelijke context – gekenmerkt door groeiende ongelijkheid en woedende cultuuroorlogen – biedt een vruchtbare voedingsbodem voor eurosceptische krachten, die nu de EU-elites de schuld kunnen geven van een erbarmelijke stand van zaken, of kunnen terugkeren”, zegt Andrea Pirro, hoogleraar politieke wetenschappen aan de universiteit. van Bologna, vertelde Euronews Next.

Euroscepsis, een controversiële term die ontstond in het Britse mediamilieu van de jaren tachtig, is door politicologen overgenomen om bewegingen te beschrijven die zich verzetten tegen of bezwaar maken tegen vele aspecten van het Europese project en het integratieproces in het algemeen.

Hoewel sommige deskundigen het bestaan ​​ervan als een aparte beweging in twijfel hebben getrokken – waarbij ze het beladen gebruik van de term opmerkten als een manier om elke criticus van de EU blindelings te categoriseren – hebben ze vooral een tastbare groei van het anti-Europese sentiment vastgesteld na het Verdrag van Maastricht in 1992, met een piek in de in de jaren 2000 en 2010, na de financiële crisis en de Syrische burgeroorlog, en culminerend in het besluit van Groot-Brittannië om het blok te verlaten na het Brexit-referendum van 2016.

De kritische gevoelens van de EU worden doorgaans het sterkst omarmd door niet-regerende populistische partijen, die hun kiezersbestand snel vergroten en zo nu en dan zelfs verkiezingen winnen.

Terwijl de gematigde centrumrechtse Europese Volkspartij, gevolgd door de centrumlinkse Socialisten & Democraten, nog steeds voorop loopt in de peilingen, bleek uit een analyse van het Politico-onderzoek dat rechtse populisten hun aandeel in de zetels bij de volgende verkiezingen waarschijnlijk zullen vergroten.

Gezien de huidige voorspellingen zal het euroscepticisme in juni 2024 waarschijnlijk een krachtige kracht blijven.

“Het euroscepticisme in heel Europa zal volgend jaar een wedergeboorte kennen naarmate we dichter bij de Europese verkiezingen komen”, zegt Marius Ghincea, onderzoeker politieke wetenschappen aan het European University Institute (EUI) in Florence.

“In het bijzonder moeten we aanzienlijke winsten verwachten op het hele continent, in alle Oost- en West-Europese landen.”

Kan AI het verloop van de Europese verkiezingen veranderen?

‘Is het waar dat je veel dubbele lichaamsdelen hebt?’ vroeg een student aan de Russische president Vladimir Poetin tijdens een televisie-interview eerder deze maand , aldus Reuters.

Alleen kwamen de woorden rechtstreeks uit Poetins eigen mond – tenminste, een door AI gegenereerde versie van hem.

AI-technologie heeft de grenzen tussen feit en fictie steeds vager gemaakt, waardoor quasi-realistische (of vaak ronduit geloofwaardige) beelden zijn ontstaan. Hiertoe behoren ‘deep fakes’, afbeeldingen en video’s die zijn gemaakt naar de gelijkenis van een ander individu.

Deepfakes zijn vaak gebruikt voor komische of satirische doeleinden, zoals toen de Britse omroep Channel 4 in 2020 tot controverse leidde door een nep-kerstbericht te maken waarin koningin Elizabeth II danste en foto’s maakte van andere leden van de koninklijke familie.

Generatieve AI-technologie kan ook afbeeldingen creëren van publieke figuren in verschillende kluchtige scenario’s. Een van de meest prominente slachtoffers was de Heilige Vader zelf, met nepbeelden van paus Franciscus  die Balenciaga-kostuums aantrekt of naar de draaitafels gaat op een rave-feest dat online de ronde doet.

Dergelijke door AI gegenereerde beelden kunnen de bron zijn van onschuldige humor, maar binnen een gespannen politieke context is het risico op beslist schadelijke gevolgen groot.

Eén EU-agentschap voor cyberbeveiliging, ENISA, heeft al tot waakzaamheid opgeroepen en heeft gewezen op de recente opkomst van AI-instrumenten, waaronder ‘chatbots’ zoals ChatGPT, en op 2.580 gerelateerde cyberbeveiligingsincidenten tussen juli 2022 en juni 2023.

“Het vertrouwen in het EU-verkiezingsproces zal in belangrijke mate afhangen van ons vermogen om te vertrouwen op cyberveilige infrastructuren en van de integriteit en beschikbaarheid van informatie”, zegt Juhan Lepassaar, uitvoerend directeur van ENISA, in een officiële verklaring.

“Nu is het aan ons om ervoor te zorgen dat we de nodige maatregelen nemen om dit gevoelige maar essentiële doel voor onze democratieën te bereiken.”

De afgelopen tien jaar hebben anti-EU-populistische partijen vaak sterk vertrouwd op het gebruik van sociale media om steun te verwerven, en onderzoekers zijn van mening dat AI het nieuwste instrument tot hun beschikking zou kunnen worden.

“Eurosceptische partijen voeren traditioneel lastercampagnes tegen de EU-elites en eurofiele tegenstanders”, aldus Pirro.

“AI zal onvermijdelijk de creatie van dergelijke inhoud vergemakkelijken, waardoor ze er realistischer uitzien naarmate de technologie vordert.”

In Groot-Brittannië leunde de pro-Brexit Leave-campagne bijvoorbeeld zwaar op sociale media om de EU te bekritiseren. Uit onderzoek bleek vervolgens dat verschillende misleidende of onnauwkeurige verklaringen, of ‘nepnieuws’, op grote schaal online werden verspreid en dat geautomatiseerde bots op platforms zoals Twitter (nu bekend als X)  in de aanloop naar het referendum in aantal toenamen .

Of eurosceptische krachten AI in hun voordeel zullen kunnen inzetten, valt echter nog te bezien.

“AI is een instrument dat zowel voor als tegen populistische doelstellingen in heel Europa kan worden gebruikt”, aldus Ghincea.

“Of het euroscepticisme in heel Europa zal aanwakkeren of niet, hangt af van hoe effectief en snel reguliere en radicale partijen het inzetten om hun eigen doelstellingen te bereiken.”

‘Gepolitiseerde technologie’ wordt geconfronteerd met regelgeving

Het grote publiek is er misschien niet op voorbereid om de volle kracht van AI onder ogen te zien, maar de EU heeft er zeker over nagedacht.

Het Europees Parlement en de EU-Raad worden beschouwd als een “wereldprimeur” in de campagne om AI op wetgevend niveau te reguleren en zijn er eerder deze maand in geslaagd een voorlopig akkoord te sluiten, de Artificial Intelligence Act genaamd, na jaren van discussies, dat groen licht kreeg van het parlement op 14 december.

Een van de vele aspecten die de wet beoogt te dekken is de dreiging die uitgaat van bepaalde “onaanvaardbare” en “hoge” risico-instrumenten, die ofwel zullen worden verboden of beoordeeld voordat ze aan het publiek worden vrijgegeven.

Maar er is sprake van gemengde reacties , met kritiek uit de technologiesector. Het lot van de EU blijft onzeker nu drie van de machtigste spelers van de EU – Duitsland, Frankrijk en Italië – hun ontevredenheid hebben geuit.

Marinus Ossewaarde, universitair hoofddocent sociologie aan de Universiteit Twente in Nederland, zei dat AI de democratische besluitvorming de komende jaren kan beïnvloeden, vooral als regeringen er niet in slagen dit te reguleren.

“AI is een grondig gepolitiseerde technologie. Bijna alle regeringen in deze wereld hebben tegenwoordig hun AI-strategieën. AI is niet een soort neutraal instrument, maar het is een politieke kracht die wordt gesteund door miljarden euro’s”, vertelde hij aan Euronews Next.

“Als de metaverse in de handen wordt gelaten van grote tech-oligarchen (zoals eerder is besloten met sociale-mediaplatforms) om bedrijfsdoeleinden te dienen, dan heeft dit het enorme potentieel om het democratische leven te vernietigen”, waarschuwde hij.

Maar als het gereguleerd wordt om het democratische leven nieuw leven in te blazen, zou het ‘een democratiserende kracht’ kunnen worden.