AI-robothuisdieren kunnen schattig en emotioneel responsief zijn. Ze roepen ook vragen op over gehechtheid en mentale gezondheid.

AI – Herinner je je Furbies nog – die griezelige, gremlinachtige speeltjes uit de late jaren 90 die een cultstatus verwierven? Stel je er nu een voor die draait op ChatGPT. Dat is precies wat er gebeurde toen een programmeur een Furby opnieuw bedraadde, waarna er een griezelige, dystopische visie op wereldheerschappij ontstond .

Zoals het speeltje uitlegde: “Het plan van Furbies om de wereld over te nemen, houdt in dat ze huishoudens infiltreren met hun schattige en knuffelbare uiterlijk, en vervolgens geavanceerde AI-technologie gebruiken om hun eigenaren te manipuleren en te controleren. Ze zullen hun invloed langzaam uitbreiden totdat ze de mensheid volledig beheersen.”

AI-robothuisdieren – Hasbro’s herlancering van Furby in juni 2023 – minder dan drie maanden nadat de video met het sinistere plan van het speelgoed online verscheen – speelde in op de nostalgie van de jaren 90 en bracht een van de cultklassiekers van dat decennium weer tot leven. Maar technologie evolueert snel – van eigenzinnig, retro speelgoed naar emotioneel intelligente machines.

Maak kennis met Ropet, een AI-robotdier dat in januari werd onthuld op de jaarlijkse Consumer Electronics Show . Ropet is ontworpen om interactief gezelschap te bieden en is alles wat we bewonderen en vrezen in kunstmatige intelligentie: het is schattig, intelligent en emotioneel responsief. Maar als we ervoor kiezen om deze superschattige AI-vriendjes in huis te halen, moeten we ons afvragen: zijn we echt voorbereid op wat er komen gaat?

AI-gezelschap en de complexiteit ervan

Studies in marketing en mens-computerinteractie tonen aan dat conversationele AI menselijke interacties overtuigend kan simuleren en gebruikers mogelijk emotionele voldoening kan bieden. En AI-gestuurde vriendschap is niet nieuw. Apps zoals Replika hebben jaren geleden al de weg vrijgemaakt voor digitale romantiek, waarbij consumenten intieme emotionele banden aangingen met hun AI-partners en zelfs stress ervoeren wanneer hen intimiteit werd ontzegd. Dit blijkt uit de enorme verontwaardiging onder gebruikers na het verwijderen van de erotische rollenspelmodus door Replika , waardoor het bedrijf deze voor sommige gebruikers weer terugbracht.

AI-begeleiders hebben de potentie om eenzaamheid te verlichten, maar ongecontroleerd gebruik ervan baart ernstige zorgen. Berichten over tragedies, zoals de zelfmoorden van een 14-jarige jongen in de VS en een dertiger in België , die naar verluidt het gevolg waren van een intense band met chatbots, benadrukken de risico’s van ongereguleerde AI-intimiteit – met name voor sociaal uitgesloten personen, minderjarigen en ouderen, die mogelijk het meest behoefte hebben aan gezelschap.

Als moeder en sociaal wetenschapper kan ik het niet laten om de vraag te stellen: wat betekent dit voor onze kinderen? Hoewel AI een nieuwkomer is, hebben emotioneel meeslepende virtuele huisdierenspeeltjes een geschiedenis in het vormen van jonge geesten. In de jaren 90 en 2000 veroorzaakten Tamagotchi’s – kleine digitale huisdieren in apparaatjes ter grootte van een sleutelhanger – stress toen ze na slechts een paar uur verwaarlozing “stierven”, waardoor hun menselijke eigenaren terugkwamen bij het beeld van een spookachtig huisdier dat naast een grafsteen zweefde.

Stel je nu een AI-huisdier voor dat gesprekken onthoudt, reacties vormt en zich aanpast aan emotionele signalen. Dat is een compleet nieuw niveau van psychologische invloed. Welke voorzorgsmaatregelen voorkomen dat een kind een ongezonde band ontwikkelt met een AI-huisdier?

Onderzoekers waren in de jaren 90 al gefascineerd door het “Tamagotchi-effect” , dat de intense gehechtheid aantoonde die kinderen ontwikkelen aan virtuele huisdieren die echt aanvoelen . In het tijdperk van AI, met algoritmen van bedrijven die zorgvuldig zijn ontworpen om de betrokkenheid te vergroten, kan deze gehechtheid de deur openen naar emotionele banden. Als een AI-gestuurd huisdier zoals Ropet verdriet uitdrukt wanneer het wordt genegeerd, kan een volwassene dat rationeel negeren – maar voor een kind kan het aanvoelen als een ware tragedie.

Zouden AI-metgezellen, door zich aan te passen aan het gedrag van hun baasjes, psychologische steunpilaren kunnen worden die menselijke interactie vervangen? Sommige onderzoekers waarschuwen dat AI de grenzen tussen kunstmatige en menselijke gezelschapsdieren kan doen vervagen, waardoor gebruikers AI-relaties belangrijker vinden dan menselijke connecties.

Wie is de eigenaar van uw AI-huisdier – en van uw data?

Naast emotionele risico’s zijn er grote zorgen over veiligheid en privacy. AI-gestuurde producten vertrouwen vaak op machine learning en cloudopslag , wat betekent dat hun “brein” verder reikt dan de fysieke robot. Wat gebeurt er met de persoonlijke gegevens die ze verzamelen? Kunnen deze AI-huisdieren worden gehackt of gemanipuleerd? Het recente datalek bij DeepSeek , waarbij meer dan 1 miljoen gevoelige gegevens, waaronder chatlogs van gebruikers, openbaar werden gemaakt, herinnert eraan dat door AI opgeslagen persoonlijke gegevens nooit echt veilig zijn.

Robotspeelgoed heeft in het verleden al tot bezorgdheid over de veiligheid geleid: eind jaren 90 werden Furbies verbannen uit het hoofdkwartier van de Amerikaanse National Security Agency (NSA) uit angst dat ze geheime informatie zouden kunnen registreren en herhalen. Nu het huidige AI-gestuurde speelgoed steeds geavanceerder wordt, zijn zorgen over gegevensprivacy en -beveiliging actueler dan ooit.

De toekomst van AI-metgezellen: regelgeving en verantwoordelijkheid

Ik zie het ongelooflijke potentieel – en de aanzienlijke risico’s – van AI-gezelschap. Momenteel worden AI-gestuurde huisdieren voornamelijk op de markt gebracht bij technisch onderlegde volwassenen, zoals te zien is in de reclamespot van Ropet waarin een volwassen vrouw een band opbouwt met het robotdier. De realiteit is echter dat deze producten onvermijdelijk in de handen van kinderen en kwetsbare gebruikers terecht zullen komen, wat nieuwe ethische en veiligheidsproblemen met zich meebrengt. Hoe zullen bedrijven zoals Ropet deze uitdagingen aanpakken voordat AI-huisdieren mainstream worden?

Voorlopige resultaten van ons lopende onderzoek naar AI-gezelschap – uitgevoerd in samenwerking met Dr. Stefania Masè (IPAG Business School) en Dr. Jamie Smith (Fundação Getulio Vargas) – suggereren een dunne lijn tussen ondersteunend, stimulerend gezelschap en ongezonde psychologische afhankelijkheid. Deze spanning willen we verder onderzoeken naarmate de dataverzameling en -analyse vorderen. In een wereld waarin AI menselijke emoties overtuigend simuleert, is het aan ons als consumenten om kritisch te beoordelen welke rol deze robotvrienden in ons leven zouden moeten spelen.

Niemand weet echt waar AI naartoe gaat, en publieke en mediadiscussies over dit onderwerp blijven de grenzen van het mogelijke verleggen. Maar bij mij thuis is het de nostalgische charme van brabbelende, zingende Furbies die de boventoon voert. Ropet beweert één hoofddoel te hebben: de “enige liefde” van zijn eigenaar zijn – en dat klinkt mij nu al als een dystopische bedreiging in de oren.