
White humanoid woman on blurred background using digital artificial intelligence icon hologram 3D rendering
Ondanks alle verstoringen die AI teweegbrengt, is er geen enkele beweging die AI ter verantwoording roept.
AI Hier zijn vijf hoofdingrediënten die nodig zijn om met een mobilisatie vooruitgang te boeken.
Of we het ons nu realiseren of niet, kunstmatige intelligentie verandert de wereld met adembenemende snelheid. Gepromoot als een wondermiddel om ziekten te genezen, industrieën te revolutioneren en ’s werelds meest hardnekkige problemen aan te pakken, vervangt AI ook stilletjes werknemers, versterkt het vooroordelen en creëert het surveillancesystemen die alomtegenwoordig en schadelijk genoeg zijn voor elke dystopie. Alsof dat nog niet genoeg is, bestaat het vooruitzicht dat superintelligente AI de menselijke controle volledig zal overtreffen.
Waar zijn de mensen in dit alles? Waar zijn de protesten, de mensen die de straat op gaan, de eisen voor waarborgen, voor toezicht, voor input van gewone mensen? Ondanks alle ontwrichting die AI teweegbrengt – en we hebben nog maar net aan het begin gestaan – is er geen beweging die AI ter verantwoording roept, geen massamobilisatie die eist dat deze wereldveranderende technologie in het algemeen belang wordt ingezet.
Er zijn enkele vonken van zichtbaar verzet geweest. In Hollywood legden de Writers Guild of America en SAG-AFTRA in 2023 het werk neer en eisten ze bescherming tegen door AI gegenereerde scripts en digitale replica’s van acteursprestaties. Voor de schrijvers en acteurs waren dit geen abstracte zorgen. Studio’s opperden openlijk het idee om de gelijkenissen van acteurs te scannen voor permanent hergebruik, waardoor acteurs volledig buiten het creatieve proces werden gesloten. Ja, hun stakingen gingen over lonen, maar ook over iets fundamentelers: het behoud van menselijke creativiteit.
Google-medewerkers gingen ook in staking toen het bedrijf betrokken raakte bij Project Maven, een initiatief van het Pentagon om AI en drones in te zetten ter ondersteuning van oorlogsvoering. Hun verzet leidde ertoe dat Google zich terugtrok uit het programma, wat, althans in dit geval, de kracht van gecoördineerde tegenspraak aantoonde.
Een ander voorbeeld van verzet vond plaats na de onterechte arrestatie van Robert Williams – een zwarte man woonachtig in Detroit die ten onrechte werd geïdentificeerd door een gezichtsherkenningssysteem, wat de tastbare menselijke kosten van bevooroordeelde algoritmen aan het licht bracht. De arrestatie van Williams werd een verzamelpunt voor activisten, die steden zoals San Francisco dwongen gezichtsherkenningstechnologie volledig te verbieden.
Deze momenten zijn belangrijk. Maar ze blijven onsamenhangend en lokaal, en richten zich op specifieke schade in plaats van op de grotere systemische risico’s die AI met zich meebrengt. In tegenstelling tot de klimaatbeweging, die gefragmenteerde zorgen omvormde tot een wereldwijde oproep tot actie, moeten de vonken van AI nog overslaan en vlam vatten.
Bij mijn organisatie, Social Change Lab , bestuderen we sociale bewegingen – hoe ze ontstaan, hoe ze groeien, en wat ze succesvol maakt of juist doet mislukken. Ons onderzoek kan inzichten bieden voor een toekomstige AI-veiligheidsbeweging. We weten dat sociale bewegingen niet uit het niets ontstaan. Volgens ons zijn er vijf belangrijke ingrediënten die consistent bepalen of een beweging succesvol wordt:
1. Klachten : Het meest voor de hand liggende ingrediënt is woede. Mensen moeten het gevoel hebben dat er iets mis is, dat er sprake is van een onrecht dat zowel belangrijk als gedeeld is. Hoewel er zeker klachten bestaan over AI, blijven deze gefragmenteerd en grotendeels onopgemerkt. Over het algemeen spelen mensen graag met hun nieuwe AI-tools in de vorm van ChatGPT, Claude en al die andere hersencellen. Dit is het eerste probleem waarmee de latente AI-veiligheidsbeweging kampt: mensen zijn momenteel meer gefascineerd door AI dan bang ervoor.
De risico’s van AI voelen vaak te abstract of te ver weg. Fabrieken worden niet van de ene op de andere dag geautomatiseerd, het is een geleidelijk proces; algoritmen versterken bestaande ongelijkheden waaraan we gewend zijn geraakt; een toekomst waarin machines de mens overtreffen is gewoon te moeilijk, letterlijk en emotioneel, om je voor te stellen. Zonder mensgerichte verhalen vinden mensen het moeilijk om contact te maken.
2. Trigger events : Bewegingen ontstaan vaak rond een moment van opwinding, zoals een opvallende ramp of onrecht, iets dat de risico’s op de meest botte manier verwoordt. Trigger events creëren niet zozeer nieuwe bewegingen, maar versterken de boodschap van reeds bestaande bewegingen. Voorbeelden hiervan zijn de ramp in Tsjernobyl, die de anti-nucleaire beweging mobiliseerde, en de moord op George Floyd, die Black Lives Matter nieuw leven inblies. Helaas zijn trigger events meestal vreselijke dingen.
Hoewel AI nog niet zo’n moment heeft gehad, zou het kunnen lijken op een autonoom wapen dat rampzalig mislukt, een AI-systeem dat een catastrofale beslissing neemt in een omgeving met hoge inzetten zoals de gezondheidszorg, een economische crisis veroorzaakt door plotselinge massale werkloosheid of een datalek dat miljoenen mensen in gevaar brengt.
3. Leiders en verhalen : Sterke charismatische leiders en boeiende verhalen helpen vaak om verspreide fragmenten van grieven samen te voegen tot één collectief verhaal. De burgerrechtenbeweging had Martin Luther King Jr. en de klimaatbeweging heeft Greta Thunberg. AI-veiligheid moet zijn leadzangeres nog vinden. Toen Geoffrey Hinton, de zogenaamde peetvader van AI, zei dat hij zich zorgen maakte over het einde van de mensheid , zou je denken dat dat het einde was.
Maar die nieuwscyclus ging verder. Andere kandidaten, zoals Timnit Gebru, de voormalige Google-onderzoeker die de vooroordelen in AI-systemen blootlegde , kreeg te maken met represailles van bedrijven vanwege haar werk. We hebben geloofwaardige, gepassioneerde mensen nodig die ons in menselijke termen over AI-bedreigingen kunnen vertellen en ons tot actie kunnen aanzetten.
4. Middelen : Bewegingen hebben financiering, netwerken en media-aandacht nodig om op te schalen en in stand te blijven. Activisme wordt over het algemeen structureel ondergesteund en onvoldoende gefinancierd. Net zoals de klimaatbeweging te maken heeft met de immense budgetten en macht van de fossiele-brandstofindustrie, zal elke AI-veiligheidsbeweging te maken krijgen met de reus van de techindustrie die de AI-ontwikkeling aanjaagt.
5. Politieke kansen : Bewegingen floreren wanneer systemen openstaan voor verandering. De toenemende regelgevende druk op Big Tech, althans in sommige landen, biedt een opening, maar de gevestigde invloed van lobbyen in de industrie vormt een formidabel obstakel – en AI is complex omdat de omvang van de potentiële voordelen die het kan opleveren zo aanlokkelijk is. AI ontwikkelt zich in een tempo dat het publieke bewustzijn overtreft.
We hebben nauwelijks grip op de nieuwste technologie, terwijl de volgende tien versies ervan in de rij staan. Veel mensen realiseren zich niet hoe snel AI-technologieën worden geïntegreerd in personeelswerving, politie, gezondheidszorg en bestuur. Tegen de tijd dat de risico’s volledig zichtbaar zijn, kan het te laat zijn om actie te ondernemen.
Bewegingen kunnen vooruitgang boeken wanneer deze ingrediënten aanwezig zijn. Denk aan de klimaatbeweging, die decennia van grassrootsactivisme en steeds wanhopiger alarmbellen van wetenschappers nodig had voordat er een beslissend moment aanbrak. Greta Thunbergs eenzame protest voor het Zweedse parlement in 2018 groeide uit tot Fridays for Future, dat miljoenen studenten wereldwijd inspireerde om te staken voor de planeet. De Summer of Uprising van Extinction Rebellion in 2019 ontregelde het centrum van Londen, waardoor de klimaatverandering in het nieuws kwam en de term “klimaatnoodtoestand” door het Britse parlement werd aangenomen.
De periode voor mobilisatie is kort. Toch laat de geschiedenis zien dat bewegingen met een verbluffende snelheid kunnen toenemen als de omstandigheden goed zijn. Als één enkele tiener met een spandoek een beweging van schoolkinderen en studenten wereldwijd op gang kan brengen, weten we dat het mogelijk is. Een AI-veiligheidsbeweging moet op dezelfde manier het lokale aan het mondiale verbinden.
Ze moet verhalen vertellen die mensen dwingen verbanden te leggen – de staking van schrijvers in Hollywood koppelen aan werkonderbrekingen in de techsector, onterechte arrestaties veroorzaakt door bevooroordeelde algoritmes koppelen aan insiders die ons waarschuwen voor existentiële risico’s voor de mensheid. En ze moet snel handelen.
Een AI-veiligheidsbeweging hoeft niet te betekenen dat AI volledig wordt afgewezen. Sterker nog, sommige vooraanstaande wetenschappers op het gebied van sociale bewegingen stellen dat het cruciaal is dat bewegingen AI-technologieën gebruiken om zich te organiseren en te mobiliseren. Net zoals klimaatactivisten niet tegen energie zijn, maar schone, goedkope en duurzame energie willen, zou een AI-veiligheidsbeweging zich richten op beter afgestemde AI.
Ze zou eisen dat de ontwikkeling van AI wordt geleid door menselijke waarden: transparantie, eerlijkheid, verantwoording en menselijke behoeften. Ze zou oproepen dat mensen en overheden, en niet bedrijven, de regels bepalen.
De inzet kan niet hoger zijn. AI is niet zomaar een innovatie – het is een kracht die de mensheid kan hervormen. De vraag is niet of er weerstand zal zijn. De vraag is of die weerstand op tijd zal komen.