Indignatie redactie 
De EU stevent af op een ernstige energie- en economische crisis. De problemen begonnen echter niet pas met de oorlog in Oekraïne – en werden aanzienlijk verergerd door de sancties tegen Rusland. Uiterlijk in juni toen tot het olie-embargo werd besloten, was duidelijk dat de EU en Rusland op een confrontatie afstevenden. Nu is het dan zo ver – en de Europese politiek is radeloos. Een nieuwe aflevering in de kroniek van politiek falen.
De Europese Commissie lijkt volkomen hulpeloos. Ze wil de lidstaten voorbereiden op een mogelijke permanente onderbreking van de gastoevoer vanuit Rusland. Maar in het ontwerp van het gasnoodplan, dat morgen (20 juli) zal worden gepresenteerd, kunnen Commissievoorzitter Ursula von der Leyen en haar “Team Europa” niets beters bedenken dan het verlagen van de verwarmingstemperatuur in kantoren en openbare gebouwen – tot 19 graden! Het Internationaal Energie Agentschap kwam in maart al met dit banale idee op de proppen. “De voorstellen lijken ontmoedigd, zelfs wanhopig”, bekritiseert de Groene Europarlementariër Michael Bloss de EC. Zijn collega Markus Ferber spreekt van een “opeenvolging van huisvrouwentips”.
Maar dit gaat niet alleen over een paar mislukte voorstellen voor een gascrisis. Het is een mislukt beleid. De EU gaat sinds de herfst met open ogen de megacrisis in. Deze crisis treft niet langer alleen de energiemarkten. Het raakt ook het economisch beleid en de monetaire unie – en daarmee de “harde kern” van de EU. Daarover zometeen meer.
In Europa draait momenteel een misdaadthriller waarin een gasturbine de hoofdrol speelt. De Europese Commissie en de regeringen van de EU-landen draaien al lange tijd de sanctieschroef tegen Rusland aan. Maar daarmee brengen ze ook en vooral de EU-landen zèlf ernstige schade toe, maar Rusland wordt volgens de EU-politici nòg meer beschadigd. Tussen haakjes: steeds meer burgers in de EU spreken zich uit tegen de sancties.
Dat komt o.a. vanwege de negatieve gevolgen in eigen land. Al het mogelijke is al gesanctioneerd door de EU en ook over allerlei mensen zijn sancties uitgeroepen. Zelfs mensen die Poetin nog nooit persoonlijk hebben gezien. Twee dingen zijn echter nog niet gesanctioneerd en zullen dat ook niet worden: Russisch uranium en gas. Uranium omdat de Amerikaanse kerncentrales dat nodig hebben, En wat gas betreft: teveel staten zijn ervan afhankelijk en er zijn niet genoeg vervangers.
De VS levert extreem duur LPG, maar kan de benodigde hoeveelheden niet leveren. India levert ook gas(producten), maar in feite is dat Russisch gas dat met een flinke winst wordt doorverkocht. Andere staten, zoals bijvoorbeeld Noorwegen, leveren wat meer, maar ondanks de verhoging van de gasproductie kan aan de totale vraag niet worden voldaan.
Ten goede of ten kwade moet de EU er daarom op vertrouwen dat Rusland betrouwbaar gas blijft leveren, ondanks de sancties die de EU heeft opgelegd. Voor de huidige behoeften en om de gasopslag voor de komende winter te vullen. Zodat er geen rellen ontstaan als de huizen koud blijven, zelfs als politici reclame maken voor koude huizen “uit solidariteit”.
Het Westen is optimistisch over de gasleveringen en zegt dat gas Poetins grootste bron van inkomsten is en dat hij dit inkomen zeker niet kan en mag opgeven. Maar toen de Russische gastoevoer werd verminderd, ontstond er een kleine paniek. Toen werd gezegd dat Poetin de gaskraan zou dichtdraaien. Er werd in de zijkanten van het nieuws gemeld dat de turbine van een gascompressorstation naar Canada was gestuurd voor inspectie als onderdeel van gepland onderhoud. Vervolgens waren er geruchten dat het een leugen was, dat de toevoer gewoon was gestopt. En toen werd gezegd dat de turbine niet zou worden teruggestuurd omdat deze onder de Canadese sancties viel.
Op een gegeven moment kwam het nieuws dat de Nord Stream 1 gasleiding zou worden stilgelegd vanwege onderhoudswerkzaamheden die al lang gepland stonden; van 11 tot 21 juli. Op 10 juli las meldde de Duitse Tagesschau: “Canada wil een onderhouden turbine terugsturen voor de Nord Stream 1-gaspijpleiding… Oekraïne heeft bezwaar gemaakt tegen de geplande levering van de onderhouden Russische Nord Stream 1-turbine van Canada naar Duitsland.. .”
Verwarrend, allemaal. Een gasturbine, die al in Canada was voor inspectie voordat Nord Stream 1 werd stilgelegd, zou nu het belangrijkste moeten zijn voor Nord Stream 1 om op 21 juli weer in gebruik te worden genomen. En deze turbine, waar hij ook vandaan kwam, werd alleen vrijgegeven voor retourlevering door Canada op aandringen van de Duitse minister van Economische Zaken Habeck. Het cruciale onderdeel wordt echter niet rechtstreeks aan Rusland geleverd, maar per vliegtuig aan Duitsland, zodat Canada de sancties niet overtreedt.
En vanuit Duitsland wordt het per veerboot naar Rusland gebracht en via Finland over land. Het is gepland om op 24 juli in Rusland aan te komen en moet dan naar de installatieplaats worden gebracht en geassembleerd. Het duurt in ieder geval tot begin augustus voordat Nord Stream 1 weer in gebruik kan worden genomen. En dat is niet de schuld van Rusland. Het valt nog te bezien of het weer volledig wordt opgeleverd. En waar de gerepareerde gasturbine oorspronkelijk stond, is blijkbaar niet meer interessant. En ook niet of dat voor gasleveringen uit een andere pijpleiding van belang is.
En hoe zit het nu met de Europese normen en waarden, nu Brussel Rusland in de ban heeft gedaan?
Eerst was er de Amerikaanse president Biden die bij zijn aartsvijand op de knieën ging om te vragen extra olie te krijgen, nu is ook de voorzitster van de Europese Commissie, de Duitse politieke lichtgewicht Ursula von der Leyen uit de bocht gevlogen. Met het oog op de (grotendeels zelf veroorzaakte) energiecrisis geven de “leiders van de vrije wereld” geen moer om westerse normen en waarden – en gaan zij in zee met bloeddorstige autocraten.
Met zijn controversiële reis naar Saoedi-Arabië dacht Biden de betrekkingen met het land te verbeteren. De ultrareactionaire oliemonarchie moet worden aangemoedigd om meer olie te produceren om voor ontspanning op de oliemarkten te zorgen. Voor dat vermeende “hogere” doel ontmoette Biden kroonprins Mohammed bin Salman, die ervan wordt verdacht persoonlijk opdracht te hebben gegeven tot de brute moord op Jamals Kashoggi van de Washington Post. De advocaat van Kashoggi, Asim Ghafoor, was op 14 juli in de VAE gearresteerd (op verzoek van de VS, naar verluidt), Zoals bekend werd Kashoggi letterlijk en figuurlijk in de pan gehakt.
Saudi-Arabië is ook bekritiseerd vanwege zijn rol in de burgeroorlog in Jemen. De relatie met Riyadh was daardoor flink bekoeld. Onlangs werden er in Saoedi-Arabië weer eens 81 mensen geëxecuteerd. De belangrijkste bondgenoot van de VS in het Midden-Oosten is niet alleen één van ’s werelds grootste olieproducenten, maar ook een tegenstander van Iran en een belangrijke afnemer van westerse wapens.
“We zijn als land niet direct afhankelijk, maar energieprijzen en toegang tot energie zijn zeer belangrijke kwesties”, zei minister van Volksgezondheid Sajid Javid. Toen hem werd gevraagd naar de mensenrechtensituatie, voegde hij eraan toe: “Ik ben blij dat we een relatie hebben waarin we zowel over mensenrechtenkwesties als over onze langetermijnrelatie kunnen praten.” De gastheer deed geen enkele toezegging.
Saoedi-Arabië, ’s werelds grootste olie-exporteur, heeft tussen april en juni zijn invoer van Russische brandstof meer dan verdubbeld om elektriciteitscentrales te helpen aan de vraag naar koeling in de zomer te voldoen en de ruwe olie van het koninkrijk vrij te maken voor export, meldde Reuters eerder al. Door de sancties tegen Rusland is de brandstofprijs tegen een gereduceerd tarief verkocht om kopers aan te trekken. Uit gegevens verkregen door Reuters via het volgen van schepen van Refinitiv Eikon blijkt dat Saoedi-Arabië in april-juni van dit jaar 647.000 ton (48.000 vaten per dag) stookolie uit Rusland importeerde via Russische en Estse havens, vergeleken met 320.000 ton in dezelfde periode in 2021.
Saoedi-Arabië is niet het enige land dat ondanks de sancties van het kortingstarief heeft geprofiteerd. In mei steeg de Chinese invoer van ruwe olie met 55% ten opzichte van het voorgaande jaar, met leveringen gelijk aan bijna twee miljoen vaten per dag (bpd), een kwart meer dan 1,59 bpd in april. Dankzij de kortingen kon het Kremlin in mei ongeveer $ 20 miljard verdienen aan de olie-export. Ondanks alles heeft Saoedi-Arabië zijn samenwerking met Rusland behouden in de alliantie van wereldwijde producenten die bekend staat als OPEC+. De twee zijn de facto leiders van respectievelijk OPEC- en niet-OPEC-producenten in die groep.
Of wat te denken van de Venezolaanse heerser Nicolas Maduro. Jarenlang hadden de Verenigde Staten sancties aan het land opgelegd. Maar nu heeft de Amerikaanse regering zelf het gesprek gezocht en versoepeling beloofd. Niet omdat de situatie in het land is veranderd, maar omdat de Verenigde Staten, na hun olie-embargo tegen Rusland, dringend op zoek zijn naar alternatieve bronnen van olie, gas en kolen.
Venezuela, als één van de grotere potentiële olieleveranciers, zou ervoor kunnen zorgen dat de internationale energiemarkten niet in de war raken en de prijzen niet blijven stijgen. Maduro heeft daar geen probleem mee – hij heeft geld nodig. De president van de Venezolaanse Oil Association, Reinaldo Quintero, zei dat zijn land de capaciteit met 400.000 vaten per dag zou kunnen verhogen.
Het bezoek van Von der Leyen aan Azerbeidzjan, gisteren, is ook omstreden. Het gaat ook om de uitbreiding van de energievoorziening, in dit geval gas. Von der Leyen had verteld een contract te hebben afgesloten met een betrouwbaarder land dan Rusland: dat van de corrupte autocraat Ilham Aliyev. Onder zijn leiding voerde Azerbeidzjan onlangs oorlog tegen Armenië. Dat lijkt de CDU-politicus niet te deren.
Ook heeft zij het er niet over dat de Azerbeidzjaanse presidentiële familie In de loop der jaren honderden miljoenen euro’s in Europa heeft geïnvesteerd via lege vennootschappen. Duitse zakenlieden hielpen ook met de campagne – dat zijn we te weten gekomen door de “Pandora Papers.” Azerbeidzjan heeft toegezegd jaarlijks 20 miljard kubieke meter gas te leveren – dat komt overeen met 5% van de totale gasbehoefte van de EU.
Als het om olie en gas gaat, geven Von der Leyen en Biden geen moer om westerse normen en waarden. Het belangrijkste is dat zij Rusland proberen klein te krijgen. Beide zakenreizen zullen echter waarschijnlijk niet voldoende zijn om de energiecrisis op te lossen, die grotendeels het gevolg is van de westelijke sancties.
We hadden het in het begin over de komende problemen ten aanzien van economisch beleid en de monetaire unie – en daarmee de “harde kern” van de EU. Mogelijk dreigt hier een kernfusie – een eurocrisis 2.0 met onvoorziene gevolgen.
De meest recente gebeurtenissen in Italië geven een eerste voorbode van wat komen gaat. In Italië heeft premier Mario Draghi de pijp aan Maarten gegeven en dat treft de EU en de eurozone op het slechtst mogelijke moment. En dan is er ook nog gerommel in Frankrijk, België en ons land. Zelfs Duitsland is niet langer de gebruikelijke haven van stabiliteit, en ook hier dreigt een economische aardbeving. Dit alles is met het blote oog gemakkelijk te zien.
Maar Brussel weigert de dreigende crisis onder ogen te zien. Er zijn geen tekenen van een beleidswijziging – integendeel: de Europese Commissie bereidt het zevende pakket sancties tegen Rusland voor. De energiesector is dit keer immers uitgesloten.
Maar het onrealistische doel om ‘onafhankelijk’ te worden van de Russische energie is nog verre van geregeld. De gevolgen van dit beleid worden niet weerspiegeld. Volgens een intern rapport van de Europese Commissie zouden de sancties Rusland hard treffen. Welke risico’s en neveneffecten ze hebben voor de Europese economie is echter niet van belang. In het laatste economische rapport worden alle problemen toegeschreven aan “Poetins oorlog”. Over de strafmaatregelen wordt met geen woord gerept.
Nu wreekt zich dat de EU de gascrisis niet serieus heeft genomen en heeft ingegrepen om de al te volatiele en speculatieve markten te reguleren. Het eist echter ook zijn tol dat er steeds meer sancties tegen de Russische energiesector werden afgekondigd en opgelegd zonder de gevolgen te overzien en te verzachten.
