Azerbeidzjaanse affaire: nieuwe geheime documenten belasten parlementsleden van de Unie

Exclusief: vakbondspolitici voerden veel meer campagne voor het Aliyev-regime dan eerder bekend was. In het midden: plaatsvervangend CSU-secretaris-generaal Florian Hahn.

De Azerbeidzjaanse affaire is de afgelopen maanden vrij rustig geweest . Officieren van justitie doen onderzoek, journalisten doen onderzoek, maar nog steeds zijn niet alle connecties openbaar in de complexe affaire van lobbyen, beïnvloeding en beschuldigingen van corruptie. Ilham Aliyev , de autocratische heerser van Azerbeidzjan, beïnvloedt Europa al jaren met geld om het imago van zijn land een boost te geven. Hij regeert Azerbeidzjan als een dictator en onderdrukt de oppositie en de pers. Toch is hij afhankelijk van goede betrekkingen met het Westen. Aliyev zoekt vooral contact met Duitse politici. De media heeft verschillende grote onderzoeken gedaan naar de invloed van Azerbeidzjaans.

De afgelopen weken hebben we lobbydocumenten kunnen inzien die nieuwe connecties laten zien tussen Duitse politici en de Azerbeidzjaanse lobby, die dicht bij het regime staat. Onder meer de hooggeplaatste CSU-man Florian Hahn en de federale regeringscommissaris voor het Oosten, Marco Wanderwitz, CDU, zijn hierbij betrokken. Beiden voerden jarenlang campagne voor het regime van Aliyev. Waarom deden ze dat? 

Florian Hahn is lid van de Bondsdag voor de CSU. Markus Söder maakte hem twee jaar geleden plaatsvervangend secretaris-generaal, hij wordt verondersteld het profiel van de CSU aan te scherpen op het gebied van buitenlands en veiligheidsbeleid. Hahn wordt gewaardeerd en gevreesd als een man van duidelijke woorden, hij diende bij de bergtroepen. Tijdens de verkiezingscampagne vuurde Hahn soms op de linkse voorzitters en noemde ze ‘extremisten’. Toen de Linkse Partij de Chinese Communistische Partij feliciteerde , twitterde Hahn : “Ik ben de dictatuurknuffels van de Linkse Partij zat!”

Hier wird allen Ernstes einer Partei gratuliert, die über 60 Millionen Tote zu verantworten hat und ein ganzes Volk in „Umerziehungslager“ steckt. Ich bin diese (öffentlich weitgehend unbeachtete) Diktaturen-Kuschelei der #Linkspartei satt. pic.twitter.com/IshVfAJsTK

— Florian Hahn (@hahnflo) July 6, 2021

Aan de andere kant vindt Hahn het moeilijker om afstand te nemen van de Aliyev-dictatuur, die journalisten heeft opgesloten, oppositiefiguren onderdrukt en de heersende familie decennialang heeft verrijkt. Je zou bijna kunnen zeggen dat Hahn knuffelt met de dictatuur in de zuidelijke Kaukasus.

Geheime documenten die de media heeft gezien, tonen aan dat Hahn werd vermeld als een topcontact voor lobbyisten die dicht bij het regime stonden. Hahn had meerdere keren contact met het invloedrijke lobbybureau TEAS, “The European Azerbaijan Society”, dat dicht bij het regime staat. TEAS is nu opgelost. Jarenlang lobbyde het bedrijf met succes in politiek Berlijn, met een directe lijn naar de regering in Bakoe, vaak heimelijk en nogal heimelijk. Intern was TEAS vooral trots op zijn uitstekende contacten met parlementsleden van de Unie. Voormalig Berlin TEAS-baas Shahin Namati is even oogverblindend als controversieel. Hij organiseerde reizen naar Bakoe voor geselecteerde politici, gaf feesten in het Hotel de Rome en diners in chique beroemdheden. Uitgerust met een huispas ging hij de Bondsdag in en uit. Sommige van de politici die met hem verbonden zijn.

In februari 2016 organiseerde Namati – ondersteund door Leyla Aliyeva, de dochter van de Azerbeidzjaanse president – ​​een evenement over het conflict in Nagorno-Karabach aan de Humboldt-universiteit in Berlijn . Naast de Azerbeidzjaanse ambassadeur nodigde Namati CSU-man Hahn uit. En inderdaad: Hahn nam de uitnodiging aan. Volgens Namati in zijn openingstoespraak was het hem een ​​groot genoegen een lid van de Duitse Bondsdag te mogen verwelkomen.

Hahn hield ook een toespraak waarin hij aangaf hoe belangrijk het was om het conflict in Nagorno-Karabach op te lossen. Het conflict is al jaren een van de belangrijkste kwesties voor lobbyisten in Azerbeidzjan die dicht bij het regime staan. Haar missie was om het Azerbeidzjaanse perspectief te positioneren, de herinnering aan het conflict levend te houden en politici aan de kant van Aliyev te krijgen. Vorig jaar voerden Azerbeidzjan en Armenië oorlog om Nagorno-Karabach. Duitsland is opvallend terughoudend in het bekritiseren van het Aliyev-regime, wat waarschijnlijk ook te danken is aan het succesvolle lobbywerk. Geheime documenten die door ons zijn ingezien, tonen de jarenlange inspanningen van het regime om supporters in Berlijn te verzamelen voor het plan van Azerbeidzjan om de regio Nagorno-Karabach te heroveren. De kern van dit project: TEAS.

In maart stuurde we Florian Hahn een catalogus met vragen, onder meer over zijn contacten bij TEAS. Destijds antwoordde Hahn alleen dat hij geen zakelijke relatie had met TEAS en geen materiële voordelen of donaties had ontvangen. Destijds liet hij onze vraag onbeantwoord over hoe vaak hij te gast was op TEAS-evenementen en contact had met TEAS-vertegenwoordigers. Zelfs toen hem opnieuw werd gevraagd, bleef Hahn stil. Openbare bronnen geven aan dat Hahn meer dan één contact had met TEAS.

Hahn verscheen al in 2012 in een publicatie van TEAS, samen met CDU-man Olav Gutting. Strippen werd ook beschouwd als een topcontact voor Azerbeidzjaanse lobbyisten. Gutting ontkende aanvankelijk persoonlijk contact met TEAS en haar baas Shahin Namati, maar moest dat later toegeven toen er een duidelijke video op internet verscheen. Het toont Gutting die een toespraak houdt op het TEAS-evenement “Summer and Politics” in de zomer van 2014. Naast hem: Shahin Namati.

In 2013 probeerden TEAS-vertegenwoordigers Hahn ertoe te brengen een pro-regimeverklaring af te leggen. In die tijd verzamelden lobbyisten in heel Europa prominente stemmen tegen de plannen van Armenië om een ​​luchthaven te openen in de omstreden regio Nagorno-Karabach. Hahn uitte ook zijn zorgen. TEAS heeft de verklaring van Hahn doorgestuurd naar het Azerbeidzjaanse persbureau. Zelfs vandaag de dag kun je in de Azerbeidzjaanse media lezen dat Hahn tegen Armenië was. Zijn verklaring is internationaal recht te rechtvaardigen, maar het is raadselachtig hoe de verklaring tot stand is gekomen. En waarom hij de controversiële lobbyorganisatie niet wantrouwde. 

We hebben Florian Hahn opnieuw vragen gestuurd over zijn TEAS-contacten. Hoe werkte hij precies met TEAS-lobbyisten? Hoe hebben de lobbyisten hem overtuigd om pro-regime verklaringen af ​​te leggen? 

Florian Hahn liet ons hernieuwde verzoek aan het einde van de periode onbeantwoord. 

We vroegen Hahn ook naar een evenement waarvoor hij in juli 2010 was uitgenodigd. De organisator was een bedrijf van de CSU-politicus Eduard Lintner, die een centrale rol speelt in het Azerbeidzjaanse lobbynetwerk. Het parket doet onderzoek naar hem in verband met beschuldigingen van corruptie door leden van de Bondsdag en de Raad van Europa. In juni gaf Lintner aan SWR toe dat hij geld had ontvangen en herverdeeld uit Azerbeidzjan, maar hij verwierp de beschuldigingen van de aanklager. Het geld was alleen bedoeld voor onkostenvergoedingen.

De titel van het evenement in juli 2010 was “Vlucht en uitzetting – Misdrijven tegen mensen”. Maar er waren protesten. Een alumnivereniging van Armeense uitwisselingsstudenten had uit de aankondiging afgeleid dat het evenement eenzijdig kon zijn. De vereniging schreef een protestbrief aan Lintner en Florian Hahn. De brief is beschikbaar voor VICE. Een professor sociologie schreef ook een protestbrief aan Lintner, met een kopie aan Hahn.

We vroegen Hahn waarom hij niet reageerde op de protesten en of hij financiële steun kreeg om het evenement bij te wonen.

Aan het einde van de periode heeft Hahn ook niet op deze vragen geantwoord.

Als je de carrière van Hahn volgt, vallen twee dingen op. Ten eerste is hij een expert op het gebied van defensiebeleid, wat relevant is voor zijn contacten met Azerbeidzjan. En ten tweede was hij van 2014 tot 2018 met een onderbreking lid van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa (PACE). Jarenlang was de Raad van Europa in Straatsburg het Europese epicentrum van de Azerbeidzjaanse affaire. 

Hier probeerde het Aliyev-regime op agressieve wijze politici te beïnvloeden en kritische resoluties te voorkomen – onder meer door middel van omkoping. Verschillende voormalige PACE-leden worden onderzocht op beschuldigingen van corruptie. Ook tegen de Duitse CDU-politicus Axel Fischer is zijn immuniteit inmiddels opgeheven. Hij wordt ervan verdacht geld te hebben ontvangen uit Azerbeidzjan in ruil voor politieke invloed. Fischer is nog steeds lid van de Bondsdag en lid van de vakbondsfractie. We hebben Fischer schriftelijk naar de beschuldigingen gevraagd, maar hij heeft onze vraag niet binnen de gestelde termijn beantwoord.

Florian Hahn was tijdelijk de plaatsvervanger van Axel Fischer in de Raad van Europa – in de Commissie Politieke Zaken en Democratie. Dit is natuurlijk geen bewijs van twijfelachtig of zelfs corrupt gedrag. Veel PACE-leden die met Fischer te maken hadden, waren niet schuldig, sommigen waren zelfs actief tegen Azerbeidzjaanse inmenging. Het is echter interessant om te vragen of Florian Hahn als PACE-lid ooit met Fischer heeft samengewerkt op het gebied van Azerbeidzjan, bijvoorbeeld door gezamenlijk aanvragen te formuleren?

Op de vraag van ons gaf Hahn geen commentaar. Zelfs Axel Fischer heeft onze vraag over het werken met Hahn niet beantwoord.

En nog een aanwijzing valt op. Vorig jaar waren Azerbeidzjan en Armenië in oorlog over de regio Nagorno-Karabach. Het Azerbeidzjaanse leger was enorm superieur. Ook omdat het vanuit de lucht werd ondersteund door Turkse en Israëlische drones. Het gebruik van gewapende drones is controversieel en wordt bekritiseerd door mensenrechtenactivisten. 

In een interview met de Bundeswehr Association in januari 2021 werd de defensie-expert Hahn gevraagd naar het gebruik van drones in Azerbeidzjan na de oorlog. Drones werden tijdens de oorlog “effectief” ingezet, welke lessen leerde hij daaruit? Hahn: “Dat andere mensen drones hebben en gebruiken, of we ze nu willen of niet. En dat de Bundeswehr zijn luchtverdediging over de hele linie weer op orde brengt.” Hahn gaat in het interview niet in op kritiek op het gebruik van drones door het autocratische regime van Aliyev. Hoe ziet hij het gebruik van drones in de oorlog van Nagorno-Karabach vandaag? Hahn liet deze vraag ook binnen de deadline onbeantwoord.

In 2016 rapporteerde DER SPIEGEL over beschuldigingen tegen Hahn in verband met drone-projecten, die hij ontkende: hij zag “geen belangenconflicten”. 

Marco Wanderwitz, CDU, valt ook op door zijn goede contacten met het Azerbeidzjaanse regime. Net als Hahn wordt hij vermeld als contactpersoon in vertrouwelijke lobbydocumenten die VICE heeft gezien. Wanderwitz is parlementair staatssecretaris bij het ministerie van Economische Zaken en commissaris voor het Oosten van de federale regering. Zijn woord weegt zwaar, zijn uitspraken leiden vaak tot discussies. Hij is niet iemand die zich verstopt. Op de vraag via Twitter naar zijn banden met Azerbeidzjan, reageert hij binnen enkele minuten publiekelijk. Wanderwitz beantwoordde onze vragenlijst ruim voor de deadline persoonlijk.

Op initiatief van TEAS deed hij ook herhaaldelijk pro-regime-uitspraken die later in de Azerbeidzjaanse pers werden gevonden, maar niet op de website van Wanderwitz. In 2013 bekritiseerde hij Armenië op verzoek van TEAS voor het openen van de luchthaven in Nagorno-Karabach – vergelijkbaar met Hahn. In 2017 riep Wanderwitz, opnieuw op verzoek van TEAS, op tot een dringende oplossing voor het conflict in Nagorno-Karabach. Hoe kwamen zijn verklaringen van hem bij TEAS en uiteindelijk bij Azertac, het Azerbeidzjaanse persbureau? Heeft Wanderwitz de drukke TEAS-baas Shahin Namati ontmoet? We hebben Wanderwitz schriftelijk vragen gesteld, waarop hij per e-mail heeft geantwoord.

Hij weet gewoon niet hoe het toen werkte, want het is lang geleden. Voor zover hij zich kan herinneren, waren de twee meningen de enige die hij had gegeven. Hij herinnert zich dat de stemming op medewerkersniveau plaatsvond. Hij kent meneer Namati, maar alleen door hem af en toe te zien op openbare evenementen. Hij heeft hem echter al jaren niet meer gezien.

Wanderwitz had niet alleen contact met TEAS. In februari 2014 nam de CDU-man uit Saksen deel aan een lobby-evenement. De Azerbeidzjaanse ambassade en SOCAR, de staatsoliemaatschappij van Azerbeidzjan, hadden uitgenodigd voor een paneldiscussie in de Parliamentary Society, die is gevestigd in een elegant paleis aan de Reichstag. Naast Wanderwitz zat een van de touwtrekkers van de Azerbeidzjaanse connectie, de CDU-politicus Otto Hauser, op het podium. Hauser was ooit een regeringswoordvoerder onder Helmut Kohl en vertegenwoordigt tegenwoordig de Azerbeidzjaanse belangen als honorair consul in Stuttgart. Hauser ondernam juridische stappen tegen de rapportage, grotendeels zonder succes, waarin we zijn banden met de dictatuur van Aliyev traceerden.

We vroegen Marco Wanderwitz of hij iets terug kreeg voor zijn deelname aan het lobby-evenement. Hij kreeg er niets voor terug, hij kan zich de gebeurtenis slechts vaag herinneren, hij antwoordt ons per e-mail.

We hebben Marco Wanderwitz ook vragen gesteld over zijn inzet voor de wederopbouw van het Berlijnse paleis. Wanderwitz hield zich in verschillende functies bezig met het megaproject, zowel als cultuurbeleidswoordvoerder van de CDU-fractie en als lid van de raad van toezicht van “Humboldt Forum Kultur GmbH” en als lid van de raad van toezicht van de “Stiftung Humboldt Forum im Berliner Schloss”.

Het Aliyev-regime was ook toegewijd aan het Berlijnse paleis. In september 2011 heeft Mehriban Aliyeva, de echtgenote van de Azerbeidzjaanse dictator, een donatie van 50.000 euro ingediend voor wederopbouw. Aliyeva werd gehuldigd tijdens een ceremonie in het Duits Historisch Museum, die ook werd bijgewoond door de Duitse First Lady Bettina Wulff. 

Op vraag van ons antwoordt Wanderwitz dat hij met zekerheid kan zeggen dat hij in 2011 niet betrokken was bij het Humboldt Forum. Hij was ook niet bij de ceremonie met Mehriban Aliyeva.

In de lobbydocumenten die de media kon zien, staan ​​niet alleen topcontacten zoals Hahn of Wanderwitz vermeld, maar ook hooggeplaatste vakbondsleden die zelden contact hadden met TEAS. Dit betekent niet dat u automatisch betrokken bent bij de Azerbeidzjaanse affaire. Uw pro-regime uitspraken kunnen net zo goed een beleefdheid zijn geweest voor pro-Azerbeidzjaanse partijcollega’s – of het resultaat van slim lobbyen.

In juni 2013 stuurde Daniela Ludwig, CSU, die nu de drugscommissaris van de federale overheid is, een pro-regimeverklaring naar de Berlijnse TEAS-afdeling. Ook zij had kritiek op de Armeense luchthavenplannen in Nagorno-Karabach. Haar verklaring is vergelijkbaar met die van andere parlementsleden van de Unie en is vandaag alleen te vinden in de Azerbeidzjaanse media. Hoe herinnert ze zich haar contact met TEAS vandaag? Heeft ze ooit de drukke Shahin Namati ontmoet? 

In reactie op een media verzoek vertelt Daniela Ludwig ons dat het TEAS-verzoek destijds schriftelijk is ontvangen. Zij antwoordde schriftelijk dat haar verklaring overeenkwam met het destijds standpunt van de werkgroep Buitenlandse Zaken van de Bondsdagfractie. Er was geen afspraak met een vertegenwoordiger van TEAS in haar kantoor in de Bondsdag en ze had Azerbeidzjan niet bezocht en ook geen donaties ontvangen. Een kopie van een PR-bureau in Rosenheim is bijgevoegd in het antwoord op de e-mail van Ludwig.

In ons onderzoek naar de betrokkenheid van Duitse parlementsleden bij het lobbynetwerk van Azerbeidzjan kwamen we Ludwigs naam maar één keer tegen. Haar casus is een voorbeeld van hoe het noemen van de naam van een politicus in lobbydocumenten niet automatisch twijfelachtig gedrag impliceert. In sommige gevallen zijn politici regelrecht het slachtoffer van het opscheppen van interne lobbygroepen: kijk eens wie we aan onze kant hebben weten te winnen. Toch is het opvallend dat TEAS verklaringen heeft weten te bemachtigen van die politici die zich anders niet bezighouden met Azerbeidzjan, de zuidelijke Kaukasus of buitenlands beleid in het algemeen.

Alexander Funk, leider van de CDU-fractie in het deelstaatparlement van Saarland, legde destijds ook een verklaring af aan TEAS die vergelijkbaar was met die van andere parlementsleden. Hij komt ook voor in de geheime documenten. Zijn verklaring is behoorlijk verborgen te vinden in de Azerbeidzjaanse media. We vroegen hem ook waar de verklaring over ging. Hij geeft ons uitgebreid antwoord.

In principe probeert hij alle vragen te beantwoorden of te laten beantwoorden door zijn kantoor. Helaas kan hij zich de verklaring die we uit 2013 hebben onderzocht niet meer herinneren en zelfs een vraag met zijn toenmalige officemanager kon niet helpen. Hij gaat er daarbij van uit dat er destijds een e-mailaanvraag was die schriftelijk is beantwoord. 

Er was en bestaat geen samenwerking tussen hem en vertegenwoordigers van TEAS, hij kent Shahin Namati niet en er was ook geen ontmoeting met hem of andere vertegenwoordigers van TEAS. Hij woonde nooit vergaderingen of evenementen bij. Hij is nooit naar Azerbeidzjan gereisd en heeft geen donaties, geld, bestellingen, mandaten of immateriële of materiële voordelen ontvangen. 

De naam Kai Wegner komt ook voor in de lobbydocumenten die we konden zien. Wegner is de topkandidaat van de CDU in Berlijn en lid van de Bondsdag. Hij legde in 2013 een verklaring voor aan TEAS waarin hij Armeense troepen oproept zich terug te trekken uit Nagorno-Karabach. Zijn verklaring is ook qua vorm en inhoud vergelijkbaar met de verklaringen van andere vakbondsleden. Het standpunt van Wegner is ongeveer het standpunt dat Azerbeidzjaanse lobbyisten in Duitsland zouden moeten innemen over het conflict in Nagorno-Karabach. Zijn verklaring is noch in de Duitse media noch op zijn homepage te vinden. 

Heeft Wegner de verklaring voorbereid met TEAS-baas Shahin Namati? En kreeg hij er iets voor terug? Met deze vragen hebben we Kai Wegner schriftelijk geconfronteerd. We ontvingen een e-mail van de “Communicatie- en campagneteamleider” van de Berlijnse CDU, zijn perswoordvoerder.

Kai Wegner is al 16 jaar lid van de Duitse Bondsdag. Gedurende deze tijd ontving hij honderden mensen om mee te praten of groepen bezoekers in de Bondsdag, ontmoette hij talloze mensen op recepties of groette hij op allerlei evenementen. In de meest zeldzame gevallen werden deelnemersgegevens of correspondentie gedocumenteerd.

Onze vragen hebben betrekking op een verklaring van acht jaar geleden, over de totstandkoming waarvan in het kantoor van Wegner in de Bondsdag geen archieven lagen, er was geen samenwerking met TEAS. Voor zover Kai Wegner zich herinnert, werd de verklaring gevraagd door Philipp Missfelder, de toenmalige woordvoerder van het buitenlands beleid van de CDU/CSU-fractie. Voor zover de heer Wegner zich kan herinneren, kennen de heer Wegner en de heer Namati elkaar niet. Als gevolg daarvan was er waarschijnlijk geen bezoek aan het persoonlijke kantoor van de heer Wegner. Kai Wegner was nog nooit in Azerbeidzjan geweest en had geen subsidies van TEAS ontvangen.

Uit ons onderzoek naar de nieuwe geheime documenten blijkt dat de onderzochte zaken vergelijkbare vragen oproepen, maar niet allemaal vergelijkbaar zijn. Wanderwitz, Ludwig, Funk en Wegner reageren snel – soms gedetailleerd, meestal zelfs persoonlijk. Florian Hahn, wiens banden met de regimelobby het meest in het oog springen, laat onze vragen echter onbeantwoord. Wat verbergt Florian Hahn?

De nieuwe lobbydocumenten zijn een indicatie dat slechts een fractie van de Azerbeidzjaanse affaire is opgehelderd. Experts vragen al jaren om meer engagement van de federale overheid. Dat doet Gerald Knaus, hoofd van de denktank European Stability Initiative (ESI). Hij is een van de meest erkende experts op het gebied van de Azerbeidzjaanse affaire. Zijn denktank ontdekte omkoping in de Raad van Europa in 2012 met een opzienbarend rapport over de Azerbeidzjaanse kaviaardiplomatie. We spraken met Knaus. 

Waarom steunden zoveel Duitse parlementsleden een autoritair regime? Waarom zetten politici zich in voor Azerbeidzjan die eigenlijk niets te maken hebben met de zuidelijke Kaukasus of met buitenlands beleid?

“Dat is een hele goede vraag”, zegt Knaus. Kan naïviteit een rol gespeeld hebben? Nee, zegt Knaus. Naïviteit is een slecht excuus.

“Vanaf 2012 moest elke Duitse politicus weten wat er in Azerbeidzjan aan de hand was”, zegt hij. De strategie van Azerbeidzjan om goedkeuring te kopen werd breed uitgemeten in de media. “De repressie in Azerbeidzjan was zo sterk tussen 2012 en 2015, alle grote Europese mensenrechtenprijzen gingen naar Azerbeidzjaanse dissidenten, en toch kwamen veel politici met open ogen op voor dit regime.”

Als je Knaus vraagt ​​naar de status van de Verlichting, klinkt hij niet echt blij. Behalve een veroordeling in Italië en onderzoeken in Duitsland is er tot nu toe niet veel gebeurd. “Het grootste probleem is dat niemand Azerbeidzjan onder druk zet om de zaak op te lossen”, zegt Knaus. “Het moet een doel zijn van de volgende regering en haar buitenlands beleid om Azerbeidzjan aan te sporen duidelijkheid te verschaffen.”

De meeste verbindingen tasten nog in het duister. De grote vraag die onbeantwoord blijft, is deze: hoe slaagde het Aliyev-regime erin zoveel Duitse politici aan zijn kant te krijgen? Misschien zal een nieuwe federale regering helpen om dichter bij het antwoord te komen. Dat is niet erg waarschijnlijk.