Indignatie redactie 
Forum voor Democratie organiseerde een partijbijeenkomst op de Amerikaanse ambassade in Den Haag, met als gastheer ambassadeur Pete Hoekstra. Dit staat op gespannen voet met internationale verdragen.
Het is donderdag 10 september. Terwijl de avond valt, druppelt een gezelschap de Amerikaanse ambassade aan het John Adams Park in Wassenaar binnen. Ze zijn hier voor een bijeenkomst die draait om Forum voor Democratie, de partij van voorman Thierry Baudet die hoopt de komende verkiezingen zijn tweetal zetels in de Tweede Kamer flink uit te breiden. De dertig à veertig namen op de gastenlijst vormen een opvallende groep: partijprominenten aangevuld met rijke ondernemers. Gastheer is ambassadeur Pete Hoekstra.
‘Ongeveer veertig procent van de genodigden was ondernemer. De rest was partijtop’, schat media-ondernemer Yves Gijrath, die zich in dit exclusieve gezelschap bevond. Andere aanwezigen bevestigen de mix van partijkader en overwegend ondernemers. ‘Het was een soort netwerkbijeenkomst om elkaar weer even allemaal te zien’, zegt Kamerlid Wybren van Haga, die bij VVD geroyeerd werd en zich aansloot bij Baudet. ‘Mensen rondom Forum, de inner circle.’
De Groene wist inzage te krijgen in de e-mail aan de genodigden. Daarin valt te lezen dat de gasten zich bij de ambassade mogen vervoegen ‘op uitnodiging van Forum voor Democratie en Pete Hoekstra’ – in die volgorde. Wie vragen heeft of nog wacht op de formele invitatie van de ambassade wordt verzocht contact op te nemen met de afzender van de mail, Joyce Vastenhouw, die ondertekent met haar 06-nummer en haar functie binnen de partij: ‘Hoofd Fundraising’.
Het gezelschap in Wassenaar wacht een bijzondere avond. Bij het naar binnen gaan worden satijnen mondkapjes uitgereikt met daarop zowel de Amerikaanse als de Nederlandse vlag, een illustratie van de oude vriendschap tussen de twee landen. In de zaal staat een buffet gereed met hamburgers en kip. Ook worden de aanwezigen getrakteerd op een toespraak van Hoekstra, die anekdotes vertelt over Trump en zich erover beklaagt dat er in Nederland negatief over de Amerikaanse president wordt gesproken. Baudet krijgt gelegenheid om zijn campagnestrategie uit de doeken te doen en om een campagnefilmpje te tonen over Forums ‘visie op Nederland in 2040’.
De toehoorders lijken te zijn uitgekozen op hun sympathie voor de partij. Verschillende aanwezigen zijn al donateur. ‘Het was zeer spectaculair’, zegt Gijrath. ‘Vooral de manier waarop de partij campagne gaat voeren én hoeveel dat gaat kosten.’ Zelf is hij niet lid, benadrukt hij, maar hij volgt Baudet en zijn beweging al jaren met belangstelling. Een andere ondernemer die mocht komen, maar in het buitenland zat voor zaken, bevestigt wat andere bronnen ook zeggen: ze waren niet zomaar uitgenodigd. ‘Ik doe zaken in Amerika, ik ben FvD-lid én ik doneer aan de partij. Maar er zijn natuurlijk vijftigduizend andere leden dus speciaal is het wel dat ze voor mij kiezen.’ Het onderstreept welke indruk de uitnodiging maakte: de avond op de ambassade, op Amerikaans grondgebied, had als een van de doelen de partijkas van Forum aan te vullen.
In zijn podcast omschrijft Gijrath de avond als ‘een soort funding bijeenkomst’. Zijn gesprekspartner tijdens de opname, de dag na 10 september, was Erik de Vlieger, een vastgoedondernemer woonachtig in Portugal. Samen verkneukelen ze zich over een eventuele tweede presidentstermijn van Trump. Als de Republikeinen de verkiezingen winnen, zo voorspelt De Vlieger, worden Democratische kopstukken gearresteerd en zal Trump ‘alle rechters vervangen’. En: Trump komt naar Nederland ‘om Baudet te helpen’, daarvan is De Vlieger overtuigd.
Maar Forum geniet in zekere zin al steun van de regering-Trump. Ambassadeur Hoekstra was een prominent spreker op het partijcongres in december vorig jaar. Hij vond het ‘fantastisch om er te zijn’, brak een lans voor populisme en verkondigde dat ‘de trans-Atlantische band veranderd kan worden’. Een registratie van die toespraak is terug te zien op de Facebook-pagina van FvD, met daaronder een knipperende banner: ‘Steun onze beweging, word lid!’ en een link naar het aanmeldformulier. Hoekstra is blijkbaar een ledentrekker.
Hoekstra’s optreden wekt bevreemding, ook in zijn thuisland. ‘Spreken op een partijcongres is een duidelijke identificatie met een partij’, zegt Alan Henrikson, emeritus hoogleraar geschiedenis van internationale betrekkingen aan The Fletcher School of Law and Diplomacy. Volgens Henrikson is dat voor een diplomaat ‘ongepast’.
Ook trad Hoekstra op in het ‘FvD-journaal’, een online videoreeks waarin Baudet campagneboodschappen uitvent en met FvD-medewerkers en -sympathisanten de politiek en cultuur bespreekt. De aflevering van 1 mei 2020 is geheel gewijd aan een gesprek met Hoekstra over China. De ambassadeur zit aan tafel met voor zich een FvD-mok. Op de achtergrond is het partijlogo te zien en onder in beeld verschijnt opnieuw een link naar een lidmaatschapsformulier. Tot voor kort was een van de openingsbeelden van de Forum-website een bewegend beeld van een speechende Pete Hoekstra.
Het is niet vreemd dat Hoekstra en Forum bij elkaar zijn uitgekomen. Hoekstra, een politicus met wortels in de Tea Party en zeer conservatieve standpunten als het gaat om homorechten en abortus, vindt weinig ideologische aansluiting in zijn gastland. Maar met Baudet, een van de zeldzame openlijke bewonderaars van Trump in de Tweede Kamer, is er verwantschap: net als Trump hekelt Baudet ambitieuze klimaatplannen, pleit hij voor het inperken van migratie en schermt hij met de aantijging ‘fake news’ als de pers hem kritisch onder de loep neemt. De avond op de ambassade op 10 september lijkt een bevestiging van een nieuwe trans-Atlantische vriendschap op rechts.
Bij navraag onder Amerikaanse diplomaten reageren velen verbaasd en sommigen zelfs geschokt op het nieuws dat de Amerikaanse ambassade de locatie was voor een Forum-avond. Hoogleraar Alan Henrikson ziet een mogelijk conflict met het Verdrag van Wenen dat voorschrijft dat buitenlandse gezanten zich niet dienen te mengen in interne politiek van het gastland. ‘Hoekstra gebruikt zijn positie actief om een partij te ondersteunen’, zegt hij.
Ook Marcel Brus, hoogleraar internationaal publiekrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, wijst erop dat Nederland en de VS zich in 1961 aan de artikelen van het Verdrag van Wenen hebben gecommitteerd. ‘Daarin staat dat de gebouwen van de missie niet gebruikt mogen worden op een wijze die niet verenigbaar is met de functies van de missie zoals in het verdrag vastgelegd.’ Die functies zijn breed omschreven maar volgens Brus ‘is het organiseren van een partijbijeenkomst door de ambassade zeer ongebruikelijk en staat op gespannen voet met deze artikelen’. Het zou volgens de hoogleraar een ander verhaal zijn als een bijeenkomst onderdeel is van een serie ontmoetingen om bekend te raken met het Nederlandse politiek landschap.
FvD is niet de enige partij die de ambassade bezocht de afgelopen jaren. Veel politici werden uitgenodigd om met Pete Hoekstra van gedachten te wisselen of ontmoetten de ambassadeur elders in het land. Voor zover De Groene kon nagaan hebben twee andere partijen een bijeenkomst van eenzelfde omvang als Forum op de ambassade gehad: CDA en 50Plus, zo zeggen woordvoerders van deze partijen. Deze bijeenkomsten hadden een ander karakter. Het CDA bracht met een groep medewerkers in 2018 een bezoek aan de ambassade in het kader van een ‘College Tour’, die de partij vaker organiseert voor medewerkers. 50Plus werd uitgenodigd nadat Geert Dales zich begin vorig jaar bij praatprogramma Jinek positief had uitgelaten over Trump. Niet lang daarna bracht een groep kaderleden uit heel het land een bezoek aan de ambassade om onder meer een kaas aan te bieden (op dat moment dreigde Trump met forse importtarieven).
In beide gevallen ging een partijdelegatie op bezoek bij Hoekstra, maar er werden geen campagnefilmpjes vertoond en de partijen hadden in hun kielzog geen ondernemers meegenomen die al aan de partij hadden gedoneerd of die dat in de toekomst zouden kunnen doen. Ook was er geen tussenkomst van een fondsenwerver namens de partij.
‘Stel dat de ambassade kennis wil nemen van wat er leeft in een politieke partij, stel men wil de ideeën van die partij kennen. Waarom nodig je dan de geldschieters uit?’ zegt Gerrit Voerman, hoogleraar Nederlandse politiek aan de Rijksuniversiteit Groningen, die betrokken was bij de evaluatie van de Wet financiering politieke partijen. ‘Een belangrijke vraag lijkt mij: wie heeft deze mensen uitgenodigd en waarom deze mensen?’
De ambassade zegt in een reactie dat er niets unieks is aan de bijeenkomst en dat de gastenlijst ‘in samenwerking’ met FvD is vastgesteld. Een rondgang langs namen op die lijst leert dat Baudet zelf grote ruimte kreeg om de zaal te vullen. Verschillende van onze gesprekspartners werden net als Gijrath door Baudet opgebeld met de vraag of ze wilden komen.
De ambassade gaf geen ruchtbaarheid aan de bijeenkomst. Veel van Hoekstra’s ontmoetingen met Nederlandse politici worden gevolgd door enthousiaste Twitter- en Facebook-berichten. In dit geval twitterde de ambassadeur wel dat hij een gesprek had met senatoren Paul Cliteur en Paul Frentrop eerder op de middag van 10 september, maar over de drukbezochte partijbijeenkomst daarna repte hij niet. Forum houdt deze ontmoeting met Hoekstra ook aanvankelijk voor zich. Baudet stuurt een week na dato, op 18 september, plotseling een tweet uit over ‘een goede discussie op de Amerikaanse ambassade’.
De Groene voert dan al een week lang gesprekken met aanwezigen. Naarmate de week vordert, houdt een toenemend aantal gasten de boot af. Een van hen zegt ‘met de partij te hebben afgesproken niets over de avond te zeggen omdat het de partij kan schaden’. Ondernemer en FvD-lid Kees Eldering zegt dat we maar moeten bellen met de woordvoerder van de partij en verbreekt de verbinding. Roland Kahn, eigenaar van kledingketens en donateur van FvD, bevestigt aanwezig te zijn geweest, maar wil verder niets kwijt. ‘Ik kom als ondernemer wel vaker op ambassades.’
In een reactie zegt de partij: ‘Forum voor Democratie beschouwt de Verenigde Staten, de Republikeinse Partij en de ambassadeur als belangrijke internationale bondgenoten. Wij onderhouden goede banden met hen.’
De ambassade laat weten de avond niet te beschouwen als een ‘fundraiser’, maar als een zogeheten ‘town hall meeting’. Die term uit de Amerikaanse politiek wordt gebruikt voor openbare bijeenkomsten waarin de organisator vragen kan beantwoorden van publiek. Alan Henrikson benadrukt dat openbaarheid een wezenskenmerk is van de town hall. ‘Een besloten avond bij de ambassade lijkt in niets daarop.’ Een ondernemer zegt desgevraagd: ‘Het was zeker geen town hall meeting, daar was het te besloten voor. Het was meer een informele kick-off van de verkiezingscampagne.’
In Nederland moeten politieke partijen ontvangen giften boven de 4500 euro openbaar maken. Hoogleraar Voerman onderstreept dat ook ‘giften in natura’ zoals ‘een zaaltje uitlenen’ of een borrel daarbij horen. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken mag een campagneavond als deze georganiseerd worden volgens de Nederlandse regels, al lijkt het erop dat dit in de toekomst niet meer kan. ‘Het plan is om giften van buiten de EU en de EER te gaan verbieden. Dit verbod maakt deel uit van het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet financiering politieke partijen’, laat een woordvoerder weten.
De Groene sprak met tien genodigden van de avond op de Amerikaanse ambassade. Een aantal van hen sprak alleen op voorwaarde van anonimiteit. Hun namen zijn bekend bij de hoofdredactie
