Indignatie redactie 
Grootgrondbezitters ontduiken in Argentinië belastingen en lokale, overheid vindt het best.
In het paradijselijke zuiden van Argentinië koopt de binnen- en buitenlandse elite stukken grond op zonder daar de juiste belasting over te betalen. Oók koningin Máxima maakt zich schuldig aan deze dubieuze moraal.
Het paradijselijke Patagonië is een speeltuin voor de steenrijken: in het zuiden van Argentinië recreëren en speculeren de happy few erop los. Maar over die lusten worden niet altijd de lasten betaald, blijkt uit onderzoek. Dat geldt ook voor koningin Máxima. En terwijl een derde van de Argentijnen in armoede leeft, knijpt de overheid een oogje toe.
‘Koninklijke ontduiking’
De Argentijnse onderzoeksjournaliste Susana Lara bracht het schandaal aan het licht. Máxima Zorreguieta zou al tien jaar lang te weinig onroerendezaakbelasting (ozb) betalen over haar drie landgoederen in de provincie Río Negro. De primeur van nieuwssite El Cohete a la Luna (‘De Raket naar de Maan’) leidde in januari direct tot Kamervragen van D66 en de PvdA.
Terwijl premier Rutte de aangelegenheid een ‘privékwestie’ noemde, was er volgens de Rijksvoorlichtingsdienst überhaupt niets aan de hand. ‘Koningin Máxima respecteert de in Argentinië geldende belastingwetten en regelgeving’, verklaarde de RVD en baseerde zich daarbij op informatie van de Argentijnse autoriteiten.
Argentijns onderzoek
Lara’s team was tot een andere conclusie gekomen na het vergelijken van het provinciale kadaster en satellietfoto’s van Google Earth. Op één van de percelen van de koningin staat namelijk ‘Estancia Pilpilcura’, een hotel met een oppervlak van ongeveer 1700 m². Sinds 2009 wordt de lodge uitgebaat door Maxima’s tante Marcela Cerrutti. Maar in het kadaster stond het perceel als ‘onbebouwd’ te boek, waardoor het terrein voor slechts 5750 euro in de boeken stond. Hierdoor betaalde Máxima structureel een kunstmatig lage ozb,
De Argentijnse fiscus had dat kunnen weten, omdat de provinciale belastingdienst – in theorie – via luchtfoto’s niet gedeclareerde gebouwen opspoort. Maar volgens Lara werkt de provincie met verouderd beeldmateriaal. “Eigenlijk hebben wij het werk voor de belastingdienst gedaan”, verzucht de journaliste.
De landerijen van Máxima liggen op 70 kilometer ten noordwesten van het populaire skioord Bariloche, middenin het prachtige merengebied van Patagonië. Hoge bergen, groene dalen, vruchtbare gronden en diepblauwe meren maken het gebied tot een gewilde bestemming voor steenrijke investeerders zoals de Swarovski’s en de Benettons, maar ook voor kapitaalkrachtige toeristen uit binnen- en buitenland.
Estancia Pilpilcura wordt op reissites dan ook aanbevolen als ‘een ideale plek om van de natuur van Patagonië te genieten‘. Zelfs president Mauricio Macri kan dat bevestigen: in december 2016 vierde het Argentijnse staatshoofd samen het het koninklijk echtpaar vakantie in de lodge.
“Ik denk niet dat Máxima haar tante moedwillig heeft opgedragen de belastingen te ontduiken”, zegt Lara. Het perceel stond immers gewoon geregistreerd op het adres van Paleis Noordeinde. “Maar je hebt als koningin wél een voorbeeldfunctie. Een keer een foutje maken in je aangifte, dat kan. Maar niet tien jaar lang.”
Steuntje in de rug
Toch krijgt Máxima geen boete van de fiscus. Sterker nog, ze krijgt de volledige steun van de lokale autoriteiten. De gouverneur van Río Negro ontmoette de Nederlandse ambassadeur in Argentinië, en verklaarde dat er ‘geen sprake was van belastingontduiking’ door Zorreguieta.
Ondanks die bewering werd direct na de publicatie van het onderzoek de belastingschuld over twee onbebouwde percelen betaald. Ook reisden de vertegenwoordigers van Máxima naar het hoofdkantoor van de provinciale belastingdienst, op ruim 800 kilometer van de estancia, om de bebouwing met terugwerkende kracht te legaliseren. Door de nieuwe taxatie is de waarde van het bebouwde perceel gestegen van 5.750 naar 88.750 euro – nog altijd een absurd laag bedrag, neerkomend op ongeveer 52 euro per bebouwde vierkante meter.
OneWorld raadpleegde op 19 april documenten van de belastingdienst waaruit blijkt dat op 21 februari ook die aanslag is voldaan. Het tweemaandelijkse bedrag dat de koningin met terugwerkende kracht aan ozb moest betalen is verhoogd van 20 naar 100 euro.
Brandhaard Patagonië
Patagonië is een brandhaard van landconflicten. De regio werd eind 19e eeuw ingelijfd door de Argentijnse Staat. Oorspronkelijke bewoners zoals de nomadische Mapuche werden vermoord of verdreven, terwijl de geroofde grond werd weggegeven aan rijke families die deze verovering van anderhalf miljoen vierkante kilometer territorium financierden. Nabestaanden van de verdreven gemeenschappen claimen (en bezetten soms) die gronden en krijgen daardoor vaak te maken met geweld van de veiligheidsdiensten, die in opdracht van de overheid de belangen van grootgrondbezitters beschermen.
De invloed van deze elite neemt toe sinds Mauricio Macri president is, stelt sociologe Ana Castellani. “De economische elites hebben via lobbyen altijd al geprobeerd hun macht uit te oefenen. Maar nu vormen ze onderdeel van de staat.” De directrice van het Observatorium voor Argentijnse Elites stelt vast dat Macri – zoon van een van de rijkste ondernemers van het land – de regeringsdeur wagenwijd open heeft gezet voor de elite. Verschillende kabinetsleden komen uit de top van het Argentijnse bedrijfsleven. Zo werd de CEO van Shell minister van Energie, komt de minister van Landbouw uit de ‘stal’ van de Boerenbond en is de minister van Transport een autoverkoper. “Op die manier weten ze de Staat voor het karretje van private belangen te spannen”, aldus Castellani.
Saillant detail is dat Zorreguieta 40 procent korting kreeg op de nieuwe belastingaanslag omdat de grond voor toeristische doeleinden wordt gebruikt. Dit, terwijl daar geen vergunning voor is verleend volgens de lokale burgemeester. Hoewel de website van de estancia nog online is, verdwenen sinds de laatste update de foto’s én het reserveringsnummer van de lodge.
Het steekt journaliste Lara dat de provincie zo coulant omgaat met belastingontduikers. Zeker omdat de fiscale waarde van de gronden in theorie laag wordt gehouden om arme boeren te beschermen. “Maar omdat er geen onderscheid wordt gemaakt, profiteren vooral speculanten en grootgrondbezitters van dat belastingvoordeel”, aldus Lara. Want naast Máxima werden ook de Britse miljardair Joe Lewis en een Qatarese investeringsmaatschappij gesnapt. “Als zelfs degenen die het makkelijk kunnen missen deze schijntjes niet willen betalen…”
Panama Papers
Een ander voorbeeld van de macht van de economische elite is de omstreden amnestiewet voor zwartspaarders. In 2016 werden de Panama Papers gepubliceerd. In de documenten stonden 270 offshores van 1200 Argentijnen, onder wie kopstukken uit het bedrijfsleven én president Macri. Maar terwijl de papers in verschillende landen tot aftreden of veroordelingen leidden, kwam de Argentijnse regering juist met een amnestiewet: tegen een boete van maximaal 10 procent werd ruim 100 miljard euro ‘legaal’ witgewassen.
Maximá’s belastingproblemen zijn kinderspel vergeleken bij voorgaande cijfers, maar ze spreken wel boekdelen over de belastingmoraal van de elite en de laconieke houding van de Argentijnse fiscus.
Koninklijk bezit in Argentinië
- Koningin Máxima kocht in 2009 bijna 3000 hectare land in de Argentijnse provincie Río Negro.
- Daarnaast kocht ze twee percelen in ‘Muelle de Piedra’, een gated community in het chique vakantieoord Villa La Angostura, op 70 kilometer afstand van Bariloche. De terreinen hebben samen een oppervlakte van 15.000 m2.
- Een van haar drie landgoederen in Río Negro is bebouwd met een lodge van circa 1700m2 – gebruikt voor toerisme.
- De lodge werd sinds 2009 uitgebaat, maar niet aangegeven bij de belastingdienst.
- Hierdoor werd de ozb-waarde kunstmatig laag gehouden.
- Pas na publicatie van het onderzoek ondernamen advocaten van Máxima actie om de landgoederen opnieuw te taxeren en de bebouwing te legaliseren
