Berlijn praat: resultaten en voorspellingen

De recente conferentie in de Duitse hoofdstad heeft bewezen dat alleen Turkije en Rusland in staat zijn om te onderhandelen over een vreedzame regeling in Libië. Vredesbesprekingen werden deze zondag gehouden toen beide partijen van het conflict in Libië samenkwamen in Berlijn. Als voortzetting van de besprekingen op 13 januari in Moskou kwamen de twee centrale tegenkrachten in Libië, het hoofd van de regering van nationale verzoening Fayez al-Sarraj en de commandant van de Libische nationale leger-generaal Khalifa Haftar opnieuw samen om te werken aan een regeling.

De bijeenkomst werd gemodereerd door de Duitse bondskanselier Angela Merkel, en de belangrijkste deelnemers waren de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan en de Russische president Vladimir Poetin. De presidenten van Turkije en Rusland hadden een speciale bijeenkomst in Berlijn, waar ze de resultaten van de Moskou-besprekingen bespraken voordat de conferentie begon.

Gezien het historische belang van de uitkomst van de dialoog, is het niet verwonderlijk dat de belangrijkste geopolitieke spelers uit verschillende regio’s de bijeenkomst bijwoonden. De lijst van deelnemers omvatte Egypte (president Abdel Fattah el-Sisi), de VAE (kroonprins van het emiraat Abu Dhabi Sheikh Mohammed bin Zayed Al Nahyan), Algerije (president Abdelmadjid Tebboune), Republiek Congo (president Denis Sassou Nguesso) , China (directeur van de centrale commissie buitenlandse zaken van CPC Yang Jiechi), de VS (staatssecretaris Mike Pompeo), Frankrijk (president Emmanuelle Macron), Groot-Brittannië (premier Boris Johnson) en Italië (Giuseppe Conte). Vertegenwoordigers van de VN (inclusief de secretaris-generaal Antonio Guterres), de EU, de Afrikaanse Unie en de Arabische Liga.

Liderler, Libya'da çatışmalara son verilmesi ve silah ambargosuna uyulması çağrısı yaptı https://t.co/LTPKLSiQu7 pic.twitter.com/dPL2lD3cFo

— Anadolu Ajansı (@anadoluajansi) January 19, 2020

Aan de vooravond van de bijeenkomst werd ook de mogelijkheid besproken om het formaat van de onderhandelingen uit te breiden naar Qatar, Tunesië en Griekenland. Ze namen niet deel aan de besprekingen, maar het is mogelijk dat sommige van deze landen deelnemen aan het vredesakkoord onder auspiciën van Ankara en Moskou.

Beslissingen en resultaten

De deelnemers aan de Berlijnse conferentie over Libië hebben een communique aangenomen. Antonio Guterres en Angela Merkel schetsten de belangrijkste punten.1)

1. Er zijn geen militaire oplossingen voor dit probleem.

2. Oproep aan alle landen om zich te onthouden van inmenging in de interne aangelegenheden van Libië, inclusief de levering van wapens en militaire uitrusting.

3. Libische vertegenwoordigers kwamen overeen een vijf + vijf militaire commissie te vormen (met vijf leden aan elke kant) en noemden de deelnemers. De commissie zal toezien op de uitvoering van de wapenstilstand. In de nabije toekomst zal de commissie in Genève bijeenkomen.

Dit is het enige echt concrete resultaat van de conferentie. Volgens een gelekte schets van de resultaten van de besprekingen in Moskou, werd het idee echter besproken tijdens onderhandelingen in de Russische hoofdstad georganiseerd door Turkije en Rusland. Sarraj ondertekende het document onmiddellijk, terwijl generaal Khalifa Haftar even de tijd nam om na te denken. In Berlijn gaf hij de namen van degenen die zich bij deze commissie zouden aansluiten.

Volgens sommige bronnen hebben de deelnemers aan de Berlijnse conferentie ook gesproken over bredere politieke processen en de weg naar nieuwe verkiezingen (zowel presidentiële als parlementaire) in Libië, de strijd tegen het terrorisme en strategieën voor een eerlijke en transparante herverdeling van nationale rijkdom (inkomsten uit export van koolwaterstoffen) ). Momenteel profiteert de GNA vooral van de verkoop, ondanks het feit dat de belangrijkste olievelden worden gecontroleerd door hun tegenstanders.

İşte tarihi zirveden çıkan kararlar! #Berlin #Libyahttps://t.co/rdwKhPimo7 pic.twitter.com/pipwFYZTAz

— Aydınlık (@AydinlikGazete) January 19, 2020

Nieuwe confrontatiegolf

De confrontatie in Libië begon in 2011 na de omverwerping en moord op Muammar al-Gaddafi, waarna de situatie uit de hand liep en regionale spelers erbij betrokken raakten. Tegen de achtergrond van een hevige strijd om Tripoli te regeren, werd de chaos die daarop volgde uitgebuit door ISIS-terroristen die terroristische cellen op regionale schaal activeerden. Op 17 december 2015 werd het “Libische politieke akkoord” ondertekend, maar het stopte het geweld in het land niet.

Tegen 2017 had Libië een fragiel systeem van dubbele macht opgezet: de regering van het nationale akkoord in Tripoli, die internationale steun verzamelde (inclusief de VN), had zich in het westelijke deel van het land gevestigd, terwijl het oosten door een interim-regering in Tobruk, geleid door Feldmarschall Haftar.

Alle daaropvolgende pogingen om Libië te verenigen en het conflict te beëindigen (onderhandelingen in de VAE, Frankrijk en Italië) zijn mislukt.

Een nieuwe confrontatie begon in april 2019, toen het leger van Haftar een offensief op Tripoli lanceerde. Tientallen mensen (jagers en burgers) werden gedood en meer dan 2000 mensen raakten gewond .

Beide kanten van het Libische conflict worden ondersteund door verschillende regionale spelers. Turkije en Qatar ondersteunen de regering in Tripoli, terwijl de regering in Tobruk wordt ondersteund door Frankrijk, de VAE, Egypte en Saoedi-Arabië. Rusland steunt Haftar gedeeltelijk als een strijdmacht tegen radicale islamisten, maar onderhoudt contacten met de GNA. Italië daarentegen staat dichter bij de GNA, maar onderhoudt ook contacten met generaal Haftar. De VS hebben (althans formeel) geen partij gekozen in het conflict en blijven in communicatie met alle partijen.

Turkije sloot op 26 november een strategische militaire samenwerkingsovereenkomst met de GNA en begon de troepenbeweging in het gebied in januari. Erdogan heeft gezegd dat Turkse troepen niet zijn belast met vechten, maar eerder met het helpen coördineren en veiligheid bieden.

Erdogan’s initiatief

Erdogan nam het initiatief in december om de situatie in Libië te bespreken met zijn Russische tegenhanger Vladimir Poetin. Op 8 januari kwamen de twee presidenten bijeen in Istanboel, waar zij overeenstemming bereikten over een gezamenlijk actieplan, waarvan het belangrijkste punt de wapenstilstand in Libië was die op 12 december was overeengekomen. Turkije en Rusland gebruikten hun invloed op de partijen om het conflict had beide partijen ervan overtuigd om de wapenstilstand goed te keuren.

Op 13 januari werden in Moskou onderhandelingen gevoerd om het Libische conflict op te lossen met bemiddeling van Turkije en Rusland. Zowel Khalifa Haftar als Fayez al-Sarraj namen deel aan hen. De ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie van Turkije en Rusland traden op als bemiddelaars.

Zo werden Ankara en Moskou geleidelijk de belangrijkste bemiddelaars in het schikkingsproces. Het is symbolisch dat zodra ze de rol van vredestichters op zich namen, de Libische onderhandelingen aan hun impasse ontsnapten.

De lange en gedetailleerde onderhandelingen in Moskou op 13 januari werden het belangrijkste uitgangspunt voor het regelen van de binnenlandse politieke situatie in Libië. Tot het einde van de onderhandelingen in Moskou was er geen zekerheid over de Berlijnse conferentie. Pas aan het eind van de dag op 13 januari kondigde de Duitse regering de exacte datum aan. Het is heel goed mogelijk dat als het niet voor het Turks-Russische initiatief was, het helemaal niet had plaatsgevonden.

Het resultaat van de conferentie in Berlijn

De conferentie in Berlijn was een demonstratie (wel of niet bereid) van de erkenning door de internationale gemeenschap van het belang van Turkije en Rusland in het bemiddelingsproces. Minder dan een week nadat de twee presidenten elkaar ontmoetten, konden Turkije en Rusland de leiders van de tegengestelde partijen in Moskou samenbrengen. Deze historische ontmoeting was een proloog voor de conferentie in Berlijn. De documenten die in Moskou werden overwogen, vormden de basis voor de in Berlijn bereikte overeenkomsten. De wapenstilstand toont aan dat positieve ervaringen met samenwerking die Ankara en Moskou in Syrië hebben opgedaan, kunnen worden toegepast op de oplossing van het Libische conflict.

In vergelijking met de onderhandelingen in Moskou werd echter niets fundamenteel nieuws overeengekomen in Berlijn.

Dit toont eens te meer aan dat andere deelnemers aan de conferentie, met name de Europese mogendheden en de Verenigde Staten, niet in staat zijn een positieve bijdrage te leveren aan het inter-Libische afwikkelingsproces. Hun aanwezigheid kon niet tot een doorbraak leiden en het vredesproces verder brengen dan het punt dat Turkije en Rusland zonder hun hulp al hadden bereikt.

Het is belangrijk om nog een belangrijk nadeel van de conferentie in Berlijn te noteren. Hoewel Fayez Sarraj en Khalifa Haftar in Berlijn waren aangekomen, waren ze geen volledige deelnemers aan de conferentie. Aanvankelijk waren de organisatoren niet van plan hen uit te nodigen en veranderden van gedachten pas na onderhandelingen in Moskou.

Turkije en Rusland hebben tijdens het onderhandelingsproces alles voor beide partijen van het conflict georganiseerd. Op een gegeven moment in Berlijn werden de Libiërs eigenlijk uit het onderhandelingsproces gegooid. Een dergelijke benadering zal zeker worden opgevat als het opleggen van buitenlandse mogendheden en een vorm van neokolonialisme.

Nu hangt veel af van de GNA en de LNA. Turkije en Rusland hebben laten zien dat ze zich inzetten voor vrede en een inclusieve aanpak volgen die rekening houdt met de belangen van zowel interne als externe actoren. De brief van generaal Haftar aan Vladmir Poetin, waar de commandant van LNA zei dat hij klaar is voor een nieuwe ronde van Moskou-gesprekken , laat zien dat die aanpak werkt.

Er bestaat echter altijd een gevaar dat krachten die zich zorgen maken over de samenwerking tussen deze twee grootmachten het vredesproces proberen te ondermijnen. In een dergelijk geval zal een vredesregeling in Libië afhangen van hoe succesvol Ankara en Moskou de negatieve invloed van derden op het Libische conflict bestrijden.

De gemengde resultaten van de conferentie van Berlijn tonen aan dat het in het belang van de bevolking van Libië is om een ​​vreedzame regeling te vinden en dat de rol van Ankara en Moskou in de regio moet worden uitgebreid. Deze twee landen gecombineerde inspanningen zijn de enige dingen die tot tastbare resultaten zullen leiden.