Indignatie redactie 
Dankzij prins Bernhard keert de Formule 1 terug naar Zandvoort – hét recept voor een nieuw pr-fiasco. De prins heeft geen boodschap aan wat de maatschappij van hem verlangt, ziet Maarten van Dun, die een boek over hem schreef.
“Au. Gewoon au. Come on, what the fuck.”
Zanger Joshua Nolet van de populaire band Chef’Special luchtte deze week zijn hart in een video op Instagram over de uitnodiging die hij kreeg namens prins Bernhard en diens zakenpartners, eigenaren van het circuit in Zandvoort. Of Chef’Special komend weekeinde gratis wilde komen optreden tijdens de Grand Prix in Zandvoort. Gratis. En dat in een tijd dat veel artiesten vrijwel niets verdienen door de coronamaatregelen en het geld straks binnenstroomt bij de Formule 1, die in tegenstelling tot andere meerdaagse evenementen wél door mag gaan van het kabinet.
De post van Nolet veroorzaakte ophef: hoe kan het dat een gefortuneerde zakenman te krenterig is om een artiest te betalen voor een optreden voor 70.000 betalende gasten? De man die zijn succes en fortuin deels aan zijn achternaam en prinsentitel dankt, lijkt zo weinig rekening te houden met de positie van minder gefortuneerde landgenoten.
Kop-van-jut
Hij verafschuwt het zelf, maar prins Bernhard vormt telkens een katalysator van de belangrijkste discussies die Nederlanders verhit met elkaar voeren: de gekte op de woningmarkt, de groeiende vermogensongelijkheid, de verantwoordelijkheid die hoort bij privilege, de verlammende klimaatcrisis en de ondoorgrondelijke coronamaatregelen. Een prins in zaken is een dankbare kop-van-jut voor critici om mee aan de haal te gaan, zoals het PvdA-plan voor de Prins Bernhardtaks aantoonde. Maar onderzoek voor het boek Zakenprins over de stormachtige carrière van Bernhard, van Michiel Couzy en ondergetekende, leverde al het beeld op van een prins die vanaf het prille begin van zijn zakelijke carrière een maatschappelijke antenne mist.
Echt verbazingwekkend is het holle aanbod van Bernhard aan de muzikanten daarmee niet.
Uitspekken
Voor Zakenprins spraken de auteurs met ruim honderd bronnen die Bernhard van dichtbij meemaakten, en deden onderzoek in archieven in binnen- en buitenland.
Meest in het oog springen de honderden pandjes in Amsterdam, waar Bernhard en zijn zakenpartners de verhuurregels overtraden om hun huizen voor hoge maandhuren ‘uit te spekken’, zoals dat heet. Het levert hem het predicaat ‘pandjesprins’ op en zijn reputatie raakt ernstig besmeurd. Pas als de gemeente dreigt met dwangsommen én er vernietigende kritiek klinkt van zijn landgenoten, komt er verbetering. In kleine kring echter is Bernhard verbolgen: het is alleen maar omdat ik prins ben, zegt hij tegen zijn vrienden, zo vertellen ingewijden.
Eerder, in 2011, accepteert Bernhard tot verbazing van beurskenners een toezichthoudende functie bij het beursgenoteerde bedrijf Antonov, dat kort daarna van de beurs verdwijnt en investeerders gedesillusioneerd achterlaat.
Corruptiezaken
Als hij in dezelfde periode als investeerder betrokken raakt bij radiostation Wild FM, wordt tijdens het faillissement een waardevol bedrijfsonderdeel weggesluisd en doorgezet, waardoor werknemers onbetaald blijven. Bernhard blijft via een BV aandeelhouder, maar jaren later wordt de zaak geschikt met de curator. Hij ontwikkelt enorme vastgoedprojecten op de Balkan en profiteert volop van de uitstekende contacten met lokale ambtenaren, die opduiken in zware corruptiezaken.
Op deze kwesties, zoals ook beschreven in Zakenprins, heeft Bernhard van Oranje nooit willen reageren. Ook als de provincie Noord-Holland in mei 2020 constateert dat stoomwalsen zonder de juiste vergunningen plakken asfalt leggen in de duinen rond het circuit in Zandvoort, hoeven ambtenaren niet te rekenen op een mea culpa van Bernhard. Er meldt zich alleen een duurbetaalde advocaat.
Al aan het begin van zijn carrière kan Bernhard rekenen op opgetrokken wenkbrauwen, als zijn bedrijf Ritzen Koeriers, opgericht tijdens zijn studententijd, medestudenten met een ov-jaarkaart pakketjes rond laat brengen: Bernhard vindt het geen probleem dat hij winst maakt dankzij een treinabonnement dat met algemene middelen is betaald. Het koeriersbedrijf moet later een schikking treffen om een strafzaak vanwege onbetaalde sociale premies te voorkomen.
Het is voor Bernhard slechts een steentje in de schoen.
Auto’s over het strand
Met een cv vol juridische schikkingen en een adresboekje met dubieuze contacten op de Balkan is de pandjesprins het symbool geworden van een proleterige elite die alleen aan eigen plezier en portemonnee denkt. Tegelijk is er ook een andere kant. Hij verdient als lid van de koninklijke familie wél zijn eigen geld, en zamelt met zijn stichting Lymph&Co geld in voor kankerbestrijding, nadat hij zelf was hersteld van de ziekte. Maar het is dat andere beeld dat beklijft, en ervoor zorgt dat hij algauw meer aangewreven krijgt dan waarvoor hij verantwoordelijk is. Zoals bij het plan om rond de grand prix met auto’s over het strand te rijden. Weer een idee van de prins, klonk het toen, terwijl Bernhard nu van niets wist.
Ook de toeschietelijke houding van de gemeente Zandvoort, die alles rondom het circuit met de mantel der liefde bedekt, wordt ten onrechte aan Bernhards afkomst toegeschreven. Met ontzag voor een prins heeft het niet alleen te maken: uit gesprekken met betrokkenen uit Zandvoort ontstaat het beeld van een gemeente die de grand prix tegen elke prijs wil zien terugkeren.
Kleinburgerlijk gezeur
Terechte kritiek of niet, Bernhard lijkt in elk geval niets te leren over reputatiemanagement. Ondanks kritiek van de Amsterdamse gemeenteraad, de Tweede Kamer en zelfs zijn neef koning Willem-Alexander blijft hij de publieke opinie naast zich neerleggen, terwijl hij zich daar vanwege de plaats van zijn wieg niet aan kan onttrekken. Uit de gesprekken met bronnen rond Bernhard blijkt dat hij geen oog wil hebben voor de verantwoordelijkheid die zijn afkomst met zich meebrengt. Het is voor hem geen tweede natuur om gevoel te hebben voor het algemeen belang.
De beste vrienden en trouwe zakenpartners van Bernhard, veelal medestudenten uit Groningen, concentreren zich liever op zakelijk succes. Ook zij wijzen hem niet op de verantwoordelijkheden die horen bij privilege, vermogen en een prinselijke titel. Daarop wijzen wordt afgedaan als kleinburgerlijk gezeur, vertellen ingewijden.
En toch, rondom de grand prix zijn er voor Bernhard talloze mogelijkheden om een gebaar te maken naar al die mensen die níet winnen door de Formule 1. Naar de Zandvoortse ondernemers van wie de zaak niet aan de strak omheinde toegangswegen ligt, bijvoorbeeld, en geen portie kibbeling meer zullen verkopen. Of naar de kwetsbare kinderen die niet naar school kunnen, omdat de busjes die hen vervoeren door de verkeersontregeling niet kunnen rijden.
Ondertussen houdt Bernhard de Formule 1 in het nieuws: zangeres Davina Michelle kondigde aan gratis op te treden op de grand prix mits andere artiesten wel betaald krijgen.
Nog zes lange dagen tot het racefestijn losbarst.
