Biometrie wereldwijd : Hier worden demonstranten gevolgd met behulp van gezichtsherkenning

Veel landen gebruiken gezichtsherkenning om protesten en demonstraties te monitoren en te onderdrukken. Een overzicht van biometrische hotspots laat zien hoe ernstig de impact op de democratie is.

India gebruikt drones om deelnemers aan boerenprotesten te identificeren – en vervolgens hun paspoorten in beslag te nemen. In Iran krijgen vrouwen die door camera’s worden gefilmd zonder hoofddoek, automatisch een sms’je met de mededeling dat ze nu een probleem hebben. En in de VS gebruikt een particuliere organisatie gezichtsherkenning om pro-Palestijnse demonstranten op te sporen en ze vervolgens te laten deporteren.

Dit is slechts een kleine selectie van de vele landen waar gezichtsherkenning wordt ingezet tegen demonstranten. Volgens een onderzoek maken autoriteiten in minstens 78 landen gebruik van de technologie. Omdat het onderzoek dateert uit 2022, is het waarschijnlijk dat er inmiddels nog meer landen bij betrokken zijn. Het is niet altijd duidelijk of ze de technologie ook gebruiken om demonstranten te identificeren.

“Het is een enorm probleem en het groeit enorm”, zegt Christoffer Horlitz, expert op het gebied van mensenrechten in het digitale tijdperk bij Amnesty International Duitsland. En hij ziet geen reden om aan te nemen dat deze trend zal afzwakken.

Vroeger beschermde de menigte deelnemers aan straatprotesten. Nu individuele deelnemers eenvoudig op afstand kunnen worden geïdentificeerd en later thuis kunnen worden opgehaald, bestaat deze bescherming niet meer. Wie meedoet aan een demonstratie, moet er rekening mee houden dat hij op de vijandlijst van de regering of een politieke tegenstander terechtkomt. Simpelweg omdat je je gezicht, dat onmiskenbare merkteken, altijd bij je draagt ​​naar de demonstratie.

“De angst voor vervolging neemt toe. En we hoeven ons de dystopische scenario’s niet eens voor te stellen; we zien ze bijvoorbeeld al in Rusland”, zegt Horlitz. Er vinden nauwelijks nog protesten plaats, omdat potentiële deelnemers bang zijn voor de gevolgen.

Horlitz zegt dat het belangrijk is dat mensen anoniem aan politieke protesten kunnen deelnemen. “Vrijheid van vergadering is een fundamenteel recht, anders is het in gevaar.” Daarom verzet Amnesty International zich ook tegen het verbod op het dragen van mondkapjes tijdens bijeenkomsten in Duitsland . Omdat de vrijheid van vergadering, ook door nieuwe technologieën, in het bijzonder wordt bedreigd, heeft Amnesty International de campagne “ Protect the Protest ” geïnitieerd.

Er zijn berichten uit verschillende landen over het gebruik van geautomatiseerde gezichtsherkenning tegen demonstranten. De voorbeelden laten zien hoe gevaarlijk dit gebruik is voor fundamentele democratische rechten.

Duitsland

Ook in Duitsland wordt geautomatiseerde gezichtsherkenning gebruikt om demonstranten te identificeren. Als er een risico bestaat dat er een misdrijf wordt gepleegd, kan de politie demonstraties filmen. Als er daadwerkelijk misdaden worden vastgelegd, is het toegestaan ​​om de beelden door het gezichtsherkenningssysteem (GES) van de Bundesrecherche te halen. Tijdens de protesten tegen de bijeenkomst van de staatshoofden van de G20 in Hamburg werden drie verdachten geïdentificeerd .

De GES vergelijkt de beelden van de te identificeren personen met een database van ongeveer 7,6 miljoen portretfoto’s, die voornamelijk zijn gemaakt in het kader van identificatieprocedures of asielprocedures. Daarnaast is er een intern kantoordossier met foto’s van specifieke misdrijven. Naar aanleiding van het uitgebreide Prümbesluit kunnen ook andere Europese databanken worden gebruikt. Als de GES een hit oplevert, moet dit door een mens worden geverifieerd. In 2024 werden in de GES circa 141.000 zoekopdrachten uitgevoerd, circa 20 procent meer dan het jaar ervoor.

Als het aan de toekomstige federale overheid ligt, zal de beeldbank die voor de vergelijking wordt gebruikt, aanzienlijk groter zijn. Volgens het regeerakkoord moet het ook mogelijk zijn om beelden te vergelijken met openbaar beschikbare beelden van internet. “Dat zou natuurlijk ook betekenen dat beelden van mensen tijdens een demonstratie openbaar zouden kunnen worden gemaakt”, zegt Christoffer Horlitz van Amnesty International.

Oostenrijk

Volgens Standard werd geautomatiseerde gezichtsherkenning in 2020 in Oostenrijk gebruikt om antifascistische activisten te identificeren. Er werd gebruik gemaakt van technologie van Cognitec Systems. De software kostte 450.000 euro. Volgens het ministerie van Binnenlandse Zaken valt de operatie onder de Wet op de Sicherheitspolizei.

Volgens de AI-verordening van de EU kunnen criminelen vervolgens worden geïdentificeerd met behulp van geautomatiseerde gezichtsherkenning. Ook live gezichtsherkenning is mogelijk, bijvoorbeeld bij het zoeken naar een vermiste persoon of bij gevaar voor een terroristische aanslag.

Hongarije

In Hongarije is momenteel het gebruik van gezichtsherkenning tegen demonstranten een actueel thema. Het land heeft onlangs deelname aan Pride-demonstraties, een viering van gender- en seksuele diversiteit, verboden. Er is aangekondigd dat de politie ook gezichtsherkenning gaat gebruiken om deelnemers aan dergelijke demonstraties te identificeren en beboeten . Deelname aan een demonstratie wordt gezien als een administratieve overtreding. De wet die het gebruik van gezichtsherkenningssoftware in dit verband legitimeert, staat theoretisch zelfs toe dat geautomatiseerde gezichtsherkenning wordt gebruikt tegen foutief geparkeerde voertuigen.

De afbeeldingen waarop personen geïdentificeerd moeten worden, worden vergeleken met een database. Het gaat hierbij onder meer om biometrische profielen uit beelden die zijn verkregen tijdens identificatieprocedures en uit vluchtelingendossiers, maar ook om gezichtsgegevens uit foto’s van paspoorten en rijbewijzen. Dit laatste komt wereldwijd nog relatief weinig voor. Veel staten zijn terughoudend om geautomatiseerde gezichtsherkenning rechtstreeks aan de paspoortdatabase te koppelen, omdat dit iedere burger onder verdenking zou plaatsen.

In eerste instantie moesten de matches die het Hongaarse gezichtsherkenningssysteem genereerde, onafhankelijk worden bevestigd door twee menselijke experts. Sinds een wijziging vorig jaar is dergelijke menselijke toestemming niet langer nodig voor de vervolging van minder ernstige gevallen, zoals het bijwonen van een Pride-parade. Het systeem bepaalt zelfstandig wie de persoon op de foto is. Dit is bedoeld om het identificatieproces te versnellen. Maar vooral bij grote mensenmassa’s neemt de kans op fouten enorm toe, schrijft het Hongaarse onlineportaal 24.hu.

Servië

In Servië, waar pro-democratische demonstranten onlangs werden aangevallen met een tot dan toe onbekend wapen , is camerabewaking ook state-of-the-art. In 2019 maakte de overheid plannen bekend om duizenden slimme camera’s van het Chinese bedrijf Huawei te installeren in het centrum van de hoofdstad Belgrado. In 2021 kwamen er berichten naar buiten dat gezichtsherkenningstechnologie werd gebruikt tegen politieke tegenstanders . Veel demonstranten, vooral zij die deelnamen aan wegblokkades, kregen boetes, ook al hadden ze zich niet bij de politie gemeld.

Uit een rapport van de NGO Balkan Investigative Reporting Network blijkt dat de Servische politie ook Chinese drones heeft aangeschaft om demonstraties en grenzen te bewaken. De drones zijn uitgerust met hoogwaardige camera’s en kunnen zelfs bepaalde gezichten onthouden om ze te kunnen volgen. Volgens het rapport uit 2024 zijn er in Servië inmiddels 8.000 camera’s geïnstalleerd die geschikt zijn voor gezichtsherkenning.

“Het systeem kan op elk moment worden gebruikt om politieke tegenstanders te vervolgen en critici van het regime te monitoren, wat volledig tegen de wet is”, aldus Rodoljub Sabic, voormalig commissaris voor gegevensbescherming van Servië, volgens CBS News . In het rapport uit 2019 wordt beweerd dat de politie protestvideo’s lekte naar regeringsgezinde media. Vervolgens publiceerden zij beelden van de video’s met de namen van de demonstranten. President Aleksandar Vučić beweerde dat hij iedereen die deelnam aan antiregeringsprotesten kon registreren.

Volgens de Heinrich Böll Stichting is Belgrado de eerste Europese hoofdstad die vrijwel volledig wordt bewaakt door camera’s die geschikt zijn voor automatische gezichtsherkenning. De Safe Cities-technologie van Huawei wordt vooral gebruikt in Belgrado en in de grote steden Niš en Novi Sad. Naast vaste camera’s maakt de politie ook gebruik van bodycams en videobewaking in voertuigen.

Volgens de Servische Commissaris voor Gegevensbescherming bestaat er echter geen wettelijke basis voor de verwerking van biometrische gegevens. Uit een effectbeoordeling van de gegevensbescherming uit 2020 bleek echter dat ook toen alle mensen die langs bepaalde camera’s liepen biometrisch werden geïdentificeerd en dat de politie deze informatie gebruikte om persoonlijkheidsprofielen op te stellen. Volgens de SHARE Foundation, een privacyorganisatie uit Belgrado, heeft de politie toegegeven van plan te zijn de database met identiteitskaarten te gebruiken voor identificatiedoeleinden, meldt ZDnet .

Groot-Brittannië

Het Verenigd Koninkrijk beschikt over een zeer dicht netwerk van bewakingscamera’s in de openbare ruimte en het land loopt voorop bij het gebruik van gezichtsherkenning tegen grote groepen mensen. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de kroning van koning Karel III in mei 2023 en ook in 2023 tijdens een Formule 1-race . Er werden pogingen gedaan om klimaatactivisten de toegang tot de renbaan te ontzeggen.

Realtime gezichtsherkenning is continu actief in de videobewaking van de openbare ruimte in het Verenigd Koninkrijk . Mensen die willen demonstreren, staan ​​sinds eind maart 2025 nog machtelozer tegenover technologie. Er werd een wet van kracht die het strafbaar stelde om tijdens bijeenkomsten je gezicht te bedekken . De straf is een boete van £1.000 en een maand gevangenisstraf .

Turkije

In Turkije, waar momenteel grote protesten plaatsvinden, zal de identificatie van demonstranten met behulp van automatische gezichtsherkenning waarschijnlijk ook een belangrijke rol spelen voor de veiligheidsautoriteiten. “Als je vandaag in Turkije aan een demonstratie deelneemt, wordt je gezicht herkend door een camera en vergelijkt het systeem het met je profiel op sociale media.” Orhan Sener, een expert op het gebied van digitale technologie, vertelde aan persbureau AFP . Volgens het rapport heeft de politie veel demonstranten uit hun huizen opgepakt nadat ze hen via beeldmateriaal of foto’s hadden geïdentificeerd.

Georgië

Officieel zijn alleen de luchthavens en grenscontroles in Georgië uitgerust met gezichtsherkenningssystemen. Er wordt gebruik gemaakt van technologie van het Japanse bedrijf NEC. In 2023 werd de technologie gefinancierd met behulp van een EU-programma, meldt biometricupdate.com .

Ondanks de beperkingen zijn er de afgelopen jaren 4.300 slimme camera’s in de openbare ruimte geïnstalleerd, voornamelijk door de Chinese bedrijven Hikvision en Dahua, schreef biometricupdate.com in februari 2025. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zou ook gezichtsherkenningstechnologie van Papillon Systems hebben gebruikt. Het is niet bekend wie de camera’s beheert en welke functies ze bieden.

In Georgië zijn al een tijdje grote pro-democratische protesten gaande . In maart rapporteerde de Georgische Vereniging van Jonge Advocaten aan de ngo Civil Georgia over talrijke gevallen waarin deelnemers aan wegblokkades uitsluitend op basis van camerabeelden werden geïdentificeerd en veroordeeld. Het gaat ook om het intimideren van demonstranten.

In een ander geval werd iemand door de stad gevolgd met behulp van bewakingscamera’s. Als de persoon een document las, zoomde de camera zo in dat de monitoren ook konden meelezen. Volgens Civil Georgia is het aantal camera’s exponentieel toegenomen, vooral in gebieden waar veel demonstraties plaatsvinden.

Rusland

Christoffer Horlitz van Amnesty International zegt: “In Rusland zien we al jaren dat gezichtsherkenningstechnologieën worden gebruikt bij protesten. En dit op een gruwelijke schaal.” Vroeger, als je na een demonstratie thuiskwam, kon je ervan uitgaan dat je deze keer ongeschonden thuiskwam. In het huidige Rusland kan het zelfs weken na een demonstratie nog gebeuren dat veiligheidsdiensten langskomen en de betrokkenen thuis of op het werk arresteren.

Als voorbeeld noemt hij de protesten na de begrafenis van oppositieleider Aleksej Navalny in maart 2024. De ngo OVD-Info bevestigt deze praktijk en heeft sinds 2021 bijna 600 gevallen geregistreerd waarbij demonstranten door de autoriteiten met behulp van gezichtsherkenning werden aangepakt.

In Moskou en andere Russische steden wordt de metro gecontroleerd met behulp van gezichtsherkenning . Je kunt er zelfs betalen met gezichtsherkenning. Volgens Horlitz zijn er meerdere gevallen bekend van mensen die betrapt werden op het gebruik van gezichtsherkenningstechnologie bij een demonstratie, en die bij de ingang van de metro werden geïdentificeerd en gearresteerd. Dat zou betekenen dat de Russische veiligheidsdiensten toegang zouden krijgen tot een groot aantal camera’s.

Horlitz meldt ook preventieve arrestaties waarbij mensen die als demonstranten zijn geïdentificeerd, door de politie worden opgepakt voordat er verdere protesten plaatsvinden. OVD-Info telde alleen al in de metro 141 preventieve arrestaties van activisten.

In 2021 werden zelfs drie journalisten gearresteerd nadat ze tijdens een protest waren geïdentificeerd met behulp van gezichtsherkenningssoftware. Horlitz zegt: “Als we Rusland als voorbeeld nemen, zien we een duidelijk afschrikkend effect. Er worden tegenwoordig minder mensen om politieke redenen gearresteerd, omdat er simpelweg veel minder protesten zijn.”

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens oordeelde in 2023 dat de Russische praktijk om tegenstanders van het regime te volgen met behulp van gezichtsherkenning een schending van de vrijheid van meningsuiting en de privacy inhoudt. De aanleiding was de arrestatie van een eenzame demonstrant met een kritisch bord. Hij werd in de metro door middel van gezichtsherkenning herkend en vervolgens gearresteerd.

Ook in Rusland hebben private partijen in het verleden gezichtsherkenning ingezet tegen demonstranten. In 2017 werd de app findface.ru gebruikt om tegenstanders van de regering op een website te ontmaskeren met foto’s, namen en links naar hun optredens op sociale netwerken . Via een internetportaal in de buurt van de geheime dienst waren panoramische beelden van de demonstraties beschikbaar gesteld.

Palestina

Volgens Christoffer Horlitz van Amnesty International is videobewaking alomtegenwoordig in de door Israël gecontroleerde gebieden van Hebron en Oost-Jeruzalem. “Dat betekent dat als ik bij een protest ben dat niet populair is en de volgende keer door een controlepost wil, ik niet door mag”, zegt Horlitz.

Bij de controleposten bepaalt een gezichtsherkenningssysteem met de naam Red Wolf automatisch wie er mag passeren, wie er nog een controle moet ondergaan en wie direct wordt gearresteerd. Er is ook de mobiele app Blue Wolf , waarmee soldaten de gezichten van Palestijnen kunnen vastleggen.

Iran

In het autoritaire Iran wordt het als protest gezien als een vrouw haar hoofddoek niet precies volgens de voorschriften draagt. Het regime maakt ook buitensporig gebruik van geautomatiseerde gezichtsherkenning om deze vorm van opstand te bestrijden.

Rest of World bericht over de 30-jarige Maryam die in 2023 zonder hoofddoek in een café zit. Nadat de 22-jarige Mahsa Amini in politiehechtenis overleed omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg, liet Maryam uit protest af en toe haar hoofd onbedekt. Een paar maanden na het cafébezoek werd Maryam voor de rechter gedaagd. Ze presenteerde een foto van het cafébezoek als bewijs.

Maryam denkt dat ze is geïdentificeerd door gezichtsherkenning, meldt End of World. “Er was geen andere manier om mij te herkennen”, zou Maryam hebben gezegd. Het regime had eerder al aangekondigd dat het gezichtsherkenning zou inzetten om het dragen van hoofddoeken te bestrijden.

De secretaris van het Iraanse Centrale Bureau voor de Bevordering van Deugdzaamheid en Voorkoming van Ondeugd verklaarde dat de beelden vergeleken zouden worden met de nationale database van identiteitskaarten. Christoffer Horlitz van Amnesty International bevestigt dat in Iran de paspoortfoto’s van burgers worden gebruikt voor vergelijking met behulp van gezichtsherkenningstechnologie.

Volgens End of World werken twee Iraanse bedrijven sinds 2015 samen met de autoriteiten aan gezichtsherkenningstechnologie. Iran heeft ook slimme camera’s gekocht van het Chinese bedrijf Tiandy Technologies. Blijkbaar worden cameradrones ook gebruikt om hoofddoekweigeraars op te sporen. Volgens Christoffer Horlitz ontvangen vrouwen die betrapt worden zonder hoofddoek dankzij gezichtsherkenningstechnologie, automatisch een sms-bericht waarin staat dat ze de regels overtreden en dat ze met straf worden bedreigd.

Ook in het openbaar vervoer in Iran wordt regelmatig gebruikgemaakt van gezichtsherkenning. Er zijn berichten van metroreizigers die langs bewakingscamera’s reden, waarna hun pasfoto met hun naam op een scherm verscheen. Een woordvoerder van de gemeenteraad verklaarde later dat de technologie uitsluitend zou worden gebruikt om ‘vijanden van het regime’ te arresteren, aldus End of World.

VS

In de VS is geautomatiseerde gezichtsherkenning al zo gewoon dat het wordt gebruikt voor toegangscontrole in sommige sportstadions . De helft van de Amerikaanse burgers stond in 2016 al met een foto geregistreerd in een gezichtsherkenningsdatabase . Zowel overheidsinstellingen als particulieren gebruiken de technologie om op te treden tegen demonstranten.

Zo maakten wetshandhavingsinstanties in 2020 gebruik van gezichtsherkenning tijdens de Black Lives Matter-protesten. Als gevolg hiervan werd minstens één activist in zijn huis gearresteerd door staatsfunctionarissen, meldt het non-profit online medium Rest of World . Christoffer Horlitz van Amnesty International zegt: “In sommige gevallen waren de demonstratieroutes langs de bewakingscamera’s uitgezet, zodat de hele route in de gaten werd gehouden.”

Volgens het Canadese medium Ricochet zouden zes verschillende autoriteiten gezichtsherkenning hebben gebruikt tegen de Black Lives Matter-activisten . De AI die gebruikt wordt is Clearview AI, schrijft het politieke tijdschrift Mother Jones . Het is specifiek ontwikkeld om mensen met een migratieachtergrond en mensen met linkse politieke opvattingen te identificeren en te vervolgen. Het bedrijf speelde echter waarschijnlijk ook een belangrijke rol in het onderzoek naar de bestorming van het Amerikaanse Capitool in 2021. Op zijn website publiceerde het een casestudy zijn rol bij de arrestatie van honderden relschoppers werd belicht.

Onlangs werd bekend dat ook in de VS gezichtsherkenning door particulieren wordt ingezet tegen demonstranten. Softwareontwikkelaar Eliyahu Hawila heeft een gezichtsherkenningstechnologie ontwikkeld genaamd Nesher AI , die speciaal is ontworpen om pro-Palestijnse demonstranten te identificeren. De gegevens van deze mensen worden gedeeld met de Amerikaanse overheid, in de hoop dat de demonstranten vervolgens worden gedeporteerd. De tool kan ook gemaskerde personen herkennen .

China

Dit land is een pionier in het gebruik van geautomatiseerde gezichtsherkenning. De technologie wordt op grote schaal gebruikt en is zeer geavanceerd. Het systeem kan bijvoorbeeld automatisch een alarm laten afgaan zodra personen zich voor een ongeoorloofde bijeenkomst verzamelen. Ze kan ook onderscheid maken tussen Oeigoeren en Han-Chinezen . De Oeigoerse minderheid wordt bijzonder nauwlettend in de gaten gehouden via cameratoezicht.

Miljoenen bewakingscamera’s zijn verspreid over de openbare ruimte in China. Ze worden ook gebruikt om demonstranten te identificeren , die vervolgens door middel van een soort dreigingsanalyse moeten worden afgeschrikt van verdere protesten. Twee bedrijven die toonaangevende AI-camerasystemen ontwikkelen, Hikvision en Huawei, komen uit China. Hikvision is een staatsbedrijf, Huawei wordt door de staat gesteund.

Volgens CBS News werd de “Safe Cities”-technologie van Huawei in 2019 al gedistribueerd naar Rusland, Oekraïne, Turkije, Azerbeidzjan, Angola, Laos, Kazachstan, Kenia, Oeganda, Frankrijk, Italië en Duitsland.

Indië

In India werd gezichtsherkenning gebruikt tegen deelnemers aan boerenprotesten in 2024. Een hoge politiefunctionaris zei : “We hebben ze geïdentificeerd met behulp van bewakingscamera’s en drones. We zullen het ministerie en de ambassade vragen hun visa en paspoorten in te trekken.”

Al in 2019 werden deelnemers door de politie gearresteerd, vóór en ná protesten tegen een wet die discrimineert tegen moslims. Gezien het aantal getroffen mensen en de bewakingscamera’s die in gebruik waren, vermoedden activisten dat er gebruik werd gemaakt van gezichtsherkenning.

In 2020 vonden er ook protesten tegen de wet en rellen plaats in het noordoosten van Delhi. Volgens de lokale politiechef werden 775 mensen gearresteerd, van wie 231 werden geïdentificeerd met behulp van videobewaking en 137 met behulp van automatische gezichtsherkenning, meldt Rest of World . Volgens Christoffer Horlitz van Amnesty International werden in India ook studenten die voor het eerst aan een demonstratie deelnamen, geïdentificeerd met behulp van gezichtsherkenning en na afloop gearresteerd op de universiteit.

De Indiase IT-onderzoeker Srinivas Kodali vertelde Rest of World dat protesten in zijn regio nog maar zelden voorkomen sinds de politie gezichtsherkenning is gaan gebruiken. “De politie arresteert mensen nog voordat ze bij het protestterrein aankomen.” De Indian Internet Freedom Foundation houdt toezicht op de uitbreiding van geautomatiseerde gezichtsherkenning met een project genaamd Panoptic .