Indignatie redactie 
Stel je eens voor dat je gedrag op social media bepaalt of je een lening kunt afsluiten. Of je een hotel, treinkaartje of vliegticket kunt boeken. Naar welke school je mag en of je die baan wel krijgt. Deze nachtmerrie uit de hitserie Black Mirror wordt in 2020 werkelijkheid als de Chinese regering, samen met Alibaba en Tencent, de Sesame Credit Score invoert.
Soms hoor je iets wat te bizar is om waar te zijn. Dus toen hoofdredacteur Greg Williams van tech-magazine WIRED op het MWG Mediacongres iets vertelde over een social media score die China gaat invoeren, dachten sommigen dat ze het verkeerd hadden begrepen. Maar even later legde Azië-specialist Jacco ter Schegget haarfijn uit hoe het systeem in elkaar zit en dat het al in 2020 ingevoerd wordt. ‘The dark side’ van social media werd het die dag genoemd.
Nachtmerrie of game?
Waarom hebben we daar in Nederland nauwelijks van gehoord? Een zoektocht op Google levert een schat aan verhalen op. Een paar van Nederlandse media als RTLZ en Sprout, maar verder voornamelijk van buitenlandse media. Uiteraard vallen daarin meteen termen als Big Brother, Orwelliaanse nachtmerrie of ultieme politiestaat. Maar Aziatische media zijn opvallend mild en beschouwen het als een extreem doorgevoerd loyality programma of als de ultieme game, waarbij deelnemers extra punten kunnen vergaren.
Black Mirror
Het Sesame Credit Score systeem lijkt opvallend veel op aflevering 1 van seizoen 3 van Netflix-serie Black Mirror, getiteld Nosedive. Daarin beoordeelt iedereen elkaar 24 uur per dag met een puntenscore op social media. Bij de kassa, voor de foto die je deelt van je kop koffie tot een gesprekje in de lift. Je gemiddelde rating – als je er een beetje bij wilt horen boven de 4 op een maximum van 5 – bepaalt alles wat je in je leven doet. Welke baan je krijgt, welk appartement je mag huren, waar je kinderen naar school gaan, maar ook of je die kankerbehandeling wel of niet krijgt. Die score is continu voor iedereen zichtbaar. Als hoofdpersonage Lacie boos wordt omdat ze vanwege een te lage score geen vliegticket krijgt, gaat alles mis in haar leven. Ze zakt steeds verder in haar rating, kan geen goede auto huren en verstoort het huwelijksfeest van haar vriendin. Daardoor zakt ze naar nul en belandt zelfs in de gevangenis.
Zwarte lijst
Obscure fictie, dachten kijkers. Maar nu de werkelijkheid. Het Chinese Sesame Credit Score systeem komt er wel heel dicht bij in de buurt. De bedoeling is dat de ruim 700 miljoen Chinese internetgebruikers – waarvan 90 procent op hun smartphone – een score krijgen voor hun online sociale en financiële gedrag. Die score is straks voor iedereen te zien en bepaalt op welke diensten ze recht hebben of op welke zwarte lijst ze komen te staan.
Criteria zijn onder meer het op tijd betalen van belasting, boetes, rekeningen van nutsbedrijven en aflossen van hypotheek of lening. Daarnaast kun je punten scoren voor het gebruik van openbaar vervoer, vrijwilligerswerk, eerlijkheid, klanten loyaliteit. Aftrekpunten krijg je voor criminele activiteiten en kritiek. Ook koopgedrag, het posten van betrouwbare of nep-informatie op internet en contacten met andere social media gebruikers spelen een rol.
Allesbepalend
Al die data gaan in een trechter en dan komt er met behulp van een algoritme de Sesame Credit Score uit, een puntentotaal tussen 350 (rood, slecht) en 950 (groen, perfect). Die score is straks bepalend voor tal van zaken en diensten. Voor je verzekeringspremie, de rentepercentages op leningen en hypotheken, toegang tot luxe reizen en hotels, toelating voor scholen en studiebeurzen, de beste plaatsen in bus en trein, maar ook de baan waarop je kunt solliciteren.
Onvoorstelbaar
Het onvoorstelbare is dat de grootste Chinese bedrijven Alibaba en Tencent (van de alles-in-een app WeChat) hierin samenwerken met de Chinese regering. Doel van alle partijen is om samen de betrouwbaarheid van burgers te beoordelen en te waarderen. Hoge scores worden beloond. Slechte niet. Nog onvoorstelbaarder: het systeem is niet iets voor de langere termijn, maar wordt verplicht voor alle Chinezen in 2020.
Gedrag gemonitord
Je hele gedrag op social media wordt gemonitord. Dus als je een foto van het Plein van de Hemelse vrede post of een bericht over de instortende beurs, dan gaat je score naar beneden.
Deel je een positief bericht van de regering over de groeiende economie, dan gaat je score omhoog. Alibaba en WeChat (Tensent) verzamelen ook data uit je aankoopgedrag. Koop je lokale producten of kleren voor je werk, dan gaat je score omhoog. Koop je Japanse producten dan gaat je score naar beneden. Hoe dat werkt en wat daarvan de gevaren zijn laat deze YouTube video zien:
Louter voordelen
Het digitale gedrag op social media wordt dus allesbepalend voor het leven van burgers. Het lijkt een social media hel die werkelijkheid wordt. Chinezen lijken er echter niet zo mee te zitten en zien vooral de voordelen. Wie veel punten vergaart krijgt voorrang bij reizen, openbaar vervoer, banken en verzekeringen, opleidingen en banen en korting op producten en diensten. Wie wil dat nou niet? In een samenleving die al duizenden jaren geleid wordt door een centrale, allesbepalende overheid niet zo’n vreemde houding. Daarom had Ter Schegget tijdens het MWG-congres nog een positieve vraag voor het publiek, namelijk: Wat kun je hier als marketeer mee doen? Sowieso zullen er vast wel weer slimme handelaren opstaan bij wie je extra punten kunt kopen, net zoals bij influencer marketing views en likes ook massaal te koop zijn.
