Indignatie redactie 
Bolivia is belegerd door twee weken van geweld en onlusten omdat de rechtse oppositie het verkiezingsresultaat van 27 oktober wil vernietigen dat Evo Morales weer aan het werk zag.
Bolivia is verwikkeld in een van de ergste politieke crisissen van het afgelopen decennium. Na de presidentsverkiezingen op 20 oktober is het land verlamd door wegblokkades en marsen, terwijl protesten in steden in het hele land door oppositie en pro-overheidstroepen hebben geleid tot drie doden te midden van uitbraken van straatgeweld. Vrijdag verlieten politiediensten in steden in het hele land hun posten in muiterij tegen de regering. Het geluid van exploderende cuetillos of knaller klinkt dagelijks in La Paz. Oppositiegroepen huilen fraude; Morales heeft beschreven de stakingen en blokkades als een poging tot staatsgreep.
Twee weken geleden triomfeerde president Evo Morales zijn rivaal Carlos Mesa, van de Citizen Community (Comunidad Ciudadana) partij met een nauwe marge van tien punten in de presidentsverkiezingen. Morales behaalde 47,28 procent van de stemmen en Mesa 36,51 procent. Volgens de Boliviaanse kieswet moet een kandidaat ten minste 50 procent van de stemmen behalen, of een voorsprong van tien punten op de naaste rivaal om het presidentschap te winnen.
Oppositiegroepen beschuldigen de president van fraude, maar er is nog geen onafhankelijk geverifieerd bewijs geleverd om dit te ondersteunen. Deze beschuldigingen van fraude gingen vooraf aan de verkiezingen, maar namen toe toen het systeem van de ‘snelle telling’, bekend als de overdracht van voorlopige verkiezingsresultaten (TREP), stopte met tellen van 83 procent van de totale stemming. De TREP wordt gebruikt door de kiesautoriteit, het Supreme Electoral Tribunal (TSE), om een schatting van het aantal stemmen vóór het officiële resultaat bekend te maken. Dat de TREP echter vóór 100% stopte met tellen is geen teken van frauduleuze activiteit: in 2016 stopte hij met tellen toen hij bijvoorbeeld 85% bereikte.
Na een pauze in het tellen leek Morales de leiding te nemen over Mesa waar hij eerder achter stond. Dit was echter niet geheel verrassend, omdat ongeveer 10 procent van de ontelbare stemmen uit landelijke gebieden kwam, die vaak sterk uitkomen voor het MAS. Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat de verkiezingen niet onder eerlijke en vrije voorwaarden hebben plaatsgevonden.
Het Centrum voor Economisch en Beleidsonderzoek (CEPR) publiceerde vrijdag een rapport waarin geen bewijs werd gevonden dat onregelmatigheden of fraude het officiële resultaat hadden beïnvloed dat Morales een overwinning in de eerste ronde bezorgde. Internationale waarnemers waren aanwezig tijdens de verkiezingen en op uitnodiging van de regering wordt de stemming gecontroleerd door de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Er moet ook worden opgemerkt dat peilingen consequent een overwinning voor Morales op Mesa voorspelden in de aanloop naar de verkiezingen.
Maar zorgwekkend is dat de nasleep van de verkiezingen heeft geleid tot de opkomst van donkere uitingen van rassenhaat en sociale polarisatie, omdat politieke en institutionele conflicten lijken samen te smelten met diepgewortelde etnisch-raciale spanningen. Graffiti werd beklad buiten de Universidad Mayor de San Andres (UMSA), de openbare universiteit in La Paz, en eiste ‘Indianen uit UMSA ‘. Volgens berichten op sociale media was krijt op wegen ‘Lang leve Bolivia vrij van Indianen’. Op woensdag werd een vrouw die een aguayo droeg (een doek die werd gebruikt om kinderen en objecten te dragen) geconfronteerd met anti-regeringsdemonstranten die eisten te weten wat het bevatte.
Incidenten zoals deze hebben een diepe historische betekenis in Bolivia, waar inheemse volkeren tot het einde van de twintigste eeuw pesterijen en uitsluiting ervoeren voor het dragen van inheemse kleding. In 2005 kwam Evo Morales, een inheemse voormalige cocakweker, aan de macht met de partij, de Movement into Socialism ( Movimiento al Socialismo , MAS), ondersteund door sociale bewegingen met een agenda voor inheemse rechten.
Er is een overvloed aan steun geweest voor de president van vele inheemse organisaties, evenals mijnwerkers en campesinos (landarbeiders), ayllus (inheemse gemeenschappen) die een vocale aanwezigheid zijn geweest ter verdediging van Morales in het hele land. Woensdag marcheerden de ‘Bartolinas’, een groep boerenvrouwen, de stad Cochabamba binnen om de verkiezingsuitslag te ondersteunen. De organisatie dankt zijn naam aan Bartolina Sisa, de achttiende-eeuwse Aymara-rebel en echtgenote van Tupac Katari, die werd geëxecuteerd voor het leiden van een opstand tegen Spaanse koloniale troepen in 1781.
Sommigen hebben snel de raciale en gendergerelateerde elementen binnen de mobilisatie van de oppositie geïdentificeerd. De burgemeester van het MAS van de stad Vinto, Patricia Arce Guzman, werd kwaadaardig aangevallen door demonstranten van de oppositie die haar haar met geweld afsneden, haar door de straat sleurden en haar bedekten met rode verf en vuil voordat ze werd gered door de politie. Sindsdien heeft ze verklaard: ‘Als ze me willen vermoorden, laat me dan vermoord worden. Voor dit veranderingsproces zal ik mijn leven geven. ‘
Uitvoerend secretaris van de mijnbond , de Union Federation of Mine Workers ( Federación Sindical Única de Trabajadores Mineros de Bolivia , FSUTMB), en voorstander van de MAS, Orlando Gutiérrez zei maandag: ‘deze k’anka’s [blanken] accepteren dat niet een kameraad, een boerenleider [Evo Morales] neemt de macht van het land over en heeft hen geleerd te regeren. ‘
Tegelijkertijd lijkt de oppositie onverzettelijker en minder vatbaar voor democratisch protocol te zijn geworden. De eisen van demonstranten veranderden snel van een tweede verkiezingsronde naar geheel nieuwe verkiezingen. Mesa noch de belangrijkste maatschappelijke oppositiegroeperingen aanvaarden de audit van de verkiezingen door de OAS. Het NGO Andes-informatienetwerk heeft een video belicht waarin de belangrijkste anti-regeringsjongerengroep in Santa Cruz een nazi-groet aanneemt nadat hun leider werd ondervraagd over het afbranden van een MAS-partijhoofdkwartier.
Ondertussen heeft Luis Fernando Camacho, president van het Pro Santa Cruz Civic Comité, een groep gedomineerd door agrarische elites in de stad Santa Cruz, geprobeerd van Santa Cruz naar La Paz te vliegen om het ontslag van Morales te eisen. Dinsdag verhinderden MAS-aanhangers hem het vliegveld te verlaten en werd hij met een speciaal gecharterd vliegtuig naar huis gebracht naar Santa Cruz. Camacho, een rijke cruceño- zakenman, heeft opgeroepen om ‘lijsten met verraders ‘ op te stellen ‘in de stijl van Pablo Escobar’ als onderdeel van de rit naar Morales.
Zonder twijfel is dit een diepe crisis voor Evo Morales en het MAS. Wrok tegen het nalaten van Morales om het referendum van 2016 te respecteren, waarin de kiezers zijn poging om voor een vierde termijn te lopen verwierpen, en de daaropvolgende afschaffing van de grenzen van de presidentiële termijn loopt sterk. Zoals zijn verminderde meerderheid weerspiegelt, heeft de constitutionele manipulatie van Morales veel aanhangers vervreemd. Morales wordt geconfronteerd met een legitimiteitscrisis die volgens de huidige gebeurtenissen vrijwel onmogelijk op te lossen is. Grote delen van de bevolking zijn tegen hem, en deze keer is het niet alleen in het anti-MAS-hart van Santa Cruz.
Er is echter weinig in termen van ideologie dat de ongelijksoortige anti-regeringsbeweging verenigt, behalve de wens om Morales als president te verwijderen. Camacho heeft bijvoorbeeld een alliantie afgewezen met oppositiekandidaat Mesa. En het zou onjuist zijn om alle anti-regeringsdemonstranten uit te spreken als urban, middle-class en white mestizo (gemengd ras), hoewel deze demografie sterk voorkomt in de oppositiebewegingen. Evenmin ondersteunen ze Mesa en de rechtse Citizen Community. Mesa was vice-president tijdens de beruchte Black October in 2003, toen het leger 68 mensen in El Alto en La Paz doodde tijdens het neoliberale regime van de toenmalige president Gonazalo Sanchez de Lozada. Ze protesteerden tegen plannen om aardgas naar Chili te exporteren tegen voorwaarden die ongunstig waren voor het Boliviaanse volk.
Het MAS heeft veel om voor te vechten en er staat veel op het spel. Onder Morales werd Bolivia omgevormd tot een plurinationale staat, die veel inheemse gemeenschappen autonomie gaf. Er is een enorme winst geboekt voor de historisch onderdrukte inheemse bevolking evenals voor vrouwen en de armen. Over een periode van 14 jaar neemt de inkomensongelijkheid met tweederde af , terwijl extreme armoede daalde van 38 procent naar 17 procent. Bolivia heeft een gestage economische groei doorgemaakt, terwijl het sleutelindustrieën nationaliseerde en neoliberale paradigma’s van economische organisatie afwijst.
Het is mogelijk dat de resultaten van de stemcontrole door de OAS kunnen leiden tot een escalatie van protesten. Voorlopig blijft Bolivia in een impasse, verlamd door burgerlijke onrust en de toekomst ervan zeer onzeker.
