Boris Johnson heeft een aardverschuivingsoverwinning gewonnen. Naast zijn eigen inzet en de zwakte van zijn tegenstanders, is hij dit te danken aan twee electorale helpers van het continent, die zich tot het uiterste hebben ingespannen om Britse kiezers te motiveren tegen de EU te stemmen.
Angela Merkel en Ursula von der Leyen hebben het gehaald. Hoewel niet alleen, maar ze hebben aanzienlijk bijgedragen aan een briljante verkiezingsoverwinning. Hoewel niet een van henzelf, maar die van Boris Johnson. Omdat in alles wat hijzelf en zijn zwakke binnenlandse tegenstanders hebben gedaan voor de overwinning in deze Tweede Kamerverkiezing, hij nauwelijks zo’n doorslaand succes had kunnen bereiken zonder de twee verkiezingsassistenten en zonder de vele andere ambtenaren in de EU die hun lijn volgen.
Sommige collega’s van ARD en ZDF waren op hun hoede in hun recente nieuws dat Labour nog steeds bezig was met peilingen. Maar Britse kiezers zijn totaal niet onder de indruk van de geest van de Duitse televisie. Ze lieten de verslaggevers en opinieleiders gisteren meer dan duidelijk zien hoe verkeerd ze waren. Niemand zou dit als reden voor kwaadaardigheid moeten gebruiken, want met voorspellingen kunt u zich altijd gemakkelijk vergissen in een verwarrende mixsituatie. Het zou veel nuttiger zijn om na de eerste schok opnieuw te kijken, wat in eerdere sentimentrapporten mogelijk over het hoofd is gezien.
Hoe kon Boris Johnson erin slagen de traditionele Labour-kiesdistricten in die mate te winnen? Natuurlijk is de verklaring niet verkeerd dat het meestal kiesdistricten waren die voor de Brexit stemden in 2016 en nu wilden weten dat dit besluit geïmplementeerd was. Maar in de jaren sinds de Brexit-stemming hadden we niet in de Duitse media herhaaldelijk kunnen lezen en horen hoeveel Britse stemgerechtigde mensen anders hadden besloten?
In drie en een half jaar zou er een heel andere stemming kunnen zijn geweest. Dat zou zelfs waarschijnlijk zijn geweest als men de signalen van Groot-Brittannië in Brussel had begrepen en daarmee rekening wilde houden in hun eigen beleid. Minder betuttelend door onvoldoende democratisch gelegitimeerde EU-organen, geen verdere niet-gereguleerde immigratie, geen grote geldstromen van de belastingbetaler naar irrationele en puur ideologische projecten – kort samengevat: de berichten van die Britten die instemden met Brexit hoewel ze graag in een hervormde Europese Unie hadden willen blijven. Veel burgers van de resterende EU-landen proberen dit met hun stem te communiceren, maar worden zelden correct begrepen.
Het dreigende geluid van verlatenheid spreekt aan
De Britten hadden nu de keuze. En welke signalen ontvingen zij van EU-elites vóór de verkiezingsdag? Zelfs jaren na de “vluchtelingencrisis” zijn er nog steeds geen duidelijke immigratieregels in de EU en de vaak beloofde effectieve controle van de buitengrenzen bestaat vooral zo vaak en zonder consequenties in de gebruikte tekstmodule. In plaats daarvan wil het EU-apparaat de gemeenschap verplichten het Duitse pad te volgen in termen van “klimaatredding”. Zonder duidelijke concepten en zelfs zonder enig idee van praktische haalbaarheid wil de EU “klimaatneutraal” worden. De vraag hoe dit kan werken in ontwikkelde geïndustrialiseerde landen zonder deïndustrialisering wordt meestal alleen beantwoord met zinnen à la “We kunnen het” of “Wie, zo niet wij”.
Tot dusverre, wat voor soort waardecreatie grote delen van de bevolking tegen verarming zou kunnen beschermen en ervoor zou kunnen zorgen dat zij voldoende leefomstandigheden zouden kunnen blijven genieten, terwijl de administratieve bijl over oude sleutelindustrieën wordt gelegd. De vele melodieuze oproepen om af te zien in het belang van het redden van de aarde hebben een dreigend geluid voor het nogal slecht betaalde deel van de werkende bevolking – misschien moeilijk te begrijpen voor de financieel betere afnemers.
Als Angela Merkels Duitsland klimaatpakketten doorkruist, met als focus een CO2-heffing, die in de eerste plaats een verhoging van de energieprijs veroorzaakt en Merkels oude volger Ursula von der Leyen als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie noemt dan een “Green Deal” , dan klinkt dat voor mensen die hun geld verdienen in de maakindustrie – met terughoudendheid – niet erg aantrekkelijk.
Leer kiezers te begrijpen?
De Franse geel-vampierslogan “Je hebt het over het einde van de wereld, laten we het over het einde van de maand hebben” wordt daarentegen waarschijnlijk onderschreven door veel werkende mensen in Europa wier inkomsten waarschijnlijk niet te hoog worden berekend. Deze mensen kunnen niet worden bereikt met melodieuze maanlandingsmetaforen om de “Green Deal” -plannen te begeleiden. Tenzij het treffend karikaturaal is, hoe afstandelijk veel van de klimaatbesparende slogans zijn verwijderd van de realiteit van het leven voor degenen die deelnemen aan waardecreatie met hun handen.
Veel van de kiezers die Boris Johnson hielpen winnen, hoewel ze geen conservatieve kiezer waren, stemden tegen de EU in haar huidige vorm. Ze wilden ze niet meer en alleen Boris leek te kunnen garanderen dat ze achter konden blijven. In deze zin hebben Angela Merkel en Ursula von der Leyen en hun gelovigen echt goed werk verricht als assistent bij de verkiezingen voor de premier.
En nu? Iedereen die na de Brexit-stemming nog hoopte dat het uiteindelijk niet zou aflopen, is nu teleurgesteld. Deze teleurstelling had niet mogen zijn als men de boodschap van de Britse kiezers eerder wilde begrijpen. Daar is het te laat voor. Maar wat andere Europese kiezers met hun stemmen willen communiceren, kan tijdig worden meegenomen.