Brazilië : Hoe rechtsextremisten sociale media gebruikten om te mobiliseren

Brazilië Sociale netwerken hebben ook bijgedragen aan de verhitte sfeer in Brazilië. Ondanks strikte regulering van online diensten, zijn er openlijke en cryptische oproepen tot moord. Er kan ook geld verdiend worden met antidemocratische propaganda.

Er waren genoeg waarschuwingen: Brazilië moet worden beschermd tegen de communistische dreiging, stond er op Facebook. In WhatsApp-groepen werden boeren en wapenbezitters aangespoord om zich te ontdoen van de “ratten” die onlangs de macht hadden overgenomen. En op videodiensten als TikTok gingen tienduizenden oproepen rond om het land en het Congres lam te leggen, meldt het Braziliaanse factcheckmedium Aos Fatos .

Dagenlang was de regeringswijk van de Braziliaanse hoofdstad gevuld met demonstranten die de verkiezingsoverwinning van de linkse president Luiz Inácio Lula da Silva niet willen erkennen. Zondag bestormden aanhangers van de weggestemd rechtse politicus Jair Bolsonaro eindelijk het Congres, het Grondwettelijk Hof en het presidentieel paleis. Het deed denken aan de bestorming van het Amerikaanse Capitool twee jaar geleden, toen Donald Trump-fans geweld probeerden te gebruiken om de democratische machtsoverdracht te voorkomen.

sentiment op sociale media

Net als toen speelden sociale media een rol. Wekenlang werden de netwerken overspoeld met opruiende berichten, melden Braziliaanse onderzoekers volgens de Washington Post . De berichtendienst Telegram riep op tot moord en organiseerde demotransporten, speculeerde over verkiezingsfraude op de TikTok-videodienst, terwijl de zoekfuncties op Facebook en Instagram gebruikers doorverwezen naar groepen die de verkiezingsuitslag in twijfel trokken.

“Ons land maakt al jaren een zeer krachtig proces door van het radicaliseren van mensen tot extremistische opvattingen – vooral online”, vertelde onderzoeker Michele Prado aan de Washington Post. In de twee weken voor de storm zou de atmosfeer nog verder zijn opgewarmd, aldus de onderzoeker. “In de praktijk zeggen mensen dat we het land tot stilstand moeten brengen en chaos moeten creëren”, zei Prado.

Wetten helpen nauwelijks tegen desinformatie

Brazilië is een van de democratische landen met de strengste online wetgeving. Na massale desinformatiecampagnes in de verkiezingscampagne van 2018 werd een zogenaamde nepnieuwswet goedgekeurd , die bepaalt dat gebruikers van sociale netwerken een identiteitsbewijs moeten tonen en het bewaren van gegevens uitbreidt.

De wet is sindsdien verschillende keren herzien en sommige van de strengste bepalingen zijn niet meer van kracht, aldus de Amerikaanse niet-gouvernementele organisatie Freedom House . Maar in de laatste conceptversie stelt het bijvoorbeeld politici vrij van de privégemeenschapsregels van online diensten – iets dat ook Jair Bolsonaro wilde afkondigen zodat hij daar niet langer aan factchecks zou worden onderworpen. Het decreet werd later vernietigd door het Grondwettelijk Hof, waar Alexandre de Moraes een prominente tegenstander is van Jair Bolsonaro en tegen wie veel flagrante dreigementen van de bezetters waren gericht.

In de tussentijd zijn veel gebruikers op internet overgestapt op gecodeerde berichten, die ze gebruiken om geautomatiseerde moderatietools te omzeilen. In de weken voorafgaand aan de poging tot staatsgreep, bijvoorbeeld, was het gebruik van de uitdrukking “Festa da Selma” – een woordspeling in het Portugees die verhuld was in een oproep tot een gewelddadige overname in plaats van een onschuldige partij – omhooggeschoten .

43/ The “Festa da Selma” code phrase saw a huge spike in the run-up to the attack in #Brasilia.

Over 10k accounts.

Pic: @arcelinobsilva (who posts in Portuguese) has been tracking the term.https://t.co/oWLgu61wQe pic.twitter.com/Y9dqFap3FP

— John Scott-Railton (@jsrailton) January 9, 2023

Geen Twitter-moderatie meer in Brazilië

Tegelijkertijd vervliegen wettelijke regels als bijna niemand zich eraan houdt. Zo ontsloeg Twitter zijn hele moderatieteam in Brazilië nadat het werd overgenomen door miljardair Elon Musk, meldt de Washington Post. De uitgestoken hand van de nieuwe eigenaar werd ook door rechtsextremisten in Zuid-Amerika dankbaar aanvaard: voor hen is Twitter een ‘veilige haven’ geworden, ontdekte het online medium Rest van de Wereld onlangs in een data-analyse.

Maar ook online diensten met bestaande moderatieteams lijken te hebben gefaald. Volgens factcheckers van Aos Fatos werd de poging tot staatsgreep gestreamd door tientallen relevante rechtse internetkanalen, waaronder YouTube. Van 23 van de 47 gecontroleerde kanalen wordt gezegd dat er inkomsten zijn gegenereerd . Met andere woorden, er valt goed geld te verdienen met antidemocratische berichten, ook al is dat tegen de regels van YouTube.