Indignatie redactie 
Israëlische grondtroepen aan het grenshek met Gaza, dodelijke straatgevechten tussen Palestijnen en Israëli’s en onrust onder Palestijnse vluchtelingen in de buurlanden. Wordt dit een totale oorlog? De essentie, in zes antwoorden.
1 Komt er oorlog?
Elk uur stijgt de spanning. Na dagen van zware luchtbombardementen stonden de Israëlische grondtroepen vrijdagavond nog altijd paraat aan de grens met Gaza. Het was afwachten of ze ook een grond- invasie zouden starten.
Ondertussen blijft Hamas, de beweging die in 2007 de macht greep in het Palestijnse Gaza en op de Europese terreurlijst staat, raketten afvuren richting Israël – ook in de nacht van vrijdag op zaterdag. De dodentol loopt elke dag op. Er vielen al 132 doden aan Palestijnse kant, 8 aan Israëlische kant.
‘Elk uur komen nieuwe patiënten binnen’, zegt dokter Ahmed Darwish vanuit het Shifa-ziekenhuis in Gaza aan De Tijd. ‘Velen werden bedolven onder instortende gebouwen. Anderen hebben zware snijwonden. Er zijn ook veel verstikkingsgevallen en mensen met brandwonden.’
Ondertussen braken hevige rellen uit in gemengde Arabisch-Joodse steden, zoals Lod, Bat-Yam, Akka, Jaffa en Haifa. Israë- lische kolonisten uit de bezette gebieden en hooligans uit Jeruzalem gingen er op de vuist met Palestijnen die in Israël wonen. Synagogen en moskeeën gingen in vlammen op, er vielen doden. Dit is niet Gaza, Oost-Jeruzalem of de Westelijke Jordaan- oever, maar Israël zelf.
Dat hevige straatgeweld is een groter gevaar voor Israël dan de Hamas-raketten. Het kan Israël van binnenuit opvreten. Dat is ook het grote verschil met de vorige twee Gaza-oorlogen van 2009 en 2014. Toen bleven de Arabische bewoners in Israël min of meer afzijdig. Nu slaat de vlam overal in de pan.
De aanzwellende spanningen infecteren de regio. Libanese jongeren klommen vrijdagmiddag over het hek tussen Libanon en Israël, en staken een braakliggend terrein in brand. Tot het Israëlische leger reageerde met waarschuwingsschoten en een Libanese jongen werd doodgeschoten. Donderdag werden ook drie raketten afgevuurd op Israël, vanuit de buurt van het Palestijnse vluchtelingenkamp van Rashidiye in Zuid-Libanon. Ze vielen in de Middellandse Zee.
2 Waarom escaleert het net nu?
Na dagen van onlusten rond de mogelijke uithuiszetting van Palestijnse families drongen Israëlische ordediensten vorige vrijdag de Al-Aqsa-moskee binnen met traangas en rubberen kogels. Het gebeurde opnieuw in de dagen die volgden. Volgens een eeuwenoude regeling in het beheer van de heilige sites in Jeruzalem kan dat niet.
Het mondde uit in rellen. Palestijnse jongeren bekogelden de Israëlische ordediensten met stenen en andere projectielen. Tegen maandagmiddag kwam het ultimatum van Hamas. Als de Israëlische ordediensten niet voor 18 uur zouden vertrekken, zouden ze ‘militair antwoorden’. Iets na de deadline vuurde Hamas de eerste raketten af vanuit Gaza.
Straatprotest bereikt zaterdag mogelijk climax
De Palestijnen willen zaterdag massaal op straat komen. In Israël maar ook in Londen, New York, Chicago, Amman, Rabat en waarschijnlijk Brussel.
Fadi Quran, de campagnedirecteur van Avaaz, zal aanwezig zijn bij de protesten in Ramallah, op de Westelijke Jordaanoever. Via WhatsApp vertelt hij dat de solidariteit tussen de Palestijnen in Israël ongezien is. ‘Decennialang worden wij door Israël als tweederangsburgers behandeld. Honderdduizenden van ons zijn de afgelopen zeven decennia ontheemd en vermoord. Wij weigerden dat in Oost-Jeruzalem opnieuw te laten gebeuren.’
Of er opnieuw een intifada in de steigers staat, wil Quran niet gezegd hebben. ‘Palestijnen willen vrijheid en menselijke waardigheid. Zelfs als deze protesten niet uitmonden in een massale volks- opstand voor vrijheid blijven we daarvoor strijden. Mensen worden niet geboren om onderdrukt, belegerd en gevangengezet te worden.’
3 Wat speelt op de achtergrond?
Ten eerste de machtsstrijd in de Palestijnse politiek. Hamas, de baas van Gaza, kan niet door één deur met de Palestijnse Autoriteit (PA), die bestuurt vanop de Westelijke Jordaanoever. De PA levert de Palestijnse president, Mahmoud Abbas. Deze zomer stonden verkiezingen gepland. Israël weigerde die ook in bezet Oost-Jeruzalem te organiseren en Abass achtte de kans groot dat hij zou verliezen van Hamas. De verkiezingen gingen daarop in de ijskast. Hamas hoopt nu politieke munt te slaan uit de onrusten in Oost-Jeruzalem en de sympathie van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever te winnen.
Ten tweede is er uiteraard ook het conflict tussen Israël en de Palestijnen zelf. De mogelijke uithuiszetting van Palestijnse gezinnen in de wijk Sheikh Jarrah in Oost-Jeruzalem werd een symbool voor de annexatiepolitiek van Israël en de toekomst van Palestijnen in Israël. Al jaren worden zij weggeduwd uit Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever.
De mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) stelde eind april dat Israël zich schuldig maakt aan ‘apartheid’ ten aanzien van de Arabieren op zijn grondgebied en de Palestijnen in de bezette gebieden.
4 Mag Israël Gaza aanvallen?
Volgens Israël, de Verenigde Staten en de Europese Unie gaat het om wettige zelfverdediging. Israël moest zich maandag verdedigen tegen de raketregen van Hamas, die in Israël burgerslachtoffers maakte. Het afvuren van raketten op burgers is een oorlogsmisdaad.
Dat was maandag. Nu is de situatie anders. Donderdag leek Hamas na Egyptische bemiddeling een staakt-het-vuren te aanvaarden. Maar Israël weigerde en begon met een grote operatie over het land, op de zee en in de lucht. Dat betekent grootschalig geweld in een zeer dichtbevolkt gebied, met 2 miljoen mensen op amper 365 vierkante kilometer. Ter vergelijking: in Antwerpen woont op een dikke 200 vierkante kilometer een half miljoen inwoners.
Is in deze nieuwe situatie nog sprake van ‘wettige zelfverdediging’? En kan er gediscrimineerd worden tussen burgers en strijders? Zijn de aanvallen proportioneel? Een nee op zulke vragen is in principe een oorlogsmisdaad.
Ondertussen blijft Hamas de burgers van Israël bestoken met raketten. Fatou Bensouda, de openbare aanklager van het Internationaal Strafhof in Den Haag, zegt zowel de acties van Hamas als die van Israël nauwgezet te volgen.
5 Waarom komt er geen staakt-het-vuren?
Hamas suggereerde dat het akkoord kon gaan met een staakt-het-vuren, Israël wees het van de hand.
Volgens sommigen heeft Israël geen andere keuze dan voor vergelding te gaan. Het moet de bevolking beschermen tegen de rakettenregen van Hamas. Anderen zeggen dat Israël erop uit is om Gaza op de knieën te krijgen. Een verzwakt Gaza, een verdeeld Palestijns volk en verbrokkeld Palestijns leiderschap komt Israël goed uit.
Bovendien speelt ook hier een electoraal motief. Na de Israëlische verkiezingen van 23 maart slaagde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu er niet in een levensvatbare coalitie te vormen. Zijn rivaal Yair Lapid mag nu proberen een anti-Netanyahu-blok op de been te brengen. Een oorlog waarin Israëli’s onder vuur liggen, versterkt ‘Bibi’ en de harde rechterzijde. En biedt nieuwe kansen.
6 En nu?
Idealiter volgt een de-escalatie en een staakt-het-vuren. Spontaan als het kan, anders onder internationale druk. Omdat de Verenigde Staten dwarslagen, kon de VN Veiligheidsraad nog geen consensus vinden. Zondag om 16 uur onze tijd komt die opnieuw virtueel samen.
