Chili in vlammen: het neoliberale model in crisis in de hele regio

Chili bevindt zich sinds 18 oktober in onverwachte beroering, toen middelbare scholieren begonnen aan een massale mobilisatie tegen een verhoging van de metro.

De internationale media hebben indrukwekkende beelden gepubliceerd van recente gebeurtenissen in Chili. De foto’s en persberichten onthullen het resultaat van de geaccumuleerde woede in de loop van de jaren die begon met de militaire dictatuur in 1973. Dit is het gevolg van de flagrante schending van de sociale en politieke rechten van het Chileense volk gedurende vele decennia.

Op zondagavond sprak ik met mijn oude vriend Carlos Torres, die, zoals ik vermoedde, midden in de massale opstand van 1,5 miljoen Chilenen zit, niet alleen tegen het regime, maar tegen het hele systeem van neoliberalisme. Torres zegt dat er maandag nog een massaprotest gepland is rond La Moneda, de regeringszetel in Santiago, Chili.

De protesten gaan niet over het veranderen van de regering, vertelde Torres me, ze gaan over het veranderen van alles. Het gaat al tientallen jaren slechter en mensen maken zich zorgen dat het nog erger wordt voor hun kinderen. Bijna alles is geprivatiseerd in Chili, inclusief de gezondheidszorg. Chili is als neoliberalisme op steroïden, dat is de reden waarom de slogan “Neoliberalisme begon in Chili en hier zal sterven” zich heeft verspreid over de demonstraties.

De Chicago School, onder leiding van econoom Milton Friedman, bedacht deze extreme vorm van kapitalisme om de “overmaat aan democratie” terug te draaien die voortkwam uit de jeugdopstand in de jaren zestig. Neoliberale economen zoals Friedman gebruikten Pinochet’s Chili als een proeftuin voor hun theorieën over het krimpen van de staat, het gebruik van zijn middelen voor politie en repressie, en het privatiseren van alle andere functies van de publieke sector, waaronder gezondheidszorg en sociale diensten. Neoliberalisme is doorgegaan, ongeacht de regering die aan de macht is.

President Sebastián Piñera’s wanhopige poging om acht ministers af te vuren zal demonstranten niet sussen, zegt Torres, omdat de massa zegt: “we willen dat ze allemaal weg zijn”.

De massale acties in Chili in de afgelopen week waren volledig spontaan, aangewakkerd door jonge mensen die door de tourniquets van de metro sprongen om te protesteren tegen een aanzienlijke stijging van het transittarief. Veel van de jonge demonstranten werden brutaal behandeld door de politie en mensen reageerden om hun kinderen te verdedigen. De protesten verspreiden zich via sociale media.

Torres zegt dat de heersende elite al meer dan drie decennia van de mensen heeft gestolen, waardoor het politieke begrip en de benadering van de burgers ten opzichte van traditionele politici is uitgeput. De rit was de laatste druppel.

De eisen van de demonstranten houden verband met minimumloon, pensioenplannen, gratis onderwijs, gezondheidszorg, het welzijn van gepensioneerden, de privatisering van water, studieleningen, inheemse autonomie, antipatarchie, viskwesties, kinderrechten en bescherming, bosbouwproblemen , belastingontduiking en -ontduiking van bedrijven, en de rol van de staat in de economie, en meer.

Niemand, en iedereen, leidt dit, vertelde Torres me. De problemen zijn wat de mobilisatie drijft. Ik heb nog nooit zoiets gezien, overal op straat. Dit is het grootste protest sinds de val van de dictatuur en heeft vooral multinationals zoals Walmart vernield. Torres telt 40 eisen van de demonstranten. Elke beweging in Chili – van de arbeidersbeweging tot de vrouwenbeweging, de studentenbeweging, de inheemse bewegingen en de milieubewegingen – hebben gewerkt om hun gedeelde eisen te ondersteunen via een sociaal netwerk. Maar deze bewegingen coördineren of organiseren deze protesten niet: ze zijn echt spontaan. En hoewel dit allemaal waar is, omvat het onlangs georganiseerde Social Unity Platform, dat de bovengenoemde sectoren en vele andere sociale organisaties omvat, 

Vanaf afgelopen week is de VN-Mensenrechtencommissie in Chili. Ondertussen heeft de Chileense regering een einde gemaakt aan de noodtoestand en de avondklok en heeft ze alle ministeries gereorganiseerd, met behoud van de hardcore neoliberale politici in functie. In elk geval zullen Piñera en zijn toegewijde team verantwoordelijk zijn voor de massale en brutale mensenrechtenschendingen die de afgelopen weken door het leger en de politie zijn gepleegd. Duizenden zijn vastgehouden, honderden werden gemarteld en meer dan 23 mensen werden gedood.

Waar zal het eindigen? Niemand weet. Maar Chili ziet er niet meer hetzelfde uit, hoewel neoliberalen blijven proberen het beste deel van de taart voor zichzelf te redden. Als ik vraag of er een politieke entiteit is die deze strijd in het kiesstelsel kan aannemen, zegt Torres nee, maar hij is optimistisch dat er iets zal ontstaan.

In 1970 inspireerde Salvador Allende de jeugd van de wereld door via een verkiezing een echt socialistische democratie tot stand te brengen. Hij stierf toen hij zich verzette tegen de staatsgreep die op 11 september 1973 aan de macht was. Weer bijna 50 jaar later kan Chili de wereld opnieuw inspireren.