Indignatie redactie 
Complotdenkers en nepnieuws. Er gaat geen crisis voorbij of de verspreiding van nepnieuws voegt een informatiecrisis toe. Neem de recente dodelijke natuurbranden in Maui, Hawaï. Tot in Nederland aan toe pompen onverlaten de meest waanzinnige complotten rond. Over laserwapens, snode plannen voor herontwikkeling, smeltende auto’s, een gepubliceerde boek met voorkennis en vermiste kinderen.
Maui is ver van ons bed, maar wel een goed voorbeeld van hoe malicieus en vergezocht complotdenkers te werk gaan. Het is bijna knap hoe ze het voor elkaar krijgen om iedere crisis te vervormen tot een duister en kwaadaardig plan. De bizarre aannames vinden gretig aftrek bij mensen die heel hard roepen dat ze zelf onderzoek doen.
Deden ze dat maar eens.
Laserwapens
Eerst maar eens de laserwapens. Complotdenkers wijzen er op dat de natuurbranden in Maui her en der bomen met rust laten, terwijl de huizen in de buurt in de as zijn gelegd. Er moet sprake zijn van een gericht wapen dat in staat is om met een felle straal alleen de huizen te raken en de rest niet.
Om dit te bewijzen werd onder meer een foto getoond waarop het leek alsof een straal vanaf de ruimte het bos in schoot. Helaas voor de goedgelovigen bleek dit te gaan om het spoor van de lancering van een SpaceX Falcon 9 raket in 2018 in de VS, om precies te zien Vandenberg Airbase in Californië.
De ‘straal’ reisde dus op een hele andere locatie de hele andere kant op. Op een andere foto lijkt ook een brand te zien met een soort straal, maar deze foto is in 2018 in Michigan gemaakt en laat een olieraffinaderij zien waar men bezig was de druk af te fakkelen.
Een deel van de foto’s die moeten bewijzen dat de branden in Maui door een laserwapen zijn veroorzaakt, zijn helemaal geen afbeeldingen van Maui, maar van een verwoestende brand in Paradise, Californië in 2018. Een qua soort vergelijkbare natuurbrand.
Embers
Die branden gingen net als in Maui gepaard met harde wind, waardoor gloeiende sintels (embers) neerdaalden op grotere constructies, zoals de gortdroge (deels) houten huizen en met natuurafval gevulde dakgoten. Er is bij dit soort branden op veel locaties geen sprake van een allesverzengende vlammenmuur, maar van een door wind en hete sintels aangejaagde ‘vliegende’ brand.
Hierdoor ontstaan op verschillende plekken oppervlakte-branden, zonder de hele omgeving in de fik te zetten. Veel dikkere en vochthoudende bomen (die niet gegroepeerd staan in een bos) blijven gespaard omdat de brand snel overslaat en ze niet de oppervlakte hebben om veel sintels te ‘verzamelen’. Ze vliegen grotendeels voorbij.
Zuurstof
Vuur heeft zuurstof, brandstof en temperatuur nodig. Binnen ‘gesloten objecten’ zoals auto’s en huizen kan die temperatuur snel oplopen, omdat de hitte niet weg kan. Bomen in woonwijken blijven vaker intact (zeker in de toppen) omdat de temperatuur in de atmosfeer kan verdwijnen, eventuele vlammen minder lang blijven hangen (dan in een gesloten constructie) en de voor de brand noodzakelijke zuurstof alleen aan de rand van de dikke houten constructie zit.
Daar komt bij dat sommige inheemse planten en bomen in Maui van nature brandbestendig zijn, bijvoorbeeld omdat ze een extra dikke bast hebben (zoals de inheemse Manana-boom).
Overigens zijn er wel degelijk beelden en video’s van bomen die het niet gered hebben. Natuurbranden gedragen zich nu eenmaal anders als de omstandigheden anders zijn. Een bosbrand (doorgaans wel een muur van vlammen) gedraagt zich anders dan een vliegende brand op een meer open terrein, zoals een woonwijk.
Smelten
Her en der zijn voorbeelden te zien van smeltende auto’s. Volgens complotdenkers kan dit nooit door een normale brand ontstaan. Ook dit klopt niet. Door de jaren heen hebben branden in bijvoorbeeld Noord-Amerika, Griekenland en Australië duizenden foto’s opgeleverd van dit fenomeen.
De smelttemperatuur van het aluminium in auto’s ligt rond de 660 graden, een brand kan met gemak temperaturen van 1100 graden en hoger genereren.
15 minutes
De inzet van laserwapens moet natuurlijk een doel hebben. Complotdenkers ontdekten dat er op het eiland recent een ‘smart city conferentie’ was, waarbij gesproken werd over her-ontwikkeling van het eiland. Voor dit plan van een ‘15 minutes smart city’ (een verbastering van twee verschillende ontwikkelingen overigens) moest natuurlijk ruimte komen.
De conferentie was inderdaad op het eiland, maar geen enkel ingebracht stuk of plan ging over het eiland. Wel over Costa Rica, Singapore en grote wereldsteden. Een smart city is ook niet iets om bang van te worden. Het draait om de inzet van technologie om het leven beter te maken.
Een 15 minutes-city (ook een populair onderwerp voor complotdenkers) is iets anders: dat is een gedachte om minder vervuilend te leven door alledaagse bezigheden (zoals werk, school, park) meer te centreren in je eigen omgeving, zodat je nooit vijftien minuten lopen of fietsen verwijderd bent van wat je doet. Dat scheelt autoritjes en het brengt groen terug in het straatbeeld.
Boekje
Op 10 augustus verschijnt op Amazon een boekje over de branden op Maui: Fire and Fury. In de begeleidende tekst staat dat het gaat over ‘The events of august 8-11, 2023’. Voor verstokte complotdenkers reden om aan te nemen dat er voorkennis is geweest. Dat de branden gepland zijn. Zo snel kan iemand immers geen boek schrijven en zeker niet met informatie over wat er gebeurde op een dag na de datum van publicatie van het boek.
Helaas is de werkelijkheid weer anders. Het boekwerkje beslaat als e-book slechts 44 pagina’s, er staan aardig wat stockfoto’s in en sommige bladzijden zijn maar half beschreven. De inhoud is niets meer dan een opsomming van gegevens die al eerder werden gepubliceerd in onder meer nieuwsmedia en er staat niets in over gebeurtenissen op 11 augustus. De auteur werd eerder betrapt op het gebruik van AI. Volgens experts lijkt het boekje dan ook sterk op een door een computer gegenereerde verzameling teksten.
Het boekje zelf laat dus alleen inhoudelijk al zien dat er geen sprake was van voorkennis.
Vermiste kinderen
Kinderen doen het goed in complotland. Van netwerken van pedofielen tot kelders vol misbruikte kinderen. Ook bij de branden op Maui zien we dit. Onder meer complotwaanzinnige Alex Jones wijdde er een uitzending aan. Want hoe kan het in hemelsnaam bestaan dat er maar dik 100 doden zijn geborgen en er meer dan duizend mensen vermist zijn? En hoe kan het dat de burgemeester niet weet hoeveel kinderen er vermist zijn?
Het is bijna lachwekkend als je er over nadenkt. Bij iedere grote ramp raken mensen vermist. Soms zelfs vele jaren lang. In eigen land bleek de lijst van vermiste personen na de Bijlmerramp meer dan 1500 mensen te tellen. Uiteindelijk bleven er 43 doden over. Vijf jaar na de ramp in Fukushima waren er nog steeds 2500 mensen vermist.
Op Maui vluchtten ouders met kinderen naar de zee om aan de vlammen te ontsnappen. Volgens ooggetuigen kwam niet iedereen terug. En daar komt nog eens bij dat het identificeren van doden op het eiland een lastige klus is. Sommige lichamen zijn zo zwaar verbrand dat niet meteen duidelijk is wie het is. Volgens lokale autoriteiten kan het weken duren om de overblijfselen te identificeren.
Wat dan wel?
Wat is er dan wel aan de hand? De branden ontstonden tijdens een periode met een harde wind (door de passerende orkaan Dora) en een lage luchtvochtigheid. Door aanhoudende droogte was de vegetatie op veel plekken kurkdroog. Het eiland heeft veel oude suikerrietvelden, waar niet-inheemse grassoorten groeien die in de zomer kurkdroog worden. Alle ingrediënten voor een natuurbrand waren aanwezig: droge vegetatie, warme temperaturen en harde wind.
Gevallen draden van het stroomnetwerk zouden de ‘ontbrander’ zijn geweest. Daar zijn zelfs beelden van en data van het stroomnetwerk bevestigen de storing op meerdere plaatsen. De houten palen van het netwerk zijn al vele jaren in slechte conditie.
Onwetendheid
Zoals zo vaak lopen complotdenkers weg met zaken die alleen maar vreemd lijken omdat de kennis ontbreekt om ze te begrijpen. Als je niet weet hoe ember-branden zich ontwikkelen, lijkt alles verdacht. Als je niet weet dat aluminium in auto’s smelt tijdens een brand, dwalen je gedachten kennelijk af naar een duister plan. Als je niet weet dat zoiets banaals als verkeerd natuurbeleid kan zorgen voor een brandbaar eiland, zoek je het in laserwapens.
De werkelijkheid is een stuk minder spannend en een stuk complexer dan makelaars in angst je willen doen laten geloven. Terwijl wetenschappers druk bezig zijn om geleerde lessen in te zetten om herhaling te voorkomen, gooien complotdenkers ter meerdere eer en glorie van zichzelf maar weer eens wat olie op het vuur, voor het applaus en de donaties van een groep mensen die achter iedere boom en op iedere weg een brandende beer ziet.
