Complotgedachten

Jonge, kerngezonde sporters vallen bij bosjes neer. Er is iets wat ze ons niet vertellen en wat wij niet mogen horen. Wie een beetje rondneust op sociale media zal het iedere dag weer tegenkomen, en niet alleen bij beroepsintrigant Willem Engel. Het is een mooi voorbeeld hoe onwetendheid en psychologie van mensen complotdenkers maakt.

De mens kent waarde toe aan de gebeurtenissen om ons heen en dat doen we aan de hand van onze eigen overtuigingen. We zien wat we willen zien. Als je de overtuiging hebt dat jonge sporters bij bosjes neervallen door vaccins, zie je in je eigen beleving overal jonge sporters doodvallen. Dat is niet zo, maar het valt je op en daarom sla je het op. Je kent er waarde aan toe vanuit je eigen overtuiging.

Dit fenomeen noemen ze ook wel de frequency illusion. De mens merkt op wat voor hem of haar van belang is en negeert de rest. Meteen gevolgd door het psychologische gegeven dat we zoeken naar zaken die onze overtuiging versterken.

Door de coronapandemie en een hele berg aan mensen die graag dwars willen doen om het dwars willen doen, staat de ‘plotselinge’ dood van jonge sporters ineens weer in de belangstelling. Terwijl we echt al heel erg lang weten wat de risico´s kunnen zijn van een sporthart.

Protocol

Begin deze eeuw opperde het internationaal Olympisch Comité (IOC) al dat elke jonge (top)sporter volgens een vast protocol onderworpen zou moeten worden aan een onderzoek naar gevaarlijke hartafwijkingen. Waarom? Om het hoge aantal acute hartdoden terug te dringen.

Die houding was ook bepaald geen overbodige luxe. Uit een Zwitsers onderzoek onder 1098 gevallen bleek namelijk dat het sterftecijfer onder atleten tot 35 jaar drie keer hoger ligt dan bij leeftijdsgenoten. In vrijwel alle gevallen was er sprake van een lichamelijk afwijking die al bestond. De reden is eenvoudig, door zware fysieke inspanning hebben sporters een verhoogd risico op hartfalen als er al een zwakte in het hart aanwezig was. In bijna de helft van alle gevallen was de plotseling overleden sporter zelfs jonger dan achttien jaar.

Ontsteking

Maar daarmee zijn we er nog niet. In oktober 2020 pleitte sportcardioloog Harald Jorstad in De Volkskrant voor meer onderzoek naar het gegeven dat Covid-19 een ontsteking kan veroorzaken, die voor sporters fataal kan zijn. Meerdere studies wijzen inmiddels uit dat het coronavirus myocarditis kan veroorzaken, een ontsteking van de hartspier. Intensief sporten bij een dergelijke ontsteking is tamelijk risicovol. Dankzij onderzoek bij dieren is ook wel bekend hoe een hart ontstoken kan raken, meestal is een virus de boosdoener.

Al in 2007 werd door een onderzoek onder honderd voetbalverenigingen in Nederland duidelijk dat elk jaar weer vijfentwintig voetballers een fatale hartstilstand krijgen. Nog eens 25 voetballers overleven een hartstilstand. Over alle sporten verdeeld zou het zelfs gaan om tussen de 150 en 200  keer een hartstilstand per jaar.

In opdracht van de KNVB zijn alle profvoetbalclubs met ingang van het seizoen 2007-2008 verplicht een hartfilmpje te laten maken van de selectiespelers om zoveel mogelijk risico uit te sluiten.

Normaal

Wat we hier dus zien is een ‘normaal’ fenomeen dat al jaren en jaren bekend is, maar ineens een nieuwe betekenis krijgt door de waarde die we er zelf aan toekennen. Een actuele waarde in het licht van de coronapandemie.

Het ironische in deze hele dynamiek is natuurlijk dat mensen die bij hoog en bij laag beweren dat corona maar een onschuldig griepje is en vaccins dodelijk, over het hoofd zien dat het juist het coronavirus is dat verantwoordelijk kan zijn voor hartproblemen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat het risico op myocarditis (ontsteking van de hartspier) na een infectie met covid-19 maar liefst 18 keer groter is dan na een coronavaccinatie.

Feiten en onderzoek: ooit deed het ertoe. Maar dat is steeds minder vaak het geval. Mensen bouwen hun eigen werkelijkheid op aan de hand van de verhalen die ze horen en lezen. En daar zit hem nou net het probleem. De mens is niet zo heel erg geschikt om buiten het eigen referentiekader waar te nemen. Onze hersenen filteren voortdurend uit wat we zien.

Wie eenmaal zijn of haar zinnen heeft gezet op het kopen van een BMW, ziet ineens heel veel

BMW’s op de wegen. Wie een dure aankoop heeft gedaan, zal de nadelen van die aankoop niet meer zien om de aanschaf voor zichzelf te rechtvaardigen. We lijden steevast aan selectieve perceptie. Waar we in ons hoofd mee bezig zijn, is wat we zien en onthouden.

Toen ik ooit in het leger zat en wel eens in uniform naar huis ging, zag mijn moeder overal jonge mannen in uniform. Waren er ineens veel militairen die opdoken in het stadsbeeld? Welnee, mijn moeder sloeg het gewoon ineens op als ze eens een militair zag en kende er waarde aan toe. Zo werkt ons brein nu eenmaal.

Plotseling

‘Geregeld melden de dagbladen inderdaad dat jongeren zonder duidelijke aanleiding plotseling neervallen op het sportveld en ter plekke overlijden aan een acute hartstilstand. Maar laat ik vooropstellen dat er meer ouderen dan jongeren op het sportveld dood neervallen. Alleen halen die ouderen de krant niet’

 Aan het woord is Prof.Dr. L. Jordaens, hoogleraar cardiologie in Rotterdam. Is er dan toch iets aan de hand? Nou nee, Jordaens deed deze uitspraak in oktober 2007.

Afgelopen jaren kwam het fenomeen steeds vaker in het nieuws. Jonge sportgoden die tijdens een wedstrijd of training plots sterven. Telkens opnieuw keek de wereld verbaasd toe hoe jonge, fitte en kerngezonde voetballers of wielrenners plotseling dood neervallen op het veld of in de bocht.

Het voorgaande is een tekst uit een documentaire, uitgezonden op de Belgische zender Canvas. Toch iets aan de hand? Welnee. Het programma werd gemaakt in 2006. Cardioloog Pedro Brugada omschreef het toen treffend:

‘Wat je ziet in de media is de top van de ijsberg. Maar ik zie niks anders, elke dag opnieuw, dan mensen met hartritmestoornissen. Al 25 jaar zie ik families die jonge mensen verliezen. U ziet het niet gebeuren, u ziet alleen de ambulance passeren’

Cijfers

Als we kijken naar de cijfers van het CBS over mensen die overlijden door een acute hartstilstand in Nederland, dan zien we in de loop der jaren een behoorlijk stabiel beeld. In 2020, het jaar waarin het coronavirus opkwam, 4718 stuks. In 2021, toen het vaccineren begon. telde het CBS er 4796 en het afgelopen jaar staat de teller van de eerste twee kwartalen op 2427 stuks.

Grof gezegd kun je dus stellen dat iedere dag 13 mensen sterven aan een acute hartstilstand. Zo bezien is het dus helemaal niet zo raar dat je soms in de media leest dat een jonger persoon op een sportveld is komen te overlijden. Overigens krijgen iedere week 300 mensen een hartstilstand. Het komt dus nogal vaak voor.

Er zijn in Nederland inmiddels tien onderzoeken gestart naar de oversterfte. Daaruit zal moeten blijken hoe het kan dat er meer mensen sterven dan verwacht. Voor een goed resultaat zul je toch echt moeten kijken naar de daadwerkelijke oorzaken van het overlijden.

Voor de vuist weg een conclusie trekken omdat je in de media berichten ziet van jonge sporters met een acute hartstilstand is geen onderzoek.

Dat gebeurt namelijk al heel erg lang en is prima te verklaren zonder doldwaze complotgedachten.