Indignatie redactie 
In het licht van een grote crisis is de EU op zijn best niet relevant en in het slechtste geval een belemmering geweest.
Europa staat centraal in de coronaviruscrisis . Italië en Spanje staan bovenaan de macabere ranglijst van aan Covid-19 gerelateerde sterfgevallen. Gezien het internationale karakter van de pandemie, lijkt de noodzaak van grensoverschrijdende samenwerking voor de hand te liggen. Het klinkt precies als het soort probleem dat een ‘Europese Unie’ goed kan aanpakken.
Maar in plaats daarvan valt de EU uit elkaar. De Europese interne markt is aan flarden, met landen die exportverboden opleggen voor medische benodigdheden en regeringen die oproepen tot repatriëring van de productie . Het Schengengebied zonder grenzen en zonder paspoort vierde zijn 25-jarig bestaan in een tijd waarin 14 lidstaten de nationale grenzen opnieuw hadden ingesteld. In de coronaviruscrisis was de EU op zijn best een irrelevantie en in het slechtste geval een belemmering.
Drie weken geleden nam de Italiaanse regering een besluit dat destijds buitengewoon leek. Het plaatste de noordelijke regio van Lombardije en de omliggende provincies op slot en plaatste 16 miljoen mensen in quarantaine. Twee dagen later volgde een landelijke afsluiting . Italië was niet alleen aan het bijkomen van een grote gezondheidscrisis, het had ook zijn toch al kwetsbare economie stilgelegd .
De Italiaanse regering deed een beroep op haar buren om hulp en activeerde het EU-mechanisme voor civiele bescherming om te vragen om voorraden beschermende medische apparatuur. Maar geen enkel Europees land beantwoordde de oproep. Een week eerder had Duitsland zelfs de export van medische maskers verboden, ook naar zijn Europese buren in de zogenaamde eengemaakte markt (hoewel dit verbod een paar weken later werd opgeheven ). De Italiaanse ambassadeur bij de EU klaagde over het gebrek aan Europese solidariteit van de lidstaten en beschuldigde Brussel ervan traag en ineffectief te zijn. De EU moet ‘verder gaan dan engagement en overleg’ en ‘noodmaatregelen’ bedenken, zei hij.
De EU ontbrak in actie als het ging om medische hulp, en haar economische reactie was eveneens schandalig. Terwijl de Italiaanse economie inzakte, werden de beruchte ‘spread’ – het verschil in financieringskosten tussen Italiaanse en Duitse staatsobligaties – groter, waardoor de herinneringen aan de schuldencrisis in de eurozone weer opkwamen . Christine Lagarde, hoofd van de Europese Centrale Bank, vertelde journalisten dat de centrale bank ‘niet hier was om de spreads te sluiten’, wat leidde tot een verder paniekerige verkoop van Italiaanse obligaties. Lagarde verontschuldigde zich later voor haar opmerkingen en kondigde een programma aan voor de aankoop van noodobligaties ter waarde van € 750 miljard.
Op dezelfde dag dat de opmerkingen van Lagarde Italiaanse obligaties in de war brachten , strafte het Europese Hof van Justitie, dat het EU-recht handhaaft, de door virussen getroffen natie met een boete van € 7,5 miljoen. Het gebruik van staatssteun door Italië om de hotelsector op Sardinië te ondersteunen, werd illegaal verklaard.
Enkele weken later, toen andere Europese landen begonnen met het opleggen van steeds strengere vergrendelingen, kondigden regeringen ook enorme nieuwe staatsinterventies in hun economieën aan om in quarantaine geplaatste arbeiders en bedrijven met luiken te ondersteunen. De EU heeft het gebruik van noodhulp aan de comateuze economieën van Europa op genadige wijze toegestaan tot december 2020. De EU heeft ook afgezien van haar strikte regels inzake begrotingstekorten, waardoor lidstaten kunnen lenen en uitgeven wat ze willen om de crisis te doorstaan. Op dit vlak begreep Brussel tenminste dat het het beste was om uit de weg te gaan.
Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, was de volgende EU-leider die haar voet erin zette. Italië – gesteund door Frankrijk , Spanje en anderen – riep op tot de oprichting van ‘corona-obligaties’ om de landen in de eurozone door de crisis heen te helpen. Op een spannende virtuele top in het weekend, die drie uur langer duurde dan verwacht, boden Duitsland en Nederland de sterkste oppositie. Als gevolg hiervan is Italië bezorgd dat het een strikte reddingsoperatie zal moeten accepteren onder strikte voorwaarden, mogelijk inclusief de meedogenloze bezuinigingsmaatregelen die volgden op de eurocrisis. Uiteindelijk konden de EU-leiders alleen maar besluiten de besluiten nog twee weken uit te stellen.
Twee dagen later leek von der Leyen in de Duitse pers regelrecht de voorstellen van Italië te verwerpen en corona-obligaties af te doen als ‘eigenlijk maar een slogan’. Italiaanse ministers waren woedend. De EU-Commissie werd gedwongen haar opmerkingen te bagatelliseren en te wijzen op andere steun die de EU bereid is te bieden. De EU-Commissie wil met name de volgende EU-begroting – het meerjarig financieel kader – gebruiken om een stimuleringspakket te bieden. Maar de EU-leden waren het al oneens over de samenstelling ervan voordat de pandemie goed toesloeg. De uitbraak van het coronavirus heeft de aanhoudende spanningen tussen het welvarende noorden van Europa en het zuiden met zware schulden zelfs verergerd, zonder dat er een duidelijke uitweg in zicht is.
Over de hele wereld test de pandemie van het coronavirus regeringen, landen en instellingen tot het uiterste. De EU is ernstig gebrekkig bevonden. Het verdient niet de crisis te overleven.
