Crisis + crisis = crisis

Het is de laatste weken spannend op de financiële markten, bijna was er sprake van paniek. En niet alleen daar maar ook op de vis-  en groentemarkten in bepaalde met virus besmette gebieden heersen spanningen. Een samenloop van omstandigheden doet vele soorten markten sidderen. Daar waar vraag en aanbod samen komen is het sentiment gekanteld. Markten zijn somber gestemd en de handelaren zijn nerveus. De tijden waarin het allemaal lekker draaide en het niet op kon lijken voorbij. Het wordt nu de tering naar de nering zetten. We willen graag hopen dat het tijdelijk is. Als het virus weer is overgewaaid gaan mensen vanzelf weer meer winkelen en de markt op. Het somberen op de financiële markten zal dan wel weer overwaaien. Zo wordt in het algemeen gedacht. Mensen moeten nu eenmaal eten en drinken, hun spullen kopen, en zich vermaken. De wereld draait door, maar Matthijs van Nieuwkerk stopt.

Van hoog naar laagconjunctuur

Echter leven we op een aardkloot waarop grote schommelingen plaats vinden. Op economische gebied en ook wat betreft de geopolitiek. Er zijn momenteel nogal wat politieke vraagstukken die eerder dreigen te escaleren zonder dat een vreedzame oplossing nabij is. Ook de economische hoogconjunctuur wordt op zijn tijd afgewisseld met een laagconjunctuur. Vaak vallen onwelgevallige gebeurtenissen op onverwachte en ongewenste momenten. Soms vallen ze samen. De mensheid is er nimmer in geslaagd om het noodlot het bos in te sturen. Alleen de technologie ten dienste van de mensheid en de financiële markten ten dienste van de welvaart van de mensheid worden gestuurd door wetenschappers, beleidsmakers en politici. Omdat sturing door mensen altijd enige discrepantie ondervindt ontstaan daardoor verschillen van inzicht met kans op falen.  Misrekeningen zijn onuitwisbaar in het menselijke brein dat tot op heden (nog) niet is vervangen door computer gestuurde chips. Vandaar dat de misrekeningen van monetaire beleidsmakers na jaren van zaligmakend beleid uiteindelijk worden achterhaald door de bittere realiteit dat fouten desastreus kunnen uitpakken.

De weg terug

Omdat politiek en beleidsmakers worden bekritiseerd door andersdenkenden ontstaan er verschillen van inzicht over het te voeren beleid. Er nadert een climax als een bekritiseerd beleid te lang is toegepast. Critici krijgen gelijk als hun waarschuwingssignalen zichtbaar worden in de samenleving die de gevolgen ondervindt van jarenlang mismanagement van bijvoorbeeld centrale bankiers. Het monetaire fiat geldsysteem ligt in hun handen en heeft in de laatste decennia geleid tot een enorme schuldenberg. De kosten daarvan, de rentetarieven dus, zijn gelijk op met het stijgen van de kredietberg omlaag gebracht. Bij nulrente ligt het kantelpunt. Gaan we naar negatieve rente dan veroorzaakt het beleid van centrale bankiers inversie. Ik zie dat als een weg terug.

Kantelpunt

De betaalbaarheid van de kredietberg is in het geding. De schuldenaren kunnen hun aflossingsverplichtingen t.o.v. de schuldeisers niet meer voldoen als van hun inkomsten teveel geld wegvloeit naar rente- en aflossingsverplichtingen. Het besteedbaar inkomen daalt en daarmee het bestedingspatroon in de mondiale economie. Een cruciaal moment breekt aan. Er moet passend beleid worden bedacht om de boel onder controle te houden. Dat betekent een stapje terug. Bezuinigen en aflossen maar op een bedachtzaam tempo. Maar niet alles valt te sturen. De invloeden van buiten het monetaire systeem, zoals vernietigende natuurrampen en mondiale pandemieën. Als dat soort ingrijpende gebeurtenissen plaatsvinden op een moment van zwakheden in een systeem dan faalt de techniek. De verslavende stimuleringsacties van centrale bankiers en de fiscale maatregelen van overheden kennen namelijk beperkingen. Dat kan niet eeuwig duren, daar zit een kantelpunt aan.

Faalangst

Een kantelpunt moet je voor blijven door langzaam te anticiperen. Nuchtere analisten hebben al jaren geleden gewaarschuwd dat het kritieke kantelpunt van de monetaire stimulering was bereikt. Maar er gebeurde niets. Centrale bankiers en politici keken elkaar aan maar niemand durfde de gevreesde stap te zetten. Alleen de ECB in Europa nam de gok door de centrale rente naar negatief te verlagen. De kritiek daarop neemt hand over hand toe en nu kijkt de ECB naar de EU-leiders. Er wordt druk uitgeoefend op Duitsland en Nederland om de belastingen te verlagen. Beurzen lijken te crashen dus is er haast geboden. En daarin zie ik een belangrijk kantelpunt. Dat is de angst onder beleidsmakers. Faalangst. Angst is een slechte raadgever. Als het beleid van centrale banken en politici onder druk komt te staan van menselijke faalangst dan weet ik waar dit toe leidt. Financiële markten gaan daar desgelijks op reageren.

Crisis + crisis = crisis

Beleggers worden nerveus. En dat hebben we geweten. Maar als de angst nog eens wordt vergroot door ontnuchtering bij beleggers die jarenlang waren verslaafd aan stimulerende middelen van de ECB en de FED, en niet te vergeten opdoemende virusangsten, dan is er sprake van een optelsom. Een optelsom van onaangename verrassingen. Een ongeluk komt zelden alleen. Het coronavirus versterkt een vertrouwenscrisis. Wantrouwen versterkt een bankencrisis. Een bankencrisis betekent een kredietcrisis. Een kredietcrisis en bankencrisis is opgeteld een EU-Bankencrisis. Een EU-bankencrisis leidt tot een eurocrisis. Een eurocrisis leidt tot een EU-crisis, of misschien andersom. Ach ja, we weten het wel maar kijken nog altijd de andere kant op.

Zandzakken voor de deur

Iedereen weet dat hoogconjunctuur wordt opgevolgd door een tijdvak van laagconjunctuur. Het is een kwestie van oplettendheid. Kijken hoe de wind waait. Wel opvallend dat we de laatste weken regelmatig worden getroffen door stormachtig weer. We kennen ook de uitdrukking ‘perfecte storm’ die wordt gebruikt als waarschuwing voor economisch slecht weer. De barometer die ik daarbij gebruik is die van de financiële markten. Als de zwarte koersuitslagen op de beurzen teveel uitslaan naar rode cijfers dan ligt mijn zuidwester klaar. Voor de zandzakken kijk ik naar onze overheid. Ik wil hopen dat onze dijken het houden want zandzakken bezit ik niet.