Indignatie redactie 
Maandag kondigde Thierry Baudet aan zich terug te trekken als lijsttrekker van FvD. Een groep partijprominenten had Baudet onder grote druk gezet om zijn jeugdbeweging te ontbinden en zijn vertrouweling Freek Jansen te laten vallen, nadat andermaal was gebleken dat neonazisme onder zijn leiding alle ruimte kreeg binnen de Baudetjeugd.
Snel na oprichting van FvD in 2016 werd Jansen, met wie Baudet al jarenlang bevriend is, betrokken bij de partij en na het vertrek van Henk Otten vormen zij samen de kern van FvD. Jansen gaf leiding aan JFvD, de jongerenorganisatie van de partij, en probeerde deze als een neofascistische jeugdbeweging op te bouwen. Dit blijkt glashelder uit de recente onthulling dat leden die het virulente neonazisme intern aan de kaak stelden werden geroyeerd, terwijl de verspreiders van dit gedachtegoed juist werden betrokken bij de leiding van JFvD.
Het is onzin dat Jansen een slechte invloed op Baudet zou hebben gehad. Baudets fascistische overtuigingen zijn ouder dan zijn vriendschap met Jansen en Baudet betrok hem juist om die gedeelde politieke opvattingen bij zijn partij. In het recent verschenen boek van Harm Ede Botje en Mischa Cohen staat dat Baudet bij zijn bezoek aan Parijs in 2009, waar hij Jean-Marie Le Pen ontmoette, al erg onder de indruk was van Franse fascistische denkers.
Het partijbestuur, dat sinds het vertrek van Otten volledig onder controle van Baudet stond, wilde in eerste instantie de kwestie afhandelen net als bij de ophef rond Yernaz Ramautarsing, die in opspraak raakte omdat hij rassenleer aanhangt. Baudet verdedigde hem, maar toen de druk te groot werd, trok Ramautarsing zich terug van de Amsterdamse kieslijst. Binnen een paar maanden speelde hij gewoon weer een leidende rol in de partij.
In het geval van Freek Jansen en de Baudetjeugd was het aanvankelijke plan om een ‘onafhankelijk onderzoek’ te laten uitvoeren, dat zou worden geleid door vertrouwelingen van Baudet. Dat onderzoek was klaarblijkelijk niet bedoeld om de feiten vast te stellen – er is namelijk geen twijfel mogelijk dát neonazisme wijdverbreid is in JFvD, noch dat de verspreiders van dat gedachtegoed promotie kregen. Het onderzoek moest geen twijfel wegnemen, maar juist twijfel creëren over de feiten.
Damage control
Toen een groep prominenten op basis van de nieuwe onthullingen het vertrek van Jansen en ontbinding van de JFvD eisten, werd Baudet klemgezet. Als hij Jansen zou laten vallen, dan zou hij een steunpilaar kwijtraken. Bovendien zou het politieke karakter van FvD zoals zij dat voorstaan, namelijk als neofascistische beweging, in gevaar komen. Ten slotte zou het Baudet vleugellam maken: de critici wilden een einde aan de relletjes over extremistisch gedachtegoed, maar Baudet wil dat gedachtegoed juist stukje bij beetje normaliseren.
Als Baudet onder deze omstandigheden door zou gaan als lijsttrekker, zou hij of afstand moeten doen van zijn politieke overtuiging of in een staat van permanent conflict met zijn critici terechtkomen. Hij koos voor zijn overtuiging en zijn loyale secondant. Ondertussen deed hij alsof er niets waar was van de feiten, nam hij geen millimeter afstand van Jansen of hun overtuigingen, en speelde hij het slachtoffer van die gemene media.
De huidige problemen lagen al besloten in de hele opzet die Baudet voor zijn beweging heeft gekozen. Waar de neofascisten binnen de Duitse AfD aanvankelijk een goedgeorganiseerde minderheid was die gaandeweg de macht verkreeg over een partij die niet als neofascistisch project begon, probeerde Baudet het tegenovergestelde: hijzelf en zijn vertrouwelingen staan een neofascistisch project voor, maar begrijpen dat ze dat niet direct openlijk kunnen doen.
De opzet was dus om een partij op te bouwen die in de kern en in het bijzonder binnen de jeugdbeweging neofascistisch is, maar die zich kon verschuilen achter een bredere nationaalconservatieve schil. Dat was vanaf het begin de achilleshiel van Baudets project: het was steeds balanceren tussen het opbouwen van een fascistische stroming binnen FvD, zonder het respectabele gezicht te verliezen. Vooral FvD-politici die hun extreemrechtse gedachtegoed via parlementaire weg willen verwezenlijken, maar geen heil zien in het opbouwen van een fascistische beweging, bleken een obstakel.
Comeback?
Er is nog veel onduidelijk over de precieze verhoudingen binnen FvD. Theo Hiddema zou de ‘brandbrief van de top 5’ hebben ondertekend, maar dezelfde avond ontkende hij dat en zei hij dat Baudet en Jansen ‘aan alle kanten deugen.’ ‘Op hun vertrek heb ik niet aangedrongen’, aldus Hiddema. Ook bestuurslid en inmiddels waarnemend voorzitter Lennart van der Linden gaf aan dat Baudet wat hem betreft niet op had hoeven stappen.
Baudets rol lijkt voorlopig niet uitgespeeld. Hoewel vandaag bekend werd dat hij ook opstapt als partijvoorzitter is het nog maar de vraag of hij de greep op de partij verliest – het partijbestuur, dat statutair zo goed als onkwetsbaar is, lijkt nog geheel op zijn hand. Er is nog geen sprake van dat Baudet nu de politiek gaat verlaten – eerder lijkt hij voor te sorteren op een glorieuze comeback. Welke vorm die aan zal nemen en op welke termijn blijft nog de vraag.
Volgens de laatste berichten zou Baudet zich op het Renaissance Instituut willen richten en zou Freek Jansen zijn rechterhand blijven. Het is heel goed mogelijk dat hij die positie zal willen gebruiken om de neofascistische stroming binnen FvD te versterken. Duidelijk is in ieder geval dat Baudet het leiderschap alleen zal accepteren op voorwaarde dat zijn greep op de partij en op de politieke lijn vergroot wordt.
Toen Adolf Hitler in 1924 gevangen werd gezet wegens zijn rol in de Bierkellerputsch, liet hij doelbewust chaos ontstaan binnen de nationaal-socialistische beweging. Toen hij na dertien maanden vrijkwam kon hij als redder van de beweging optreden en wist hij een absolute greep op de partij te verwerven. Het heeft er alle schijn van dat Baudet alleen onder vergelijkbare voorwaarden zou terugkeren.
Fascistische dreiging
Dit alles neemt niet weg dat de huidige crisis in FvD uitstekend nieuws is. Het verzwakt de partij en zal hopelijk tot een slechte verkiezingsuitslag leiden. Ook is het nog niet uitgesloten dat FvD als gevolg van deze crisis alsnog scheurt of uit elkaar valt. Desalniettemin veranderen deze problemen niets aan de maatschappelijke ontwikkeling waar FvD een van de uitingen van was.
Er bestaat nog altijd een aanzienlijk electoraal potentieel voor extreemrechtse en zelfs fascistische politiek. Extreemrechtse en fascistische politieke opvattingen worden inmiddels door een breed scala aan media uitgevent en verspreid. GeenStijl, dat zich van Baudet probeert te distantiëren, moedigt ondertussen het fascistische twitteraccount Vizier op Links aan. Dit account legt hitlijsten van ‘linkse activisten’ aan en legt zich op andere manieren toe op intimidatie van iedereen die zich uit durft te spreken tegen extreemrechts.
Rond de coronacrisis zagen we de opkomst van de coronasceptische beweging, van antisemitische en neofascistische complotten en de georganiseerde intimidatie van politici en journalisten. Het georganiseerde fascistische geweld tegen anti-Zwarte Piet demonstranten en de steun voor dat geweld bereikte dit jaar een nieuw dieptepunt. De maatschappelijke basis voor een partij als FvD is nog lang niet weg en de bereidheid om dit soort opvattingen te vertalen naar georganiseerd politiek geweld tegen minderheden en linkse activisten groeit nog altijd. De noodzaak om te bouwen aan een sterke antifascistische beweging en aan een echt principieel en socialistisch alternatief voor de gevestigde linkse partijen blijft onverminderd groot.
