Dansmarieke Willem Engel wel strafbaar

Boegbeeld Willem Engel van Viruswaarheid is vandaag opgepakt voor opruiing. Het mag geen verbazing meer wekken dat de draadharige dansmarieke al jaren drukdoende is om mensen tegen de overheid, wetenschappers en artsen op te zetten, maar de vraag is of dat uiteindelijk ook strafbaar is.

De aanhouding van Engel is onder meer het resultaat van een onderzoek dat in januari is gestart door het Openbaar Ministerie, na een collectieve aangifte die door ruim 22.500 mensen ondertekend is. In een verklaring stelt het OM dat hij zoals dat heet ´buiten heterdaad´ aangehouden is omdat hij ´gedurende een lange periode opruiende corona gerelateerde berichten´ plaatste op sociale media. ‘Op basis van de eerste uitkomsten van dit onderzoek naar het handelen van de verdachte is besloten tot aanhouding over te gaan’, aldus het OM in een persbericht. Aanstaande vrijdag is het aan de rechter-commissaris om te beoordelen of Engel langer vast blijft zitten.

Rellen

Engel is bepaald niet de eerste die voor opruiing is aangehouden. In de afgelopen periode zijn er meerdere mensen veroordeeld voor het plaatsen van berichten waarin wordt opgeroepen tot het plegen van een strafbaar feit of het plegen van geweld tegen het openbaar gezag, meestal in combinatie met rellen die ontstonden als reactie op het coronabeleid.

De recente gang van zaken zal ook bepaald niet nieuw zijn voor Engel. Bijna een jaar geleden stond hij al voor de politierechter in Den Haag omdat hij zijn achterban opriep om agenten te arresteren door middel van een burgerarrest. Die zaak werd toen aangehouden omdat er nog getuigen moeten worden gehoord.

Als we naar de wet kijken in het kader van opruiing dan lezen we het volgende:

Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, tot enig strafbaar feit of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag opruit, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de vierde categorie

Blokkeerfries

In normale mensentaal komt het erop naar dat je door bepaalde uitingen anderen aanzet om een strafbaar feit te plegen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan blokkeerfries Jenny Douwes, die werd veroordeeld tot een taakstraf omdat ze anderen aan had gezet tot het blokkeren van een snelweg, waardoor het recht van demonstranten om te demonstreren werd geschonden.

Opruiing is als strafbaar feit een stuk gecompliceerder dan bijvoorbeeld een inbraak of een mishandeling. Het draait namelijk om uitspraken die mogelijk ook kunnen vallen onder de vrijheid van meningsuiting.

Het is in Nederland gelukkig zo dat kritiek op de overheid of machthebbers toegestaan is. Die vrijheid is echter niet onbeperkt. In onze grondwet is nadrukkelijk opgenomen dat eenieder zijn of haar mening mag uiten, behoudens ieders verantwoordelijkheid voor de wet. Oftewel: je mag en kan heel veel zeggen, maar er kunnen wetten gelden die ervoor zorgen dat je toch strafbaar bent door wat je zegt. Iemand bedreigen of beledigen of zwartmaken valt niet onder de vrijheid van meningsuiting en aanzetten tot geweld ook niet.

Uitlatingen

Bij opruiing zal een rechter kijken naar de uitlatingen als geheel, de kennelijke bedoeling van die uitlatingen en de context. Het is in deze zaak natuurlijk de vraag welke uitingen het Openbaar Ministerie precies ziet als opruiing. Wat van belang is om te weten is dat voor een bewezenverklaring van opruiing niet vereist is dat die specifieke opruiing enig gevolg heeft gehad. Met andere woorden: iemand die oproept tot rellen hoeft die rellen niet te hebben veroorzaakt. Het is zelfs niet vereist dat komt vast te staan dat het redelijkerwijs waarschijnlijk is te achten dat het strafbare feit plaats zal vinden.

Wat in ieder geval duidelijk is, is dat Engel en zijn kornuiten gedurende langere tijd alles in het werk hebben gesteld om wetenschappers, publicisten, rechters, journalisten en politici te framen als de vijand die bestreden moet worden. Dat varieert van wilde fantasieën over een aanslag op premier Mark Rutte, waarbij Engel dat als een ‘theoretische mogelijkheid’ zag tot suggesties over het belagen van undercoveragenten.

Adressen

In september 2020 werd bijvoorbeeld duidelijk dat op een door Willem Engel beheerde website herkenbare foto’s van politieagenten werden gezet die verantwoordelijk waren voor de handhaving van de orde tijdens coronademonstraties. Er werd opgeroepen om deze agenten op te sporen en er werden suggesties gedaan over het toepassen van geweld. Dat begint een behoorlijk eind in de buurt te komen van opruiing zou je denken, maar de vraag is in hoeverre Engel hier zelf verantwoordelijk voor is.

In diezelfde maand werd het personeel van een woonzorgcentrum bestookt met dreigtelefoontjes nadat Engel het telefoonnummer van het centrum als ‘doe-opdracht’ had gedeeld met de oproep te bellen omdat de instelling weer op slot moest wegens een corona-uitbraak. Een laakbare en treiterende actie, maar zonder de oproep tot het daadwerkelijk bedreigen is het geen opruiing, hoewel de toevoeging van Engel dat het centrum ‘onrechtmatig’ wenst te handelen wel erg sturend is en makkelijk door zijn volgelingen opgevat kan worden als een excuus om even flink tekeer te gaan.

Engel staat overigens bekend om zijn doe-opdrachten. Zo vroeg hij zijn volgers al eens om te demonstreren bij scholen tegen de mondkapjesplicht, om ziekenhuizen te bellen met de vraag of ze wel bepaalde medicijnen gebruiken en om foto’s te maken van personeel bij vaccinatie-locaties. Vergeet vooral ook niet dat hij ooit deed alsof hij met een verwarde, bewapende en gevluchte militair sprak die het had voorzien op een bedreigde en daarom met gezin en al ondergedoken Belgische viroloog.

Huisartsen

Maar daar blijft het niet bij. Op een gegeven moment werden huisartsen, zelfs thuis, getrakteerd op brieven waarin werd gewaarschuwd voor vermeende juridische risico’s als ze mee zouden werken aan het vaccineren van mensen. Dat is op zijn minst intimiderend te noemen.

De kans is vrij groot dat Willem Engel in zijn verdediging naar voren brengt dat zijn uitlatingen een bijdrage zijn aan het maatschappelijk debat. In dat geval zal een rechter moeten kijken naar taalgebruik, uitingsvorm en toonzetting. Zijn de woorden van Engel ‘dienstbaar’ aan het debat of moeten ze worden opgevat als een poging om anderen lastig te vallen? Om de orde in de maatschappij te verstoren?

De tijd zal uit moeten wijzen of het Openbaar Ministerie een zaak heeft tegen Engel. Het is voor Engel en zijn kornuiten in ieder geval vast een geruststellend gegeven dat treiteren op zichzelf geen strafbaar feit is.