De Duitse vluchtelingen zien een toekomst tegemoet zonder Angela Merkel

Een diepe overtuiging dreef Merkel aan bij het aanpakken van de Europese vluchtelingencrisis. Nu kunnen veel vluchtelingen zich geen Duitsland voorstellen zonder haar.

In 2015 maakte de Europese vluchtelingencrisis de Duitsers wakker uit een lange en geruststellende slaap waarin Angela Merkel hen had gesust met haar politieke stijl. De term “asymmetrische demobilisatie” kwam bekend te staan ​​als een manier om de slimme strategie van de Duitse bondskanselier te beschrijven om op het hek te zitten en daardoor verkiezingen te winnen. Merkel verzwakte haar politieke concurrenten door controversiële kwesties te vermijden en daarmee het debat te verstikken. Tegelijkertijd nam ze populaire beleidsstandpunten van haar tegenstanders aan en demobiliseerde ze hun potentiële kiezers.

Deze opportunistische strategie, met behoud van de macht als hoofddoel, ontbrak een visie en een ideologische basis. Het Duitse tijdschrift Der Freitag formuleerde het in 2012 kort en bondig: “Ze is pragmatisch en niet-ideologisch – zoals veel Duitsers. Alleen waar de bondskanselier voor staat, weet niemand. “

Merkels gereserveerde en pragmatische bestuursstijl liet nauwelijks ruimte voor symboliek. Een van de weinige symbolen die met haar in verband werden gebracht, was het beroemde diamanten handgebaar, bekend als de ” Merkel-ruit “. Tijdens de vluchtelingencrisis verliet Merkel abrupt haar gebaande pad van asymmetrische demobilisatie. De symboliek en emotionele uitbarstingen die door haar handelwijze en de gevolgen ervan werden veroorzaakt, verbaasden niet alleen het Duitse publiek, maar het had de kanselier zelf misschien verrast. 

Gedreven door diepe overtuiging

Op het hoogtepunt van de crisis zwichtte haar weloverwogen retoriek voor hartstochtelijke pleidooien voor een liberaal, ruimdenkend Duitsland. Merkels beroemdste maar polariserende slogan : “We kunnen dit”, verzamelde de Duitsers achter de “beslissing van haar leven” om honderdduizenden vluchtelingen en migranten toegang te verlenen. Met haar hart op haar mouw reageerde Merkel in september 2015 op critici: “Als we ons nu moeten verontschuldigen voor het tonen van een vriendelijk gezicht in noodsituaties, dan is dit niet mijn land.”

Sigmar Gabriel, een voormalig leider van de Sociaal-Democratische Partij (SPD) en de federale minister van Economische Zaken en Energie ten tijde van de crisis, herinnert Merkels op overtuiging gebaseerde visie op de vluchtelingenstroom. Terwijl hij debatteerde over de mogelijke sluiting van de Duitse grenzen, antwoordde Merkel: “Maar beloof me één ding, meneer Gabriel, we zullen geen hekken bouwen.” Terugkijkend reflecteert Gabriel: “Ik zie haar nog steeds haar hoofd schudden … Ik herinner me dat ik dacht: dit is geen oppervlakkige positie, het zat diep in haar.” Merkel was tijdens de Koude Oorlog in Oost-Duitsland opgegroeid en had overwogen om zelf te vluchten voor een dictatoriaal regime en onderdrukking.

Voor die zeldzame gelegenheid gunde Merkel een kijkje in haar overtuigingen en liet emotie haar acties zichtbaar beïnvloeden. Het is niet verwonderlijk dat dit leidde tot een wederkerigheid in emotionele reacties. Het stelde haar niet alleen bloot aan haat van (extreem) rechts dat bloeide als gevolg van haar beslissing, maar het resulteerde ook in symbolische genegenheid – de likes die ze zelden eerder had ontvangen. Vluchtelingen in Boedapest, de Hongaarse hoofdstad, met hun zinnen op hun eindbestemming, scandeerden : “Duitsland! Duitsland!” Anderen geplaatst liefde letters op social media na het nieuws brak dat Duitsland tijdelijk zou opschorten Dublin-verordening van de Europese Unie, die “stelt dat asielzoekers moeten hun toepassingen verwerkt in het EU-land waar ze voor het eerst aankomen.” Een selfie tussen Syrische vluchteling Anas Modamani  en Merkel gingen viraal.

Moeder Merkel en de Asylum Row

Meer dan vijf jaar later loopt Merkels ambtsperiode als kanselier dit najaar ten einde nu Duitse kiezers naar de stembus gaan. In oktober 2018 ontmoetten de meeste vluchtelingen in Duitsland het nieuws over haar ontslag als partijleider en het besluit om niet deel te nemen aan de volgende verkiezingen met teleurstelling en dankbaarheid.

Aras Bacho kwam in augustus 2015 vanuit Syrië naar Duitsland en uitte zijn gedachten over haar afscheid van de politiek in gepassioneerde en sentimentele – en dus niet typisch Duitse – termen. In een artikel over Vice schreef hij : “Ik ben erg verdrietig over Merkels beslissing. De vrouw die me hoop en toekomst heeft gegeven, wil vertrekken? Dit is onvoorstelbaar, en ik denk dat andere kandidaten voor de kanselarij ongeschikt zijn. Ik hoop dat ik morgen opsta en dat het allemaal maar een droom was. Voor mij is Duitsland zonder Merkel als brood zonder boter. ” Hij voegde eraan toe dat voor vluchtelingen “ze is als een moeder die voor haar kinderen zorgt. Veel vluchtelingen, waaronder ikzelf, hebben in Merkel een grote liefde gevonden. ” 

Bacho haalde ook de zorgen aan over een toekomst in Duitsland zonder Merkel, die volgens hem ‘als een schild’ handelde in een steeds meer gepolariseerde samenleving. ‘Een andere kanselier zou zich nooit hebben opgeofferd voor mensen die de oorlog zijn ontvlucht. Ze heeft haar toekomst voor ons opgeofferd, waarvoor Merkel wordt gehaat… door een minderheid die tegen ons is, ”zei hij.

Als Merkel een schild was voor vluchtelingen, begon dat schild te kraken tijdens haar ambtsperiode. Kort na haar controversiële besluit om de grenzen van Duitsland te openen, nam de publieke steun voor haar migratiebeleid af. Als gevolg hiervan versnelde de regering de   deportaties van migranten die in Duitsland weinig kans hadden om als vluchteling erkend te worden. Toch was dit niet genoeg voor de Christen-Sociale Unie (CSU), de zusterpartij van Merkels Christen-Democratische Unie (CDU).

Tijdens de beruchte “asielaanval” in 2018 eiste de partijleider van de CSU, Horst Seehofer, een nog hardere houding ten aanzien van migratie door asielzoekers terug te sturen aan de Duitse grens. Er was een opstand aan de gang met de toekomst van de regering en de kanselier op het spel. Een gekneusde Angela Merkel overleefde de aanval, maar moest grote delen van haar liberale benadering van migratie opgeven in een poging aan de macht te blijven. Omdat de intra-partij en de publieke opinie zich tegen haar keerden, zag Merkel ook af van haar krachtige slogan: “We kunnen het!” In plaats daarvan suste ze sceptische aanhangers tijdens de algemene verkiezingscampagne in 2017 door te zeggen : “Zo’n jaar kan en mag nooit meer gebeuren.”

Vluchtelingen leven nu in een gespleten Duitse samenleving

Merkel veranderde het maatschappelijke gezicht van Duitsland door alleen al in 2015 een toestroom van 890.000 vluchtelingen en migranten toe te staan. Door haar gebruikelijke voorzichtige stijl van de politiek van consensus en machtsbehoud opzij te zetten, stelde ze zichzelf bloot aan twee tegengestelde gevoelens.

Enerzijds lijkt de bewondering die vluchtelingen hadden voor Merkel onverbiddelijk. Ze hebben zich in Duitsland gevestigd en hebben na vaak moeizame reizen politieke onrust achtergelaten in hun thuisland. Statistieken laten een gestage vooruitgang zien met betrekking tot hun integratie in de Duitse samenleving. Ongeveer 50%  van de vluchtelingen die sinds 2015 naar Duitsland zijn gevlucht, heeft een baan gevonden. Nu wonen de meesten in hun eigen  appartementen . Op scholen integreren kinderen en jongeren uit vluchtelingengezinnen doorgaans goed. Volgens een onderzoek van het Federaal Bureau voor Migratie en Vluchtelingen, dat sinds 2016 jaarlijks wordt uitgevoerd, zijn vluchtelingen bijna net zo  gelukkig  met het leven als Duitsers zelf.

Aan de andere kant liet Merkel een gespleten samenleving achter waarin het eens zo heersende “klimaat van welkom” is verdwenen. Een meerderheid van de Duitsers verwerpt nu haar vluchtelingenbeleid. Vluchtelingen en migranten moeten vaak de toorn dragen die gericht is tegen Merkel en haar beleid. De crisis en de gevolgen ervan hebben geleid tot  meer  radicaalrechts geweld tegen vluchtelingen en tot radicalisering van extreemrechtse groeperingen. Als gevolg hiervan vestigde het Alternatief voor Duitsland (AfD) zich als een extreemrechtse partij, die als spreekbuis diende voor radicaal rechts.

De vluchtelingencrisis heeft de Duitse samenleving uit balans gebracht, waardoor verborgen gevoelens van onrechtvaardigheid en verlies van vertrouwen in democratische instellingen aan de oppervlakte komen. De pandemie van COVID-19 heeft deze gevoelens verergerd. Herinnerend aan de Capitol Hill-opstand in Washington op 6 januari, probeerde een groep rechtsextremisten en complottheoretici in augustus 2020 het Duitse parlement te bestormen . Net als de VS is de Duitse democratie dichter bij een omslagpunt gekomen.

Dat vormt een bijzonder gevaar voor de kwetsbare groep vluchtelingen. Hun angst om dezelfde instabiliteit te moeten doorstaan ​​waarvoor ze waren gevlucht, neemt toe. De ongekende manier waarop Angela Merkel de vluchtelingencrisis heeft aangepakt, zou terecht omstreden kunnen zijn, maar het beschermen van vluchtelingen door een krachtig standpunt in te nemen tegen extremisme zou dat niet moeten zijn.