Indignatie redactie 
De AI-wet op kunstmatige intelligentie (AI) van de Europese Unie trad officieel in werking op 1 augustus 2024. Dit was een keerpunt voor de wereldwijde AI-regelgeving.
AI-wet Deze vergaande wetgeving categoriseert AI-systemen op basis van hun risiconiveau en legt verschillende niveaus van toezicht op die per risicocategorie verschillen.
- De EU-wet inzake kunstmatige intelligentie treedt vandaag, 1 augustus 2024, in werking
- Het brengt verregaande regels voor de ontwikkeling, implementatie en het beheer van AI met zich mee
- Het overgrote deel van de regels en controles zal pas in 2025 ingaan
De AI-wet zal een volledig verbod op vormen van AI met ‘onaanvaardbaar risico’ inhouden, zoals vormen die zijn ontworpen om het gedrag van mensen te manipuleren.
Hoewel de wet inmiddels in alle 27 EU-lidstaten van kracht is, treedt het overgrote deel van de bepalingen niet onmiddellijk in werking.
Deze datum markeert daarentegen het begin van een voorbereidingsfase voor zowel toezichthouders als bedrijven.
Desalniettemin zijn de wielen in beweging en zal de AI-wet ongetwijfeld bepalend zijn voor de manier waarop AI-technologieën in de toekomst worden ontwikkeld, ingezet en beheerd, zowel in de EU als internationaal.
De implementatietijdlijn is als volgt:
- Februari 2025 : Verboden op AI-praktijken met een “onaanvaardbaar risico” treden in werking. Deze omvatten sociale scoresystemen, ongerichte gezichtsbeeldscraping en het gebruik van emotieherkenningstechnologie op de werkplek en in onderwijsinstellingen.
- Augustus 2025 : Vereisten voor algemene AI-modellen treden in werking. Deze categorie, die grote taalmodellen zoals GPT omvat, moet voldoen aan regels over transparantie, beveiliging en risicobeperking.
- Augustus 2026 : Regelgeving voor AI-systemen met een hoog risico in cruciale sectoren zoals de gezondheidszorg, het onderwijs en de werkgelegenheid wordt verplicht.
De Europese Commissie bereidt zich voor om deze nieuwe regels te handhaven.
Woordvoerder Thomas Regnier van de Commissie legde uit dat ongeveer 60 huidige medewerkers worden overgeplaatst naar het nieuwe AI-bureau en dat er het komende jaar nog eens 80 externe medewerkers worden aangenomen.
Bovendien moet elke EU-lidstaat uiterlijk in augustus 2025 nationale bevoegde autoriteiten oprichten om toezicht te houden op de wet en deze te handhaven.
Compliance zal niet van de ene op de andere dag gebeuren. Hoewel elk groot AI-bedrijf zich al enige tijd op de wet voorbereidt, schatten experts dat het implementeren van de controles en praktijken zes maanden of langer kan duren.
De inzet is hoog voor bedrijven die in het vizier van de wet komen. Bedrijven die de AI-wet overtreden, kunnen boetes krijgen tot € 35 miljoen of 7% van hun wereldwijde jaarlijkse omzet, afhankelijk van welk bedrag het hoogst is.
Dat is hoger dan de AVG, en de EU uit niet snel loze dreigementen: tot nu toe heeft ze al ruim € 4 miljard aan AVG-boetes ontvangen.
Internationale gevolgen
De EU AI Act is de eerste uitgebreide AI-verordening ter wereld en zal wereldwijd nieuwe normen stellen.
Grote spelers als Microsoft, Google, Amazon, Apple en Meta zullen het zwaarst worden getroffen door de nieuwe regelgeving.
Zoals Charlie Thompson van Appian aan CNBC vertelde : “De AI Act zal waarschijnlijk van toepassing zijn op elke organisatie met activiteiten of impact in de EU, ongeacht waar hun hoofdkantoor is gevestigd.”
Sommige Amerikaanse bedrijven nemen preventieve maatregelen. Meta heeft bijvoorbeeld de beschikbaarheid van zijn AI-model LLaMa 400B in Europa beperkt , met als reden onzekerheid over de regelgeving. OpenAI dreigde de productreleases in Europa in 2023 te beperken, maar trok zich snel terug.
Om te voldoen aan de wet, moeten AI-bedrijven mogelijk hun trainingsdatasets herzien, meer menselijk toezicht invoeren en de EU-autoriteiten gedetailleerde documentatie verstrekken.
Dit staat haaks op hoe de AI-industrie opereert. De gepatenteerde AI-modellen van OpenAI, Google, etc. zijn geheim en streng bewaakt.
Trainingsgegevens zijn buitengewoon waardevol en als we ze openbaar zouden maken, zouden we waarschijnlijk grote hoeveelheden auteursrechtelijk beschermd materiaal blootleggen.
Er zijn lastige vragen te beantwoorden als de ontwikkeling van AI in hetzelfde tempo doorgaat als tot nu toe het geval is geweest.
Sommige bedrijven staan onder druk om eerder actie te ondernemen dan andere
De Europese Commissie schat dat ongeveer 85% van de AI-bedrijven onder het ‘minimale risico’ valt, waarvoor weinig toezicht nodig is. Toch hebben de regels van de wet wel invloed op de activiteiten van bedrijven in de hogere categorieën.
Personeelszaken en werkgelegenheid vormen een van de gebieden die in de wet als ‘hoog risico’ worden aangemerkt.
Grote leveranciers van bedrijfssoftware zoals SAP, Oracle, IBM, Workday en ServiceNow hebben allemaal HR-applicaties op de markt gebracht die AI gebruiken bij het screenen en beheren van kandidaten.
Jesper Schleimann, AI-functionaris voor EMEA bij SAP, vertelde The Register dat het bedrijf robuuste processen heeft opgezet om naleving van de nieuwe regels te waarborgen.
Workday heeft eveneens een Responsible AI-programma geïmplementeerd dat wordt geleid door senior executives om te voldoen aan de vereisten van de wet.
Een andere categorie die onder de noemer ‘Cosh’ valt, zijn AI-systemen die worden gebruikt in kritieke infrastructuur en essentiële openbare en particuliere diensten.
Dit omvat een breed scala aan toepassingen, van AI in energienetwerken en transportsystemen tot AI in de gezondheidszorg en financiële dienstverlening.
Bedrijven die in deze sectoren actief zijn, moeten aantonen dat hun AI-systemen voldoen aan strenge veiligheids- en betrouwbaarheidsnormen. Ze moeten ook grondige risicobeoordelingen uitvoeren, robuuste monitoringsystemen implementeren en ervoor zorgen dat hun AI-modellen uitlegbaar en transparant zijn.
Hoewel de AI-wet bepaalde vormen van biometrische identificatie en bewaking volledig verbiedt, worden er beperkte concessies gedaan op het gebied van wetshandhaving en nationale veiligheid.
Dit is een vruchtbaar terrein gebleken voor de ontwikkeling van AI, waarbij bedrijven als Palantir, die geavanceerde systemen voor het voorspellen van criminaliteit bouwen , de wet waarschijnlijk zullen tegenspreken.
Het VK heeft al uitgebreid geëxperimenteerd met AI-gestuurde surveillance . Hoewel het VK buiten de EU ligt, zullen veel AI-bedrijven die daar gevestigd zijn, zich vrijwel zeker aan de wet moeten houden.
Onzekerheid ligt in het verschiet
De reacties op de wet zijn gemengd. Talrijke bedrijven in de EU-techindustrie hebben hun zorgen geuit over de impact ervan op innovatie en concurrentie.
In juni uitten ruim 150 bestuurders van grote bedrijven als Renault, Heineken, Airbus en Siemens in een open brief hun zorgen over de impact van de regelgeving op het bedrijfsleven.
Jeannette zu Fürstenberg, een van de ondertekenaars en oprichter van het in Berlijn gevestigde durfkapitaalfonds La Famiglia VC, gaf aan dat de AI-wet “catastrofale gevolgen voor het Europese concurrentievermogen” zou kunnen hebben.
France Digitale, die tech-startups in Europa vertegenwoordigt, bekritiseerde de regels en definities van de wet en stelde: “We hebben opgeroepen om niet de technologie als zodanig te reguleren, maar het gebruik ervan. De oplossing die Europa vandaag de dag hanteert, komt neer op het reguleren van wiskunde, wat niet veel zin heeft.”
Voorstanders beweren echter dat de wet ook kansen biedt voor innovatie in verantwoorde AI-ontwikkeling. Het standpunt van de EU is duidelijk: bescherm mensen tegen AI, en een meer afgeronde, ethisch gedreven industrie zal volgen.
Regnier vertelde Euro News : “Wat je overal hoort is dat wat de EU doet puur regulering is (…) en dat dit innovatie zal blokkeren. Dit is niet correct.”
“De AI-wetgeving is er niet om bedrijven ervan te weerhouden hun systemen te lanceren, het is juist het tegenovergestelde. We willen dat ze in de EU opereren, maar we willen onze burgers en bedrijven beschermen.”
Hoewel AI-wet scepsis groot is, is er reden voor optimisme. Grenzen stellen aan AI-gestuurde gezichtsherkenning, sociale scores en gedragsanalyse is bedoeld om de burgerlijke vrijheden van EU-burgers te beschermen, die in EU-regelgeving al lang voorrang hebben op technologie.
Op internationaal niveau kan de wet bijdragen aan het vergroten van het publieke vertrouwen in AI-technologieën, het wegnemen van angsten en het vaststellen van duidelijkere normen voor AI-ontwikkeling en -gebruik.
Het opbouwen van vertrouwen in AI op de lange termijn is essentieel om de sector vooruit te helpen. De AI-wet kan dus wel wat commerciële voordelen opleveren, maar het zal geduld vergen om het tot wasdom te laten komen.
