De Europese Politieke Gemeenschap: Een zwaard dat water raakt

Sinds het begin van de Russische militaire operatie in Oekraïne zijn de internationale betrekkingen geblokkeerd. Geen positiewijzigingen. President Macron dacht de spelregels te kunnen veranderen door de kaarten opnieuw te schudden ter gelegenheid van een bijeenkomst van de Europese vijandelijke broeders, de Europese Politieke Gemeenschap. Maar president Poetin verraste hem door de grenzen en het spel zelf te veranderen.

De Franse president Emmanuel Macron weet niet hoe crises op te lossen, maar de kaarten opnieuw te schudden om nieuwe oplossingen te overwegen. Daarom lanceerde hij in mei vorig jaar een initiatief: de “Europese Politieke Gemeenschap” (EPC).

Na de “Europese Confederatie” van François Mitterrand en de “Unie voor de Middellandse Zee” van Nicolas Sarkozy, heeft het Élysée Palace geprobeerd zijn partners te overtuigen van het nut van een nieuw “ding”. Tussen haakjes, Frankrijk varieert vaak: de Mitterrand Confederatie pleitte voor de alliantie van West en Oost, van Brussel en Moskou, de Macronistische Gemeenschap wil zich juist tegen hen verzetten.

Frankrijk, dat in de eerste helft van 2022 de Europese Raad voorzat, zocht logischerwijs de permanente voorzitter van deze structuur, de voormalige Belgische premier Charles Michel. Hij stapte gretig in de bres. Hij dacht dat hij zich rond de EU kon scharen en een rol voor zichzelf kon spelen ten koste van de voorzitter van de Commissie, zijn rivaal Ursula von der Leyen. Geduldig zetten de Franse diplomaten hem op zijn plaats zodat hij niet eens op het podium stond bij de laatste persconferentie. Wat mevrouw von der Leyen betreft, zij was alleen voor formaliteiten uitgenodigd.

De EPC is opgesteld met EU-middelen, maar niet namens de EU. De voorbereidende vergaderingen vonden niet plaats in de gebouwen van de Unie, maar in het Belgische kasteel van Val Duchesse. Dit was onvermijdelijk als het Verenigd Koninkrijk en Turkije erbij betrokken zouden worden. Londen, post-Brexit, wil nog steeds geen supranationale structuur, en Ankara blokkeert al zo lang voor de EU-deur dat het niet op een dwaalspoor wil worden gebracht langs weer een andere zijlijn. Het Verenigd Koninkrijk heeft zelfs gekibbeld over de titel “Europese Politieke Gemeenschap”, die te veel doet denken aan de ter ziele gegane “Europese Economische Gemeenschap”, de voorloper van de “Europese Unie”. Turkije van zijn kant eiste garanties dat zijn deelname aan de EPC niet zomaar een afleiding zou zijn om het te laten wachten.

Uiteindelijk namen 44 staten deel aan het forum, dat wil zeggen alle Europeanen behalve Rusland en Wit-Rusland, die duidelijk de aangewezen vijanden zijn. Helaas duurde het zes maanden om deze vergadering voor te bereiden, die een beetje laat kwam. Toen het werd voorbereid, was het idee om het continent te verenigen tegen de eeuwig kwaadaardige Russen die de jonge Oekraïense democratie waren binnengevallen. Natuurlijk zagen sommige staten dat niet zo. Turkije was voorzichtig om zichzelf in het midden te plaatsen, tussen zijn Oekraïense en westerse bondgenoten aan de ene kant en zijn Russische bondgenoot aan de andere. 

Of Servië, dat net als Turkije weigerde de anti-Russische sancties toe te passen zonder zelfs maar zijn russofilie te verbergen. Binnen de EU toonden Oostenrijk en vooral Hongarije luidkeels hun vriendschap met Moskou, terwijl ze lippendienst bewijzen aan hetzelfde discours als de anderen. Maar dan, op het laatste moment, President Vladimir Poetin speelde een troef door 300.000 veteranen te mobiliseren en door vier Oekraïense oblaten toe te laten treden tot de Russische Federatie. Door dit te doen, heeft hij het spel verstoord, veel meer dan Emmanuel Macron, die alleen de regels van het spel heeft aangevallen.

Als de NAVO doorgaat met haar wapenoverdrachten, zal ze niet langer de niet-erkende republieken van de Donbass en het ongenode Russische leger in Oekraïne aanvallen, maar de Russische Federatie rechtstreeks aanvallen door haar eigen grondgebied aan te vallen. Dertig jaar geleden waren de Britten ervan overtuigd dat de Krim, Novorossia en Donbass Russisch waren. Hun annexatie “annexatie” noemen, zal de realiteit niet veranderen.

Door opnieuw aan te vallen, zal de NAVO het recht van volkeren op zelfbeschikking vertrappen dat de onafhankelijkheid van deze regio’s en hun vrije toetreding tot het “Moederland” rechtvaardigt. Voor alle voormalige gekoloniseerde staten zal het lijken voor wat het is: een coalitie van revanchisten die wanhopig proberen haar eeuwenoude heerschappij over de wereld te redden.

Aan de andere kant, als de NAVO besluit daar te stoppen, zullen haar leiders, die altijd zijn blijven schreeuwen dat ze vrede en gerechtigheid verdedigen, verschijnen als “papieren tijgers” volgens de formule van Mao Zedong. Iedereen zal concluderen dat het tijdperk van hun overheersing voorbij is.

De bijeenkomst werd geopend door de zeer russofobische Tsjechische premier, Petr Fiala, die onmiddellijk de anti-Poetin-toon zette – propaganda personaliseert altijd het beleid van de zittingsstaten. Zoals gebruikelijk kwam de onvermijdelijke Oekraïense president, acteur Volodymyr Zelensky, tussenbeide via video en kondigde aan dat Russische tanks spoedig “naar Praag [de ontmoetingsplaats] en naar Warschau zouden marcheren” (sic). Het publiek was stoïcijns, tevreden om beleefd te applaudisseren, zonder warmte.

De bijeenkomsten aan de zijlijn van de top waren bijna allemaal mislukt, met uitzondering van de Armeens-Azerbeidzjaanse top, die koud begon maar tot in de avond doorging.

De thematische sessies maakten het mogelijk om te weten wat iedereen van de inhoud vond. Na de sabotage van de NordStream-gaspijpleidingen ontstond het idee om de gemeenschappelijke infrastructuur te beschermen, hoewel het niet duidelijk was of dit alleen een zorg was of ook een veroordeling van de Amerikaanse suzereiniteit. De terroristische actie tegen de Krimbrug had nog niet plaatsgevonden. Achter de schermen waren ze het er allemaal over eens om de heldendaden van de Amerikaanse Special Forces te groeten, maar ze vroegen zich af hoe ver Washington zou gaan.

Er was geen gezamenlijke verklaring gepland aan het einde van de vergadering en geen enkele zou mogelijk zijn geweest. Er werd overeenstemming bereikt over een schema voor de volgende bijeenkomsten van dit forum, over zes maanden in Moldavië, volgend jaar in Spanje en daarna in het VK. Niemand weet zeker waarom hij zou deelnemen, of zelfs als het nog zal bestaan.

Jaag weg wat natuurlijk is, het komt bij je terug. De bijeenkomst werd gedekt door Eurovisie, een structuur die in de jaren vijftig door de NAVO werd gecreëerd en waarmee Oekraïne zijn laatste songfestival won. Een informele bijeenkomst van de Europese Raad volgde op die van de Europese Politieke Gemeenschap. De 27 trokken conclusies uit deze spraakzame en nutteloze vergadering.