De groeiende handels- en militaire spanningen in de Zuid-Chinese Zee tussen de Verenigde Staten en China martelen en verlammen de wereldgemeenschap al maandenlang en de Covid 19-epidemie heeft de conflicten verergerd. De vragen blijven hetzelfde: in welke geopolitieke wateren drijft de wereld van de 21e eeuw binnen nadat de Verenigde Staten zich geleidelijk terugtrekken als wereldleider? Kan de nieuwe hevige concurrentie tussen de grootmachten vreedzaam zijn? Wat is het lot van het westen? En kan Europa zelfs en wil het een mondiale rol spelen?
Westerse zelfgenoegzaamheid en overmoed hebben de internationale liberale wereldorde geschaad
Tot eergisteren hadden de rijke democratieën zich de wereldorde na de Koude Oorlog voorgesteld en geldig verklaard. Er werd aangenomen dat drie pijlers de nieuwe orde flankeren: als welwillende hegemon zouden de Verenigde Staten de internationale vrede garanderen en de verspreiding van liberale waarden bevorderen; de EU zou haar integratiemodel verbreden en verdiepen; en laaggelegen Rusland zou, samen met China en alle andere opkomende mogendheden in het Oosten en het Zuiden, erkennen dat het in hun nationaal belang zou zijn om een aandeel te krijgen in een systeem in westerse stijl.
Deze basisveronderstellingen werden ondersteund door de nogal historische historische stelling van de Amerikaanse Stanford-historicus Francis Fukuyama over het “einde van de geschiedenis”: na de val van de Berlijnse muur en de ineenstorting van het Sovjet-communisme stimuleerde en leidde deze stelling de westerse elites ertoe om er een te geloven de liberale orde na de koude oorlog zou geleidelijk door alle beschaafde landen worden verwelkomd. Dat was meer dan naïef, schrijft Harvard-politicoloog Graham Allison in zijn nieuwste artikel over buitenlandse zaken, “The New Spheres of Influence”. Allison klaagt erover dat sinds 1991, met het einde van de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten als enige economisch, militair en geopolitiek dominante wereldmacht, de acceptatie van invloedssferen van andere landen door de meeste Amerikaanse politici is afgenomen en afgenomen.
Deze unipolariteit is nu voorbij, de Pax Americana is ten onder gegaan in de vlammen van Afghanistan en Irak, en daarmee de illusie dat andere naties hun plaats innemen in een internationale orde onder leiding van de Verenigde Staten. Het wordt tijd, zei Allison, dat de Verenigde Staten de realiteit accepteren dat er tegenwoordig andere invloedsferen in de wereld zijn – en dat ze niet allemaal Amerikaanse sferen zijn.
Tegelijkertijd mag niet over het hoofd worden gezien dat wij Europeanen 30 jaar geleden het keerpunt (onder de beschutte paraplu van de Amerikanen) hebben verspild voor een strategische doorbraak – wij Duitsers toch, vooral omdat we aannamen dat we alleen omringd waren door vrienden. ‘De erfenis van 1989 was westerse zelfgenoegzaamheid’, schreef Lionel Barber in The Financial Times. Hebben we misschien niet voldoende moeite gedaan om onze eigen westerse idealen en waarden te illustreren, maar alleen betaalde lippendienst? Bijvoorbeeld naar Srebrenica, Rwanda, Irak, Syrië / Palmira, 20.000 vluchtelingen die verdronken in de Middellandse Zee op weg naar Europa van 2014 tot 2020, beestachtige vluchtelingengevangenissen in Libië, gedeeltelijk gefinancierd met EU-middelen.
Oneerlijke regels van onze kapitalistische economieën en fictieve zaken van onze banken kwamen bijzonder schaamteloos naar boven in de wereldwijde financiële crisis 2007/2008 met sociale gevolgen en omwentelingen, die ons Europeanen en Amerikanen een hondsdol populisme bezorgden, omdat aan beide zijden van de Atlantische Oceaan de bijzonder geschoren middenklasse in gevaar is voelde zich met rust gelaten en werd gezien als slachtoffers van globalisering. Maar sindsdien hebben ook de geloofwaardigheid en het vermogen van onze elites om dergelijke crises transparant en eerlijk te willen beheersen in een geglobaliseerde wereld geleden.
Vanuit Chinees perspectief was de wereldwijde financiële crisis, die China beter en sneller heeft doorstaan dan sommige Europeanen en anderen, een teken van westerse zwakte en een kans om de macht van Peking op te bouwen. Beijing is sinds het begin van de nuljaren zeer actief in Afrika met grote bouw-, brug-, haven- en spoorwegprojecten van noord naar zuid en van oost naar west. Je moet dit in Europa visualiseren voordat je de klachten van Afrikaanse politici citeert over hoeveel miljoenen Afrikanen zonder deze grote Chinese investeringen naar Europa zouden zijn gekomen. Maar de ambitie van China zette door: 2012 is een sleuteljaar. Peking volgde de eurocrisis die volgde op de financiële crisis op de voet en hoe Brussel ermee omging. Hier zag Peking de kans om zichzelf te presenteren als een “hulp in nood”, vooral voor die landen die bijzonder hard zijn getroffen door het bezuinigingsbeleid van Brussel en een soort “zij-EU” hebben gecreëerd met het 16 + 1-formaat (sinds april 2019: 17 + 1). Elf Centraal-Europese en vijf Balkanlanden plus China zijn lid van deze club, die sindsdien te maken heeft met Chinese investeringen in de respectieve landen. China is erin geslaagd zich te vestigen als een “Europese macht” en de EU keek toe.
Voormalig ambassadeur in China en Japan, Volker Stanzel, beschreef de strategie van Peking van “verdeel en heers” precies in zijn nieuwe boek “The Perplexed Foreign Policy”. Met het OneBelt & OneRoad Initiative (B&R) dat in 2013 volgde, wilde het Middle Kingdom de oude zijderoute nieuw leven inblazen en China met Eurazië verbinden met een budget van meer dan 1,3 biljoen euro. Dat was een krachtige aankondiging van Peking tot Washington, Moskou, maar ook voor de rest van de wereld: we hebben een “grote mondiale strategie”, als de op één na sterkste economische macht ter wereld streven we naar wereldwijde economische diplomatie, wat een win-winsituatie is is bedoeld voor alle betrokkenen.
Het spreekt voor zich dat er bij al deze infrastructuurprojecten van Pakistan tot Italië en van Rusland tot Kenia veel misgaat dat voor ons in het Westen niet voor ons verborgen is. Met alle terechte kritiek op de praktijk en uitvoering van het B&R initiatief, overkomt het mij ook, zoals in de gelijkenis met de vos en de druiven die hoog aan de boom hangen: omdat deze zo onbereikbaar zijn voor de vos, legt hij uit zonder verder oponthoud dat de druiven zuur zijn en dat hij ze daarom niet wil eten. Waar gaat een vergelijkbaar EU-initiatief naartoe? Het is moeilijk voor ons om solidariteit met elkaar te tonen in de EU – dat was het geval bij de eurocrisis 2010ff, dat was het geval bij de vluchtelingencrisis 2015ff en dat is het geval bij de Corona-crisis 2020ff – er is niet veel meer over vertrokken voor anderen en anderen.
In oktober 2017 maakte Xi Jinping openlijk duidelijk in zijn spectaculaire opmerkingen over de ‘Chinese droom’ op het congres van de Communistische Partij – om het land tegen 2049, de 100ste verjaardag van de Volksrepubliek, tot dominante wereldmacht te laten stijgen. Dat klonk als een bedreiging, maar was, net als de Chinese diplomatieke weg, verpakt in verbale suikerspin. Het was natuurlijk ook een onmiskenbare boodschap aan Washington: “We zijn er ook, indien mogelijk verstoort het onze sferen niet.” Destijds was ik, op uitnodiging van Peking University, daar als spreker op het jaarlijkse “Beijing Forum”. Hoewel ik sinds 2001 regelmatig in China ben geweest, had ik de eerste indruk dat dit nieuwe niveau van macht te zien en te voelen was in de straten van Peking. De stad barstte van de euforie. Chinese gesprekspartners waren echter nooit enthousiast over hun politieke leiderschap, ik heb tenminste niemand ontmoet. Maar ik ben er altijd aan herinnerd dat we in het Westen lang de illusie hadden gehad dat China ooit een soort Singaporese model zou kunnen aannemen: we zouden deze illusie onder 1,3 miljard mensen moeten begraven.
Henry Kissinger, die 50 jaar geleden diplomatiek de opening van de Verenigde Staten naar China voor president Richard Nixon voorbereidde en een van de meest gerenommeerde experts op het gebied van Chinese traditie, mentaliteit en politiek is, schreef in zijn boek “On China” hoe belangrijk het was te begrijpen dat Washington en Beijing heel verschillende benaderingen hebben als het gaat om het internationaal promoten van hun fundamentele politieke waarden. Integendeel, terwijl Washington ernaar streeft de zaak van democratie en vrijheid al decennia lang wereldwijd te verspreiden – af en toe op te leggen aan degenen die niet willen meedoen – zouden de Chinezen geloven dat anderen naar hen op moeten kijken en hun deugden moeten bewonderen . Imperial China, zegt Kissinger,
De liberale wereldorde is onder druk komen te staan omdat we ons niet aan onze waarden hebben gehouden – ons morele kompas is gezonken in de met Sarin besmette zandwoestijn van Syrië.
De liberale wereldorde staat ook onder druk door een nieuw agressief populisme, nationalisme en extremisme in onze Europese samenlevingen, omdat het vertrouwen in onze politieke elites afneemt om de problemen van globalisering, migratie en klimaatverandering aan te pakken. De EU kampt al jaren met financiële crises, brexit en transatlantische dissonantie en worstelt met het bereiken van strategische autonomie en soevereiniteit tussen de fronten van de nieuwe grootmachtconcurrentie. Norbert Röttgen vat het samen als hij de “FAZ” inroept: “Wij Europeanen moeten de vraag beantwoorden wie en wat we willen zijn in een wereld waarin de orde steeds onvoorspelbaarder wordt en waarin er ontstaat een groot Amerikaans-Chinees conflict. We moeten van het historisch uniek succesvolle interne project Europa een extern project maken. Als we het niet doen, lopen we het risico irrelevant te worden. ‘Jean-Claude Juncker, de voormalige voorzitter van de Europese Commissie, had het op dezelfde manier gezegd toen hij waarschuwde dat Europa’ in staat moet zijn om wereldpolitiek te voeren ‘. Maar we kunnen dit alleen bereiken als we een volwaardige wereldspeler worden. De val van de Berlijnse Muur en het IJzeren Gordijn was een unieke kans om van een herenigd Europa een wereldspeler te maken – economisch, in termen van buitenlands beleid, veiligheid en strategie. Als Europeanen hadden we de langverwachte kans om onze relatie met Rusland te reorganiseren en samen met onze Amerikaanse vrienden en partners nieuwe wegen in te slaan – en dat is mislukt. Moskou stond in 1991 op de grond. In plaats van Europa tot een wereldspeler te maken, hebben we Europa opnieuw genationaliseerd.
Met de Brexit, een nieuwe grootmacht in China, een wereldmacht die de Verenigde Staten uit Europa heeft verlaten en een nieuw versterkt en beledigd Rusland, zullen de beproevingen van de EU de komende weken en maanden enorm zijn. Om te voorkomen dat de EU wordt opgesplitst en latere Europese irrelevantie wordt voorkomen, moeten we de moed en de kracht hebben om de Verenigde Staten van Europa te creëren. Kunnen en willen we dat?
De liberale wereldorde is ook onder druk komen te staan sinds een imperiale overstroom in de afgelopen twee decennia de Amerikanen de interesse heeft verloren om de wereldpolitie te blijven geven; ze zijn ook niet langer bereid om hun middelen te gebruiken om “de kastanjes uit het vuur te halen voor veiligheidskickers in de NAVO” of om missies te financieren in regio’s die hun strategische belangen niet langer dienen; en de oorlogen in Afghanistan en Irak hebben ze uitgeput. De regering van George W. Bush en Barack Obama had hun bondgenoten al op de hoogte gebracht. Maar de toon was anders dan de harde aankondigingen waar Europese of Aziatische partners naar moeten luisteren van de huidige Amerikaanse president Donald Trump. Zowel de Chinezen als de Russen hebben dit vacuüm,
Ten slotte staat de liberale wereldorde onder druk omdat de twee grote mogendheden China en Rusland al jaren klagen over de door de VS gedomineerde wereldorde en roepen op tot een fundamentele hervorming die minder imperiaal en dus pluralistischer is. En ze eisen aandacht voor hun verschillende visies op hoe een wereldwijd bestuursmechanisme eruit zou kunnen zien in de 21e eeuw. Zolang Moskou en Peking geen strategische relevantie en macht hadden op het wereldtoneel, gingen hun rechtszaken ten onder. Dat was gisteren. Tegenwoordig articuleren ze met zelfvertrouwen en ambitie, vooral Peking, wat ze niet willen accepteren: regels die hun door de VS of de EU worden voorgeschreven. Het is niet verwonderlijk dat de Russische president Vladimir Poetin in een interview met de Financial Times in de zomer van 2019 zei dat “liberalisme verouderd is”, de Chinese president Xi Jinping deed mee tijdens de viering van de 70e verjaardag van de Chinese Communistische Partij in oktober vorig jaar De woorden aanhalend: China claimt een leidende rol in de reorganisatie van de internationale orde. En, voegde Xi eraan toe, de strategische samenwerking met Rusland stond op een historisch hoogtepunt, dankzij de goede relatie tussen hem en Vladimir Poetin. Hebben we de Russen bijvoorbeeld in de armen van de Chinezen gedreven omdat we Moskou hebben gediskwalificeerd als een “regionale macht” – zonder noodzaak, zonder gebruik te maken van een strategische gedachte dat de registers van zonden van beide grootmachten niets bevatten? En hebben we alleen een meer verzoenende benadering van Peking gebruikt en Poetin als een “demon” (Henry Kissinger) behandeld omdat de Chinezen lucratieve investeringen in onze markten hebben gedaan? Wij, Duitsers, Europeanen en Amerikanen, hebben in ieder geval een onnodige bijdrage geleverd aan deze nieuwe Russisch-Chinese toenadering.
Van westerse dominantie tot vreedzaam samenleven
In november 2019 was Henry Kissinger in Peking ter gelegenheid van de 40e verjaardag van de oprichting van Amerikaans-Chinese diplomatieke betrekkingen. De Chinese leiding behandelt hem tijdens elk bezoek als de Amerikaanse president zelf. Zijn opmerkingen over de politieke, handels- en militaire verschillen tussen de Verenigde Staten en China op een Bloomberg-forum waren drastisch: hij waarschuwde dat beide partijen hun conflicten zouden moeten oplossen, anders zou er een catastrofe zijn die veel erger zou zijn dan de vorige twee Wereldoorlogen van de 20e eeuw samen! De ene kant kan de andere niet domineren en beide partijen moeten eraan wennen! Iedereen was in de zaal betoverd: het was een sterk optreden met duidelijke woorden van een 96-jarige Amerikaanse diplomaat, die niet alleen geschiedenis schreef in China. Om vrede en stabiliteit te garanderen, roept Graham Allison in zijn veelgeprezen bijdrage ook Washington op om zich te laten gelden: Sharing the Globe met andere grootmachten.
Na de verkiezingen in november zouden de nieuw verkozen Amerikaanse president, zijn twee collega’s Xi Jinping en Vladimir Putin hen moeten uitnodigen voor een trilaterale dialoog in het Witte Huis om een nieuwe wereldorde en veiligheidsarchitectuur te bespreken. Alle drie de grootmachten hebben als nucleaire mogendheden een speciale verantwoordelijkheid in een post-koude-oorlogsorde om internationale vrede en stabiliteit te waarborgen. Een dergelijke trilaterale dialoog is mogelijk als de volgende principes door alle drie de partijen worden nageleefd: wederzijds respect, pariteit en gelijke behandeling. Washington, Peking en Moskou moeten het erover eens zijn dat het onmisbare krachten van de 21e eeuw zijn en, als wereldleiders, bereid om verschillende politieke opvattingen te accepteren en te respecteren om vreedzaam samenleven mogelijk te maken.
Opdat de trilaterale dialoog vruchtbaar zou zijn, zou men een diplomatiek format moeten gebruiken dat zeer succesvol was in de Koude Oorlog: het CSCE-mechanisme, nu de OVSE. Tegelijkertijd, wanneer je praat over actuele neuralgische kwesties zoals mensenrechten, de militarisering van de Zuid-Chinese Zee, 5G-technologie, de annexatie van de Krim, de bevrijding van Oost-Oekraïne, het regime van Assad, de Russische wapenaankoop van Erdogan, de situatie van de Oeigoeren, de nieuwe veiligheidswet in Hong Kong, de toekomst Taiwan wil praten over de uitbreiding van de NAVO naar het oosten, tarieven op sojabonen, Nord Stream 2, nucleaire ontwapening van de Chinese middellange-afstandsraketten, het Klimaatakkoord van Parijs, de verrijkingsplannen voor Iran, enz. En deze kwesties op de agenda zetten, en dan de trilaterale De dialoog eindigde snel. Om dat te voorkomen, Het gebruik van de niet-ideologische baskets van de voormalige CSCE-dialoog is geschikt om de onderwerpen van elkaar te scheiden: In mand I, de doelstellingen van het VN-Handvest, met name het verbod op territoriale agressie, conventionele en nucleaire ontwapening, het verbod op chemische en biologische wapens en controle op de Proliferatie van massavernietigingswapens, kunstmatige intelligentie, cybercriminaliteit, bestrijding van pandemieën, terrorismebestrijding, bestrijding van totalitaire islamitische structuren en massamigratie. Basket II omvat de onderwerpen: groene technologieën, klimaatverandering (Overeenkomst van Parijs), eerlijke en vrijhandelsovereenkomsten, kunst en culturele uitwisseling. En in mand III zou je eindelijk praten over mensenrechten. Basket I zou de doelstellingen van het VN-Handvest moeten bevatten, met name het verbod op territoriale agressie, conventionele en nucleaire ontwapening, het verbod op chemische en biologische wapens, de controle op de verspreiding van massavernietigingswapens, kunstmatige intelligentie, cybercriminaliteit, de gemeenschappelijke strijd tegen pandemieën, de strijd tegen het terrorisme, de strijd tegen het totalitarisme Islamistische structuren en massale migratie. Basket II omvat de onderwerpen: groene technologieën, klimaatverandering (Overeenkomst van Parijs), eerlijke en vrijhandelsovereenkomsten, kunst en culturele uitwisseling. En in mand III zou je eindelijk praten over mensenrechten. Basket I zou de doelstellingen van het VN-Handvest moeten bevatten, met name het verbod op territoriale agressie, conventionele en nucleaire ontwapening, het verbod op chemische en biologische wapens, de controle op de verspreiding van massavernietigingswapens, kunstmatige intelligentie, cybercriminaliteit, de gemeenschappelijke strijd tegen pandemieën, de strijd tegen het terrorisme, de strijd tegen het totalitarisme Islamistische structuren en massale migratie. Basket II omvat de onderwerpen: groene technologieën, klimaatverandering (Overeenkomst van Parijs), eerlijke en vrijhandelsovereenkomsten, kunst en culturele uitwisseling. En in mand III zou je eindelijk praten over mensenrechten. Cybercriminaliteit, pandemieën, terrorisme, totalitaire islamitische structuren en massamigratie. Basket II omvat de onderwerpen: groene technologieën, klimaatverandering (Overeenkomst van Parijs), eerlijke en vrijhandelsovereenkomsten, kunst en culturele uitwisseling. En in mand III zou je eindelijk praten over mensenrechten. Cybercriminaliteit, pandemieën, terrorisme, totalitaire islamitische structuren en massamigratie. Basket II omvat de onderwerpen: groene technologieën, klimaatverandering (Overeenkomst van Parijs), eerlijke en vrijhandelsovereenkomsten, kunst en culturele uitwisseling. En in mand III zou je eindelijk praten over mensenrechten.
Een nieuwe wereldorde van vreedzaam samenleven zou op geen enkele manier betekenen dat de westerse doemgemeenschap haar liberale waarden zou opgeven of dat we in een wereld zonder westen zouden leven. Onze waarden zijn universeel. Maar we kunnen alleen vreedzaam samenleven als we het niet aan anderen opleggen. De universaliteit van vrijheid, democratie, mensenrechten en pluraliteit van meningen bestaat al 2000 jaar. Dat zou de soevereiniteit van het Westen moeten uitmaken.
Overweeg alstublieft om ons te steunen als donateur of ondersteunend lid, ook wij hebben onze inkomsten zien dalen in deze heftige tijden daarom, KLIK HIER voor IBAN of via PayPal hieronder!, wil je ook onze berichten zoveel mogelijk delen dit is voor ons van levensbelang, hartelijke dank en veel leesplezier. Steun Indignatie via PayPal veilig en simpel.