Indignatie redactie 
Ursula von der Leyen blijft de favoriete om de Europese Commissie in de volgende zittingsperiode te leiden. Ondanks de opwinding die wordt gegenereerd door een mogelijke benoeming van Mario Draghi aan het hoofd van één van de Europese instellingen, ondanks de namen die circuleren als plan B, heeft de aftredende EC-voorzitster en kandidate van de Europese Volkspartij meer kansen dan alle anderen. Het gebrek aan enthousiasme voor haar benoeming als Spitzenkandidat op het EVP-congres in Boekarest verzwakte haar positie.
Ursula von der Leyen “PieperGate” – het schandaal over haar besluit om om persoonlijke en politieke redenen de benoeming van europarlementariër Markus Pieper tot EU-gezant voor het MKB af te dwingen – ondermijnde haar ook. “PieperGate” leidde tot een ongekend conflict binnen de Europese Commissie na het besluit van voorzitster Ursula von der Leyen om de benoeming van haar landgenoot Markus Pieper als EU-gezant voor kleine en middelgrote ondernemingen te bevestigen, ondanks bezwaren van vier van haar commissarissen.
Erger nog: Von der Leyen delegeerde aan een andere commissaris, de Oostenrijkse EVP-politicus Johannes Hahn, belast met de administratie, de taak om te proberen het schandaal te verdoezelen, vóór een mogelijk gênante stemming in het Europees nepparlement.
Pieper, lid van het Europees nepparlement van de CDU-partij van Von der Leyen, werd in eerste instantie gekozen voor de post, ondanks dat hij door interne en externe beoordelaars werd gezien als de slechtste kandidaat van de drie genomineerden. Het voorstel werd formeel ingediend door Hahn, in overleg met (opdracht van) Ursula von der Leyen. Maar de verantwoordelijke commissaris, de geraadpleegde Fransman Thierry Breton, raadde een andere kandidaat aan, die volgens interne en externe evaluaties beter was.
Nadat het Europees nepparlement zich had uitgesproken tegen Pieper’s benoeming (wat door Von der Leyen genegeerd werd) en Transparency International adviseerde tégen te stemmen (wat ook door Von der Leyen werd genegeerd), werd aan het eind van dit liedje de hete aardappel doorgespeeld naar Pieper zelf – en hij hield vervolgens de eer aan zichzelf en deed afstand van zijn beoogde post als gezant.
Het ‘ontslag’ van Pieper is een opluchting voor Von der Leyen. Maar het kan van korte duur zijn omdat de huidige en komende episode haar manier van regeren onthult. De Europese Commissie is een open inrichting die de belangen van de daarin zittende personen dient, en niet het algemeen belang. Laatste voorbeeld: zeven ambtenaren van de Europese Commissie werden door Von der Leyen naar het EVP-hoofdkwartier gebracht voor de verkiezingscampagne.
Ook dit keer zou er, net als in de zaak Pieper, baar verluidt geen sprake zijn geweest van overtreding van een specifieke regel. De interpretatiemarges van gedragscodes stellen Von der Leyen in staat bijna alles te doen wat ze wil. Er zijn ook veel precedenten. Martin Selmayr nam vrijaf om de campagne van drankorgel Jean-Claude Juncker als Spitzenkandidat in 2014 te leiden en nam een paar andere Commissiefunctionarissen mee.
Voor de (nu nog) führerin is het een kwestie van kansen, kwaliteit en kwantiteit. Eén van de zeven Commissieambtenaren die verlof hebben genomen om campagne te voeren voor de EVP-kandidate is haar stafchef, de Duitser Bjorn Seibert. Op het eerste gezicht is deze keuze begrijpelijk. Seibert staat aan de zijde van Von der Leyen sinds zij (een rampzalige) minister in Berlijn was. Hij is zowel haar geest als haar arm. Maar hij is ook de man die namens Von der Leyen de contacten onderhoudt en aan de touwtjes trekt op Europees en mondiaal niveau.
Selmayr was niet de stafchef van een vorige EC-voorzitter, José Manuel Barroso. Hij leidde het kantoor van de Luxemburgse commissaris Viviane Reding.
De tweede ambtenaar van de Commissie die in de EVP wordt geïmporteerd, is Alexander Winterstein, campagnewoordvoerder van de Spitzenkandidat Von der Leyen. De timing van zijn benoeming tot directeur van het directoraat-generaal Communicatie van de Europese Commissie, een maand vóór zijn overplaatsing naar de EVP, leidde tot controverse.
Woordvoerders van de Europese Commissie ontkennen dit, maar sommige van zijn collega’s vermoeden preventieve promotie. Dit zou een nieuw geval van vriendjespolitiek voor de persoonlijke belangen van Von der Leyen zijn, ná de Pieper-affaire.
Drie andere functionarissen van de Europese Commissie maken deel uit van de dienst van de woordvoerder. Sophie Dupin de Saint-Cyr is verantwoordelijk voor de media- en sociale activiteiten van Ursula. Oscar Sanchez Benitez is de media-redacteur. Elisabeth Stursberg is de verbindingsofficier van het kabinet van de voorzitster. Een andere campagneleidster van de Spitzenkandidat van de EVP werkt op de protocolafdeling van de Europese Commissie: Emilia Surowka, verantwoordelijk voor bezoeken en missies. Tenslotte is er nog de fotograaf van Von der Leyen.
Ambtenaren van de Europese Commissie zijn allemaal met onbetaald verlof. De komende twee maanden zal de EVP hun salarissen betalen. Dat is tenminste wat het zou moeten zijn. Desgevraagd weigerde een woordvoerder van de Europese Commissie commentaar te geven “om redenen van gegevensbescherming”.
Hun rekrutering voor de campagne werd publiekelijk aangekondigd op de EVP-website. Vervolgens werden hun namen ingetrokken in afwachting van de ondertekening van de contracten. Maar volgens onze informatie bestaan er binnen de EVP-administratie twijfels over de mogelijkheid om debetreffende ambtenaren te betalen. Om regelgevingsredenen zou het Europees nepparlement kunnen weigeren hun salarissen uit campagnesubsidies terug te betalen en zou de EVP niet over voldoende eigen middelen beschikken om hun salarissen te dekken.
Zeven ambtenaren, waaronder de stafchef en een directeur, dat zijn er niet weinig. Methodisch gezien komt dit neer op het beroven van middelen aan de Europese Commissie (dus gemeenschapsgeld), ook al is het maar voor een beperkte periode en op een moment dat de zittingsperiode ten einde loopt. De namen en functies van de gekozen mensen suggereren een ander kenmerk van Ursula von der Leyen: de voorzitster van de Europese Commissie vertrouwt alleen haar eigen mensen, een klein team dat wordt opgeroepen om alles en iedereen te controleren.
De EVP heeft haar medewerkers, haar woordvoerders en haar campagneleiders. De EVP heeft ook een contract met een klein Duits communicatiebureau, Cosmonauts & Kings, onder leiding van Juri Schnoller, die in 2014 en 2019 al voor de EVP had gewerkt. De vraag is of voor Ursula von der Leyen de door de EVP voorbereide verkiezingscampagne wordt betwist?
Het feit dat Bjorn Seibert de leiding nam over de campagne van Von der Leyen werd door velen in Brussel geïnterpreteerd als een teken van gebrek aan vertrouwen. Door zijn rol als stafchef van de voorzitster is hij ook een belangrijke aanwinst voor Von der Leyen. “Met wie spreekt Jake Sullivan, de nationale veiligheidsadviseur van president Biden, momenteel?” vraagt één van onze bronnen. In theorie wordt Seibert niet geacht de zaken van de voorzitster van de Europese Commissie te regelen tijdens zijn verlof, dat duurt tot 10 juni.
Hij heeft zijn kantoor verlaten en de officiële computer uitgezet, maar blijft alles volgen wat er gebeurt op de 13e verdieping van het Berlaymont, het hoofdkwartier van de Europese Commissie, en de internationale betrekkingen van de voorzitster “zijn in alle WhatsApp-groepen”, legt een tweede gesprekspartner uit.
PieperGate onthulde hoe Von der Leyen de Europese Commissie gebruikte om een intern probleem binnen de CDU, haar partij in Duitsland, op te lossen. De groep van zeven functionarissen die met verlof zijn om haar te dienen in de verkiezingscampagne laat zien dat Von der Leyen de Europese Commissie als haar eigen zaak beschouwt. Zij en haar naaste team aarzelen niet om het zelfs te gebruiken om wraak te nemen op degenen die als tegenstanders worden gezien.
Het is nog geen schandaal, maar er is nog een onthullende aflevering. Afgelopen februari koos de hoge vertegenwoordiger, Josep Borrell, de Ier Simon Mordue als de nieuwe plaatsvervangend secretaris-generaal van zijn Dienst voor Externe Zaken. Mordue is momenteel adviseur buitenlands beleid van Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, met wie Von der Leyen en haar team al jaren in conflict zijn. Mordue is ook een hoge ambtenaar bij de Europese Commissie en de voorzitster en haar stafchef hebben nog niet ingestemd met zijn overplaatsing naar de Europese Dienst voor Externe Zaken.
Het is het college dat de overdracht van Mordue, wiens benoeming al meer dan twee maanden geblokkeerd is, formeel moet goedkeuren. Maar het zijn de voorzitster en haar stafchef die de agenda bepalen, inclusief de benoemingen. Borrell drong er bij Von der Leyen op aan om groen licht te krijgen voor Mordue, maar het mocht niet baten.
Geërgerd maakte Borrell op 16 april publiekelijk bekend dat Mordue “is gekozen als plaatsvervangend secretaris-generaal voor economische en mondiale zaken” in een persbericht met daarin de benoemingen van EU-ambassadeurs in de rest van de wereld. Dit is een nieuwe poging om Von der Leyen ertoe aan te zetten de overdracht te ondertekenen. Zonder overplaatsing en benoeming kan Mordue niet aantreden.
De redenen voor de gijzeling van Simon Mordue, een ambtenaar die gerespecteerd wordt in alle instellingen (inclusief bijna al zijn collega’s in de Europese Commissie waartoe hij officieel nog steeds behoort), zijn niet duidelijk. Sommige van onze informatiebronnen spreken van een “vendetta” van Seibert tegen Mordue, een vertrouwde medewerker van Michel. Anderen zijn van mening dat Von der Leyen en Seibert Borrells keuze van EU-ambassadeurs wilden conditioneren om bepaalde functionarissen dicht bij hen te plaatsen.
Von der Leyen en Seibert rechtvaardigden zichzelf door de noodzaak om gendergelijkheid te respecteren: er is een vrouw nodig. Maar één feit is duidelijk. “Simon Mordue is niet benoemd door de Europese Dienst voor Externe Zaken. Hij is gekozen na een selectieprocedure. De volgende stappen zullen te zijner tijd door het college worden vastgesteld”, vertelde een woordvoerder van de Europese Commissie.
