De Panjshir-vallei in Afghanistan: het laatste bolwerk van verzet tegen de Taliban-heerschappij

Na een verbluffend snel offensief hebben de Taliban Kabul bezet met minimale weerstand en consolideren ze hun macht in heel Afghanistan. Maar er is nog één onoverwonnen gebied – de provincie Panjshir in het noordwesten van het land, dat gedurende meer dan vier decennia hardnekkig resistent is gebleken tegen inmenging van buitenaf en uitdagend blijft in het licht van de Taliban-dominantie.

Op 15 augustus, toen de Taliban Kabul naderden, ontvluchtte de president, Ashraf Ghani – die eerder had beloofd “ tot de dood te vechten ” – stilletjes het land uit, wat de ineenstorting van de regering bespoedigde. Zijn vice-president, Amrullah Saleh – een felle criticus van de Taliban – besloot aan te blijven en naar zijn geboorteplaats Panjshir te verhuizen .

Panjshir Valley, bijna 150 km ten noorden van Kabul, is de thuisbasis van een grotendeels etnische Tadzjiekse bevolking en gedurende vier decennia van burgeroorlog en opstand van de Taliban is het een centrum van verzet geweest. Panjshir verzette zich tegen de Sovjet-invasie in de jaren tachtig en de Taliban-heerschappij in de late jaren negentig. In de afgelopen 20 jaar was het de enige provincie waar de overwegend etnische Pashtun Taliban niet in leken te komen.

De elites van Panjshir hebben een belangrijke rol gespeeld in de politieke orde van na 2001 die door de door de VS geleide interventie werd ingesteld. Het is sinds 2004 een bolwerk voor alle belangrijke oppositiekandidaten voor de presidentsverkiezingen, waaronder Abdullah Abdullah , een hoge functionaris in de afgezette regering. Maar de wijdverbreide beschuldigingen van fraude na de verkiezingen van 2014 en 2019 hebben het vertrouwen van de lokale bevolking in het leiderschap van Kabul geschaad, waardoor ze wantrouwend staan ​​tegenover de interventies van de centrale regering.

De vorm van weerstand:

Panjshirs verzet mobiliseert zich achter Ahmad Massoud, de 32-jarige zoon van de charismatische leider Ahmad Shah Massoud – die in een recente biografie door de ervaren Britse journalist Sandy Gall de “ Afghaanse Napoleon ” wordt genoemd. Massoud leidde de verzetscampagne tegen de Russen, maar werd in 2001 vermoord door al-Qaeda-agenten die zich voordeden als journalisten – slechts twee dagen voor de aanslagen van 9/11 op de Verenigde Staten.

Massoud junior probeert lokale troepen te mobiliseren, maar moet zich nog bewijzen als een eerlijke en competente leider voor zijn achterban. Er is minachting onder de lokale bevolking voor sommige Panjshiri-leiders – waaronder Saleh en Abdullah – die hoge regeringsposities bekleedden in Kabul, maar weinig tot niets deden om hun gemeenschappen te dienen.

Maar de dingen zijn veranderd op een manier die het verzet in Panjshir zal uitdagen. De aanvoerlijnen naar de provincie zijn versmald en Panjshir wordt feitelijk belegerd . Dit heeft geleid tot het probleem hoe men militaire en humanitaire voorraden in de vallei kan krijgen als de vijandelijkheden uitbreken in een openlijke oorlogvoering.

Er heeft ook een verschuiving plaatsgevonden in de politieke dynamiek in de regio, wat de Taliban zal helpen. Belangrijk – en ondanks dat het een fundamentalistische soennitische beweging is – heeft de Taliban haar relatie met het theocratische Iraanse regime, dat ooit de anti-Taliban-troepen steunde, verbeterd.

Maar er zijn ook kansen. Het gemak waarmee Kabul veroverd werd, lijkt de Taliban ervan te hebben overtuigd om hun concept van een emiraat opnieuw op te leggen, gedreven door een enge en fundamentalistische interpretatie van de islamitische sharia. Dit zou de achterban van de Taliban in landelijke, door Pashtun gedomineerde gebieden kunnen behagen. Maar het zou gevolgen hebben voor de steun van de bevolking in Afghanistan, evenals het vooruitzicht op buitenlandse hulp en internationale erkenning van het nieuwe regime.

Het zou ook een kans creëren voor het verzet om zichzelf te presenteren als een beter en populairder alternatief. Incidenten zoals het geweld waarmee anti-Taliban en nationalistische protesten onlangs in de oostelijke stad Jalalabad werden begroet, kunnen alleen maar helpen de verzetsbeweging te verenigen.

Is een schikking mogelijk?

Zowel de Taliban als de leiders van het verzet hebben opgeroepen tot onderhandelingen die gericht zijn op de oprichting van een ‘inclusieve regering’ in Kabul. In dit geval zal de uitdaging zijn om een ​​consensus te bereiken over wat ‘inclusief’ betekent. Velen interpreteren de oproepen van de Taliban voor inclusiviteit als een poging om internationale erkenning en toegang tot hulp te krijgen.

Maar als dit het geval is – en inclusiviteit fungeert als tactische window dressing door een paar zwakke politieke elites in het staatsapparaat te coöpteren – is het onwaarschijnlijk dat dit voor stabiliteit zorgt. Je hoeft alleen maar naar de mislukkingen van de afgelopen 20 jaar te kijken om de gebreken hierin te zien. Inclusiviteit zou juist dat moeten betekenen, vrouwen en jongeren erbij betrekken en de vele culturele groepen van Afghanistan adequaat betrekken om het complexe etnisch-linguïstische mozaïek van het land te weerspiegelen.

Alleen al de snelheid waarmee de Taliban Kabul oprukken en overnemen, maakt een vredesakkoord minder waarschijnlijk. Het heeft momenteel de meeste troeven in handen, wat het moeilijk maakt voor een uitgeput verzet om op te roepen tot een democratisch politiek systeem, decentralisatie en gelijke rechten voor alle burgers. Waarom zouden de Taliban-leiders in de zetel van de macht toegeven aan dergelijke eisen? Maar tegelijkertijd is het voor Massoud en zijn collega’s moeilijk voorstelbaar om te onderhandelen over wat in feite een overgave zal zijn.

De wereld kijkt toe

Hier zou de internationale gemeenschap een belangrijke rol kunnen spelen. Om het uitbreken van een mogelijke burgeroorlog te voorkomen, zouden de VN een “ geen oorlog, geen vredesovereenkomst ” tussen de twee partijen moeten sluiten in de lijn van het Goede Vrijdag-akkoord, met als voornaamste doel elk gewapend conflict een halt toe te roepen en de weg naar een rechtvaardige en duurzame politieke regeling.

Het lot van Panjshir heeft niet alleen gevolgen voor de strijdkrachten tegen de Taliban, maar ook voor de stabiliteit en veiligheid van Afghanistan, de regio en het westen. Als Panjshir in de handen van de Taliban valt, lijkt het terugdraaien van de winst na 2001 onvermijdelijk, met alle gevolgen van dien voor de bevolking van Afghanistan.

Voor de rest van de wereld betekent het ondertussen de laatste kracht verliezen die een rem kan zetten op een islamitisch fundamentalistisch regime dat in het verleden heeft aangetoond dat het een ernstige bedreiging kan vormen voor de mondiale veiligheid.