Wees bang. Wees erg bang.
Zo benaderden de media Covid. Wees overal bang voor, van ijs tot sperma . Wees bang om lang te zijn . Wees bang om kaal te worden . Wees bang om naar de winkels te gaan en leveringen aan huis te accepteren . En als u een man bent, hoeft u zich niet alleen zorgen te maken over het sperma, maar ook over uw testikels , uw erectiele functie en uw vruchtbaarheid . Zelfs je tenen zijn in gevaar.
De angstzaaierij is meedogenloos. Wees bang voor uw huisdieren . Wees bang voor uw huisdieren . Wees gewoon bang.
De media hebben ons een overvloed aan angstaanjagende artikelen en nieuwsberichten over geserveerd Covid-19 in 2020 en 2021. Tijdens het schrijven van mijn nieuwe blogs ben ik een arsenaal tegengekomen van doemdenkende koppen. Deze waren een indicatie van de belangrijke rol die de media hebben gespeeld bij het creëren van onze staat van angst.
Natuurlijk, nieuws media moet niet uit de weg rapportage beangstigend nieuws tijdens een pandemie. Ze moeten ons bewust maken van het aantal doden, het beleid dat wordt gevoerd om de pandemie aan te pakken en de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen. Maar tijdens Covid gingen de media verder dan berichtgeving over de pandemie. In plaats daarvan leken ze gebonden te zijn aan de oude commerciële imperatieven: ‘Als het schrikt, lucht het’ en ‘Als het bloedt, leidt het’. Het lijkt erop dat angst verkoopt.
Het angstige, angstige klimaat dat dit heeft helpen creëren, is verstikkend. Er werd constant met dodentolen gezwaaid zonder de context van het aantal mensen dat elke dag in het VK sterft, en ziekenhuisopnames werden gemeld terwijl herstel niet het geval was. Als gevolg daarvan verscheen Covid vaak als een doodvonnis, een ziekte waar je niet van herstelde – ook al was vanaf het begin bekend dat Covid voor de meerderheid van de mensen een milde ziekte was .
Gezien de ondergang van muur tot muur is het dan ook geen verrassing dat de Britten een van de meest angstige bevolkingsgroepen ter wereld waren. Uit verschillende onderzoeken bleek dat wij ons meer dan andere landen zorgen maakten over de verspreiding van Covid en minder vertrouwen hadden in het vermogen van onze overheid om het aan te pakken. Uit een onderzoek in juli 2020 bleek dat het Britse publiek dacht dat tussen de zes en zeven procent van de bevolking was overleden aan Covid – wat op dat moment ongeveer 100 keer het werkelijke sterftecijfer was. Inderdaad, als zes of zeven procent van de Britten was overleden aan Covid, zou dat neerkomen op ongeveer 4.500.000 lichamen – dat zouden we gemerkt hebben, vind je niet?
Vele hadden het over de impact van de ‘campagne van angst’ tijdens de epidemie. Velen spraken over hoe de media alarm hadden geslagen.
‘Er was niet veel te doen’, vertelde Darren me, ‘dus we keken tv en zagen programma’s over het ontsmetten van je boodschappen als die binnenkwamen, en het hebben van een veilige zone in de keuken. De nachtelijke bulletins op de tv over dodentalen, de grote grafieken met enorme pieken erop, kwamen op ons af “boem, boem, boem!”. Het was een constant spervuur van kommer en kwel. Mijn angst voor het virus schoot door het dak.’
Sarah vertelde me dat ze moest stoppen met naar de televisie te kijken . Zoals haar dochter het uitdrukte: ‘Als je elke dag naar de televisie zou kijken of luisteren, welke hoop zou je dan hebben gehad?’. Jane beschreef ondertussen de ‘gruwelijke koppen’ die haar ‘dik en snel’ te binnen kwamen.
De angstzaaierij over Covid begon zelfs voordat de pandemie het land trof. We werden geprikkeld door video’s uit Wuhan in China, die vervolgens op grote schaal werden verspreid door media in het het land maar ook in de rest van de wereld. Deze schilderden een apocalyptisch beeld, met ingestorte burgers, medici in Hazmat-pakken, bezorgde omstanders en een stad die tot stilstand kwam. In een gedenkwaardige video, die als het ware viraal ging, viel een vrouw, stijf als een plank, plat op haar gezicht, op een stoep. De fractie van een seconde waarin ze hapert, is een weggevertje – dit was een opzet. Als de rest van de wereld Covid had, had China ‘Stunt Covid’.
Deze video’s werden online geplaatst door en gerapporteerd door grote Britse kranten zonder dat hun authenticiteit werd geverifieerd. Krantenkoppen verwezen naar ‘zombies’, een ‘killer bug’ en de ‘apocalyps’. Keer op keer beschreven rapporten en commentaren deze Chinese Covid-video’s als ‘verontrustend’. De berichtgeving was verzadigd met horrorfilm en ‘end of days’-referenties. Een kop van Sun ‘Zombieland’ reisde met de snelheid van een venijnige niesbui door de wereldwijde media.
De media hebben een verantwoordelijkheid om ons te informeren. Maar ze hebben ook de verantwoordelijkheid om in evenwicht te zijn. Dat gebeurde niet toen Covid voor het eerst opdook in China. En het gebeurde niet toen het het VK trof. In plaats daarvan werden we getrakteerd op contextloze berichtgeving over dagelijkse dodentalen. Voeg dit toe aan de griezelige koppen en de enge grafieken, en de media hadden ons op drift gelaten in een monocultuur van angst. Sommige van de mensen die ik interviewde, vertelden me over het aanzienlijke negatieve effect dat deze berichtgeving had op hun perceptie van de wereld, om nog maar te zwijgen van hun mentale welzijn. De media moeten het publiek dienen. Maar het afgelopen jaar hebben ze ons geterroriseerd.
Kranten, nieuwsprogramma’s enzovoort zijn hun lezers en kijkers de best beschikbare versie van de waarheid verschuldigd. Iets dat kan worden vastgesteld door zorgvuldige ondervraging. Dus wat is er misgegaan?
Journalisten zijn natuurlijk mensen en onderworpen aan dezelfde zorgen als de rest van ons. We zijn allemaal gemaakt van hetzelfde psychologische spul. Misschien vertroebelden hun eigen angsten hun oordeel en rapportage. Misschien hadden ze niet de tijd om, in de tand des tijds, elk beeld en filmpje aangeleverd door de picture desk met de nodige grondigheid te onderzoeken, of de Covid-data van de nodige context te voorzien.
Maar naast de angsten van journalisten en hun gebrek aan tijd, zijn er nog andere factoren die de wijdverbreide angstzaaierij in de media kunnen verklaren. Een daarvan is de financiële prikkel om zo sensationeel mogelijk te zijn. Zoals een schrijver van een broadsheet-commentaar het tegen me zei, toen ik hem vroeg waarom kranten zoveel onheilspellende koppen gebruikten: ‘Narcisme en hebzucht drijven dit aan.’ Hij vervolgt: ‘Loonstijgingen zijn gekoppeld aan de best presterende artikelen. De journalisten die de meeste weergaven krijgen voor artikelen en de meeste abonnementen die voor de krant worden gegenereerd, krijgen de grootste loonsverhogingen. Je wilt dus dat je verhalen de meeste views krijgen.’ Schrijvers compenseren voor klikken leidt mogelijk niet tot de meest evenwichtige berichtgeving.
Een pro-lockdown media
De persconferenties van de nr. 10 werden vaak gekenmerkt door flauwe en onbetwistbare vragen van journalisten, zoals ‘Wanneer zal de epidemie voorbij zijn?’. Geen wonder dat wanneer de Press Gazette liep een poll vragen: ‘Denk je dat journalisten hebben een goede baan van het houden van de overheid om rekening te houden tijdens de dagelijkse UK Covid-19 persconferenties gedaan?’, 70 procent antwoordde ‘nee’.
Over het algemeen benaderden reguliere journalisten de epidemie alsof de lockdown de enige juiste reactie was. Ze hebben het idee van lockdown in het algemeen niet onderzocht en ondervraagd. Toen journalisten de regering uitdaagden, bijna de rol van de niet-gekozen oppositie vertolken, daagden ze niet de lockdown-orthodoxie uit, of het veiligheidsbewustzijn dat eraan ten grondslag ligt. Ze drongen er alleen bij de regering op aan verder te gaan en sneller en harder op te sluiten. Bedrijven sluiten? Hoe zit het met het sluiten van scholen? Niveau drie? Waarom niet niveau vier? Het was alsof journalisten zichzelf waren gaan zien als politieke activisten wiens taak het was om premier Boris Johnson ter verantwoording te roepen omdat hij niet voldoende pro-lockdown was. Sommigen hebben zelfs geprobeerd om van de pandemie een simplistisch moraliteitsspel te maken,
Over het algemeen hebben journalisten terugdeinzen voor het stellen van meer uitdagende vragen over de reactie op de pandemie. Dit kan zijn vanwege de nabijheid van de massamedia tot politieke en economische macht, zoals Noam Chomsky het zegt in Manufacturing Consent . Naast de vooringenomenheid van redacteuren en eigenaren, kunnen journalisten zich onder druk gezet voelen om goede relaties te onderhouden met persvoorlichters, die in ruil daarvoor bevoorrechte informatie aan hen zullen vrijgeven, vaak laat op de dag. En dan is er nog het feit dat de overheid en Public Health England twee van de grootste adverteerders in het VK werden. Durven de media de hand te bijten die hen voedde?
Naast de vooringenomenheid van de eigenaar, de invloed van advertentie-inkomsten, de aantrekkingskracht van de clickbait-kop en de eigen neiging van de journalist om de angst te voelen en toe te staan dat dit de berichtgeving beïnvloedt, beïnvloedde een andere zorgwekkende factor de berichtgeving in de media over de epidemie: de druk van de staat.
Op 23 maart 2020 heeft Ofcom, de Britse communicatieregulator, strikte richtlijnen uitgevaardigd over Covid-dekking. Het vroeg omroepen alert te zijn op ‘gezondheidsclaims met betrekking tot het virus die schadelijk kunnen zijn; medisch advies dat schadelijk kan zijn; nauwkeurigheid of materiële misleiding in programma’s met betrekking tot het virus of het openbare beleid met betrekking tot het’. Dit zal alle media hebben afgeremd om na te denken over verhalen die in strijd zijn met het overheidsadvies.
Het was geen verrassing om te ontdekken dat een Nederlands onderzoek naar onze angst voor Covid had geconcludeerd dat onze blootstelling aan de media onze angst verhoogde. ‘Sterkere berichten in de media kunnen leiden tot meer angst en dus meer naleving van het opgelegde social distancing- en lockdown-beleid’, stelde het. ‘We waarschuwen echter voor het gebruik van mediaberichten om meer angst bij het grote publiek op te wekken… omdat dit alleen maar het leed kan vergroten. Verder maakte een aanzienlijk deel van de respondenten in onze steekproef zich zorgen over de rol van (sociale) media, massale paniek en hysterie. Daarom moeten angstaanjagende berichten in de media voorzichtig worden gebruikt.’
Dit is geen advies dat de Britse regering en haar adviseurs hebben opgevolgd. De media hebben actief angst aangewakkerd en hebben daarom geleid tot meer naleving van lockdown-maatregelen. Maar niet alleen hielp de Fourth Estate het gedrag van burgers tijdens de lockdown vorm te geven, het belemmert nu ook ons vertrek uit de lockdown.
Gevaarlijke tijden in het verschiet
Hoewel de uitrol van het vaccin een succes blijkt te zijn, zijn de media nog steeds bang voor Covid. De taal in koppen en artikelen blijft de risico’s en bedreigingen aan de horizon spelen. Zoals Bloomberg het onlangs had: ‘We moeten plannen maken voor een permanente pandemie – met coronavirusmutaties die worden ingezet tegen vaccinaties in een wereldwijde wapenwedloop, zullen we misschien nooit meer normaal worden’.
En degenen die zich niet conformeren aan de orthodoxie waarbij veiligheid voorop staat, worden nog steeds gedemoniseerd. Het voelt alsof er gevaarlijke tijden aanbreken.
Zo beschreef Haaretz in Israël ultraorthodoxe joden die zich niet aan de staatsregels houden als ‘Covid-opstandelingen’ en ’terroristen’. In een bijzonder hyperbolische beschrijving werden ‘maskerloze individuen’ beschuldigd van het afzetten van ‘epidemiologische tijdbommen’. Ooit waren we bang dat er bommen op ons zouden vallen na het indrukken van een rode knop in een ver land. Toen waren we bang voor bommen die vastgebonden waren aan terroristen. Nu mensen zijn bommen.
Terug in het VK heeft de berichtgeving in de media over Covid een vergelijkbare biopolitieke wending genomen. Mensen worden opgeroepen als bedreigingen, zelfs biologische gevaren. Een recente kop van de Times – ‘Jacht op mysterieuze persoon die positief testte op de Braziliaanse Covid-19-variant en vervolgens verdween’ – riep een beeld op van een jacht op een persoon die een nieuwe Covid-variant bij zich had alsof het een wapen was. Zoals Nick Cohen schreef in de Guardian : ‘Het is slechts een kwestie van tijd voordat we de niet-gevaccineerde mensen inschakelen’. De geschiedenis weergalmt met voorbeelden van opzettelijke pogingen om mensen te ontmenselijken en te verdelen en het is nooit goed afgelopen. Het is een zorgwekkende ontwikkeling. Laten we eens kijken hoe we verslag doen van gebeurtenissen in onze tijd en er bewust voor kiezen om een beter verhaal te schrijven.
Er wordt op dit moment veel gesproken over het aanstaande onderzoek naar de omgang met Covid. Hoewel er veel aandacht moet zijn voor de overheid en de staat, is het misschien verstandig om ook de rol van de media te overwegen. Er lijkt iets ernstig mis te zijn gegaan. Slecht nieuws heeft te veel vleugels gehad. De media hebben niet onpartijdig over de pandemie bericht – ze hebben de angst doen vliegen. Misschien hebben de media in de toekomst nieuwe imperatieven nodig: als ze leiden, laat ze dan krachtig worden gecontroleerd; en als het wordt uitgezonden, laat de bronnen dan geverifieerd worden. En probeer ons alsjeblieft niet bang te maken.