De stoottroepen van de klimaatbeweging noemen zich ‘Extinction Rebellion’

Een groeiend aantal milieuactivisten vindt dat het te lang rekening heeft gehouden met de zondaars. Met Greta Thunberg en haar spijbelaarskruistocht alleen kom je er niet. Het optreden zal harder worden. Het dagelijks leven moet worden ontwricht om de planeet te redden. En dus willen ze deze week om te beginnen het verkeer in het centrum van New York, Londen, Berlijn en Sidney lamleggen.

Deze stoottroepen van de klimaatbeweging noemen zich ‘Extinction Rebellion’ (opstand tegen het uitsterven). Ze zijn de afgelopen zomer begonnen in Londen en hebben nu ook de polder bereikt. In gidsstad Amsterdam zal de victorie in Nederland beginnen. Hopen ze.

Actievoerders worden aangedreven door de zekerheid van het absolute eigen gelijk. Ze weten niet alleen dat hun pijnpunt, klimaatopwarming, kernwapens, dierenwelzijn, het belangrijkste is van alle pijnpunten in de wereld. De rest van de mensheid moet tot dit standpunt bekeerd worden. En als dat niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks. Aan tolerantie heb je niets als Moeder Aarde en de vierpotige Andalusische mestkever zich in acuut levensgevaar bevinden.

Het is al vaker vastgesteld: dit soort bewegingen heeft religieuze, sektarische trekjes. Compleet met charismatische leiders en inmiddels digitale schandpalen. Je merkt het ook aan het taalgebruik. ‘Er is geen planeet B’, staat op het spandoek. Dat is in elk geval ludieker dan bij vorige collectieve paniekaanvallen. Toen heette het: het einde der tijden en de ondergang van de wereld zijn nabij. En destijds gingen ze na afloop van de optocht ook niet naar McDonald’s.

En nee, dit is geen ontkenning van het probleem. We zijn niet in het borealistische fabeltjesland van Thierry Baudet. En het is evenmin een ontkenning van de goede intenties van de activisten en ook niet van hun recht om met alle macht aan de noodklok te hangen. De middelen en het fanatisme kunnen de minder bevlogen medeburger tegenstaan, maar het demonstratief aandacht eisen voor al dan niet vermeende misverstanden hoort er binnen de grenzen van de wet uiteraard bij. Zonder de bezorgde burger wordt het de dood in de democratische pot.

Alleen, je kan je afvragen of ze soms hun zaak niet eerder kwaad dan goed doen. Als je de medemens die nog niet het licht heeft gezien, wil overtuigen, moet je hem niet te hard voor het hoofd stoten. Het aanpraten van vlieg- en vleesschaamte werkt averechts. Gedragsverandering is een zaak van de lange adem, zoals iedereen met een grein psychologisch inzicht kan vertellen. Als je denkt dat de wereld vergaat, heb je daar natuurlijk geen tijd voor. De zeespiegel stijgt en het Amazonewoud staat in brand. Het is geen vijf minuten voor twaalf maar vijf seconden. Dan is veel zo niet alles geoorloofd.

Soms komen er ontnuchterende feiten om de hoek kijken. De elektrische auto is de auto van de uitlaatgassenvrije toekomst. Dankzij een meer dan royaal subsidiebeleid rijden er steeds meer van rond. Laadpalen schieten als paddenstoelen uit de grond. Vanaf 2030 mogen er in de polder alleen nog maar elektrische auto’s op de weg. De auto zonder verbrandingsmotor is niet te stuiten en helemaal niet als de techniek voor betere batterijen en dus meer actieradius weet te zorgen.

Helaas, er  worden wereldwijd nog steeds veel meer SUV’s , de benzine- en dieselverzwelgers die ooit de P.C. Hooft-tractor werden  genoemd, verkocht dan elektrische auto’s. In de VS, China en India zijn dat, en niet de Tesla’s, de grote trekpleisters in de showroom. En de vraag is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Alsof de bezorgde wereldleiders in Parijs geen klimaatakkoord hebben gesloten. We kunnen in West-Europa heel erg ons best doen, maar als de rest van de wereld niet meedoet, schieten we niet veel op.

Het SUV-probleem is maar één van de voorbeelden van de lange, moeizame weg van de gedragsverandering. Dat gaat jaren, zo geen decennia duren en vermoedelijk is voorlopig alleen de westerse burger/kiezer/consument daar ontvankelijk voor. In de ‘opkomende landen’ beginnen de burgers net te snuffelen aan de welvaart en zijn materiële zegeningen. En de kans dat ze zich verre vliegreizen en statussymbolen als SUV’s ontzeggen, moet niet overdreven worden.

Maar ook in het westen zijn er hele volksstammen die nog niet bereid zijn hun levensstijl op te offeren voor wat er in een verre toekomst mogelijk gaat gebeuren. Misschien is er onderzoek naar gedaan, maar het vermoeden dringt zich op dat klimaat iets is van noordelijke landen met een protestantse, schuldbewuste cultuur. In Rome en Athene, maar ook in het katholieke en orthodoxe Oost-Europa gaan ze niet zo gauw massaal de straat op voor Moeder Aarde. Ook waarschijnlijk omdat ze dringender zaken, kwakkelende economie, grote werkloosheid, aan het hoofd hebben.

Extinction Rebellion zal dus vermoedelijk een fenomeen blijven van het welvarende westen, noordwest Europa, delen van de VS en misschien Australië. En ook daar zullen ze in hun bekeerdrift moeten oppassen dat ze hun hand niet overspelen. Het ‘meenemen’ van de meerderheid van de medeburgers staat niet hoog op de agenda. Daar doet een zelfbenoemde voorhoede waar de zuiverheid in de leer voorop staat, niet aan. Maar zoals elke politicus weet, zonder draagkracht roep je vooral weerstanden op.