“De term ‘politieke islam’ staat een algemeen wantrouwen jegens moslims en hun instellingen toe”

Interview met de Weense politieke en islamitische geleerde Rami Ali

Het controversiële “Documentatiecentrum Politieke Islam” begon in juli met zijn werkzaamheden in Wenen . Wat de ÖVP beschrijft als een belangrijk instrument in de strijd tegen “religieus gemotiveerd politiek extremisme”, wordt door veel linkse politici, academici en moslimvertegenwoordigers in Oostenrijk kritisch bekeken.

De Weense politieke en islamitische geleerde Rami Ali twijfelt ook aan de wetenschappelijke onafhankelijkheid van het documentatiecentrum en vreest dat het kan worden gebruikt om onaangename moslimstemmen het zwijgen op te leggen. Telepolis sprak met Ali: over politiek extremisme, de stigmatisering van moslims en het gebrek aan geloofwaardigheid van de ÖVP.

► Het “Documentatiecentrum voor de politieke islam” wil “onafhankelijk en wetenschappelijk omgaan met de gevaarlijke ideologie van de politieke islam”. Klinkt als een prijzenswaardige onderneming. Wat vind je erg?

Rami Ali: Ik heb er in principe altijd iets tegen als politici belangrijke en complexe vraagstukken met maatschappelijke relevantie, die eigenlijk gevoeligheid en competentie vereisen bij de verwerking ervan, misbruiken voor hun eigen doeleinden en politieke agenda’s. Iedereen die het islamitische beleid van de ÖVP en de retoriek tegen moslimburgers de afgelopen jaren heeft gevolgd, kan onmogelijk tot de conclusie komen dat de ÖVP geïnteresseerd is in een feitelijk en gedifferentieerd debat over de “politieke islam”.

► De ÖVP benadrukt echter dat het documentatiecentrum wetenschappelijk onafhankelijk moet werken.

Rami Ali: De ÖVP mist enige geloofwaardigheid als het gaat om wetenschappelijke onafhankelijkheid. Ik herinner me de zogenaamde “kleuterschoolstudie” , die aantoonbaar werd verziekt, of de politieke instrumentalisering van een niet-representatieve, methodologisch zwakke studie die midden in de verkiezingscampagne werd gepresenteerd en handelde over de rol van moskeeën in het integratieproces. In beide gevallen stonden de auteurs van de studie dicht bij de ÖVP.

Het zou ook voldoende zijn om een ​​kijkje te nemen in het Oostenrijkse Integratiefonds, dat zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld tot een propaganda-instrument van de ÖVP en pas onlangs een schandalig onderzoeksrapport publiceerde dat in academische kringen wordt gezien als een schoolvoorbeeld van een maximum aan vertekening . De manier waarop de ÖVP met deze kwesties omging en haar strategie met betrekking tot de pseudowetenschappelijke legitimatie van politieke agenda’s in het verleden spreken voor zich.

Het gaat om het showeffect

► Wat zijn precies de taken van het documentatiecentrum?

Rami Ali: Dat is een vraag waar zelfs de initiatiefnemers in het begin nog geen antwoord op hadden, wat dan ook veel kritiek heeft opgeleverd. In het begin werd een “mapping” van islamitische verenigingen en netwerken gecommuniceerd. Op welke basis dit moet gebeuren, is niet duidelijk geworden. Net als het verschil met het werk van de bescherming van de grondwet.

De aanvankelijke onduidelijkheid met betrekking tot de taken en de werkdefinitie bevestigen nogmaals dat de ÖVP niet geïnteresseerd is in de inhoud, dat wil zeggen een gefundeerd onderzoek ervan, maar eerder de verpakking, het showeffect van een dergelijk project en het beoogde monopolie op de “Strijd tegen de politieke islam”, die ook niet werd gedefinieerd.

► Hoe reageerde de moslimgemeenschap op de instelling en zullen islamitische organisaties bij het werk betrokken worden?

Rami Ali: Ik kan en wil niet spreken voor moslimgemeenschappen, maar de tenor was duidelijk in de richting van heftige afwijzing. Voor velen is deze stap het (logische) gevolg van het islamitische beleid van de ÖVP van de afgelopen jaren, en zij zien het als de institutionalisering van ongelijke behandeling van moslims – vooral omdat de oorspronkelijke ideeën van een documentatiecentrum voor religieus gebaseerd politiek extremisme het documentatiecentrum voor de politieke islam werden. .

Het maakt niet uit hoe vaak je kunt benadrukken dat dit niet per se over de islam gaat. Er is terecht een fundamenteel wantrouwen jegens Kurz en de ÖVP, er is immers de afgelopen jaren niet geslapen.

Wat is de politieke islam?

► Wie of wat verstaat de documentaire sectie eigenlijk onder “politieke islam”?

Rami Ali: Hoe absurd het ook klinkt, de documentatie-afdeling of de initiatiefnemers weten dat ook niet. Dat is ook een van de centrale punten van kritiek. Het zou veel eerlijker en wetenschappelijk verantwoord zijn geweest om een ​​neutrale titel voor het documentairegedeelte te kiezen en vervolgens als eerste stap een werkdefinitie te definiëren.

Dat zou ook bevorderlijker zijn geweest voor de sociale vrede en zou niet blijven leiden tot stigmatisering van moslims. Een dergelijke benadering vereist echter dat de ÖVP in dit opzicht geïnteresseerd is in een gedifferentieerd debat. De ÖVP heeft er bewust voor gekozen om deze weg in te slaan om zichzelf te blijven presenteren als een “harde hand” tegen moslims.

Het beeld van de islam manifesteert zich als iets waarop een staatsinstelling toezicht moet houden. Dit vergroot soms de sociale scepsis ten opzichte van islamitische instellingen. Dit kader van de “strijd tegen de politieke islam” is bijzonder krachtig omdat het vergezeld gaat van het verhaal van een gevaarlijke en verraderlijke politieke islam, die altijd in het geheim handelt.

In de strijd tegen wat op het eerste gezicht niet zichtbaar is, zijn alle middelen legitiem om het “gevaar” te beheersen. Hiervoor is ook steun vanuit het midden van de samenleving, want het kritische instinct jegens zo’n overweldigende staatsinstelling, die nu kan bepalen welke organisaties ‘gevaarlijk’ zijn en welke niet, vanwege de angst voor het gepostuleerde ‘verraderlijke gevaar’, verdwijnt .

► De laatste jaren circuleren er verschillende termen om aandacht te vragen voor problemen onder moslims: jihadisme, extremisme, salafisme, islamisme … Waarvoor dient deze nieuwe term “politieke islam”?

Rami Ali: De term is niet zo nieuw. In de wetenschap komt het minder vaak voor, maar wanneer het meestal wordt gebruikt als synoniem voor islamisme, hoewel ik de creatie van het woord “politieke islam” als problematisch beschouw, vooral wanneer het in openbare debatten wordt gebruikt zonder uit te leggen wat er wordt bedoeld.

Maar ik beweer dat de diffusiteit van de term en de semantische ambiguïteit van pas komen voor veel van degenen die het gebruiken. In het Oostenrijkse politieke discours sluit de term “politieke islam” vrijwel naadloos aan bij “islam”. De ÖVP, die verfijnder wil zijn dan een FPÖ, die ooit reclame maakte voor “Daham in plaats van de islam”, kan vissen in de rechtse kiezersvijver met zijn kader van de “strijd tegen de politieke islam”.

De term “politieke islam” geeft hen een algemeen wantrouwen jegens moslims en hun instellingen, maar laat een achterdeur open om de beschuldiging van racisme te ontwijken, men bedoelt immers alleen bepaalde moslims. De ÖVP weet dat het natuurlijk niet zo wordt ontvangen, want ze weet ook dat de populistische benadering van het onderwerp stemmen oplevert.

Opvallende hiaten en agenda’s

► Maar het kan ook zijn dat de ÖVP echt gaat over het bestrijden van extremistische ideologieën. Waarom ben je zo sceptisch?

Rami Ali: In het regeringsprogramma van de ontbonden coalitie tussen de FPÖ en de ÖVP komen termen als “politieke islam”, “islamisme” en “islamistisch extremisme” in totaal 21 keer voor. Andere extremistische ideologieën, zoals ongebreideld rechtsextremisme, werden niet eens genoemd in het programma.

Het is geen toeval dat men in politieke communicatie steeds weer een vliegende verandering kan waarnemen tussen ‘islam’, moslims ’en‘ politieke islam ’. Wolfgang Sobotka (ÖVP), de voorzitter van de Nationale Raad, deed onlangs zijn oproep tot een verbintenis met de Oostenrijkse grondwet en over de rechtsstaat niet aan de aanhangers van de politieke islam, maar aan moslims per se.

Vaak worden gasten uitgenodigd voor evenementen die worden georganiseerd door de ÖVP, die dicht bij de ÖVP ligt, die de hoofddoek beschouwen als een “symbool van de politieke islam”. Geïnteresseerde burgers die dit merken, zien de binnenkant niet met een hoofddoek op, maar onderwerpen, zelfs dragers van een “gevaarlijke ideologie”.

► Minister van Integratie Raab stelt nu echter dat men “een onderscheid wil maken tussen de islam als religie en de gevaarlijke extremistische ideologie van de politieke islam”. Nogmaals: hoe weet je zeker dat de ÖVP niet serieus is?

Rami Ali: “Ik kan niet geloven wat je zegt, want ik zie wat je doet”, zei James Baldwin ooit. Als de ÖVP op dit punt ook gewoon handelt, dan hebben we te maken met een overweldigende staatsinstelling die voortaan zal bepalen wat en wie onder de “politieke islam” valt en wie niet.

Een dergelijk machtsinstrument in handen van een rechtse conservatieve partij moet kritisch worden bekeken. Zeker als je kijkt naar wie er als adviseur is ingeschakeld en wie erbij betrokken was. Er zijn deels mensen die in het verleden significant betrokken waren bij de laster van moslimactoren, zoals Lorenzo Vidino, van wie men volkomen onkritisch is omdat hij levert wat past in het verhaal van de gevaarlijke, verraderlijke politieke islam.

Dat hij in het verleden interviews gaf aan extreemrechtse tijdschriften, pleitte voor het rechtsextremistische sprookje van de ‘grote uitwisseling’ en riep op tot deportatie van anti-moslim complottheoretici zoals Udo Ulfkotte, die moslims in Duitsland in een interview ‘sprinkhanen’ noemde, uitgezet te worden, en elders. Onvoldoende hygiëne door Turkse vrouwen genoemd als de reden voor het uitbreken van de e.coli-bacterie, wanneer geïnterviewd door “experts”, dat wordt geaccepteerd.

Dit alles versterkt de angst dat de post in de toekomst kan worden gebruikt om onaangename, kritische moslimstemmen het zwijgen op te leggen of om ongefundeerde vorderingen tegen mosliminstellingen te legitimeren.

Ik herinner me de sluitingen van moskeeën, die ook werden gepresenteerd met de “strijd tegen de politieke islam”, hoewel het formele aangelegenheden waren. De administratieve rechtbank van Wenen verklaarde vervolgens de sluiting onwettig.

► Naast Vidino moet de islamgeleerde Mouhanad Khorchide zorgen voor onafhankelijkheid en vakbekwaamheid (zie: Benaming “politieke islam”: te diffuus voor een constructief debat ). Wat vind je van de cast?

Rami Ali: Naar mijn mening is het fenomeen islamisme een van die zaken die op een transdisciplinaire manier moeten worden aangepakt. Ik beschouw sociologische en politicologische expertise als belangrijker in de context van dit project. Maar het islamitische wetenschapsperspectief kan zeker geen kwaad.

Als iemand die bekend is met de islamitische doctrine, zou Khourchide het potentieel hebben om de kwestie objectief aan te pakken. Ik wil niet veel zeggen over zijn onafhankelijkheid. Hij is een graag geziene gast op ÖVP-evenementen en heeft op een of ander moment in het verleden een lans gebroken voor Sebastian Kurz. Desalniettemin wil ik geen afhankelijkheid van hem aannemen, omdat ik niet met zekerheid kan zeggen of hij in het verleden ontwikkelingen in de Oostenrijkse politiek heeft gezien en in het bijzonder de standpunten van de ÖVP.

“Blijkbaar is het niet gelukt om een ​​collectief ‘wij’ te bemiddelen”

► In het overheidsprogramma stond nog dat het documentatiecentrum zich zou bezighouden met religieus gemotiveerd extremisme en rechts-extremisme. Zou u een documentatiecentrum steunen dat zich bezighoudt met alle vormen van extremisme?

Rami Ali: Waarom niet, zolang het maar instructiesvrij en onafhankelijk is? Dit werk is tot dusverre gedaan door ngo’s, die vaak op vrijwillige basis werken of worden gefinancierd met donaties.

► Nu zijn er eigenlijk problemen met moslims in Oostenrijk. In juni vielen jonge mannen van Turkse afkomst bijvoorbeeld Koerden en politieagenten in Wenen aan. Wat is er tegen om dergelijke conflicten met overheidsfinanciering wetenschappelijk te onderzoeken om ze beter op te kunnen lossen?

Rami Ali: Ik wil hier graag verduidelijken dat dit voornamelijk jonge mannen waren uit de gelederen van de rechtsextremistische Grijze Wolven. Over het algemeen spreekt niets ertegenover, zolang deze wetenschappelijke studies niet tendentieus zijn en niet worden misbruikt voor politiek drummen, wat vervolgens leidt tot stigmatisering van de getroffenen en een vergiftiging van het debat. Helaas komt dat vaak voor.

Toch is in dit geval een wetenschappelijk onderzoek waardeloos zonder doelgroepspecifieke maatregelen. Wat eerder nodig is, is een mix van onderzoek, jeugdwerk, sociaal werk en jongenswerk, evenals educatieve maatregelen. En het heeft een kritische reflectie nodig van het eigen integratiewerk van de afgelopen jaren, waarvoor de ÖVP ironisch genoeg verantwoordelijk is.

Blijkbaar was het niet mogelijk om een ​​collectief “wij” over te brengen, wat niet verwonderlijk is gezien de uitsluitende politieke retoriek, vooral jegens mensen van Turkse afkomst in Oostenrijk.

In plaats daarvan staan ​​deze jonge mannen open voor Erdogans ‘wij’-verhaal, dat een geconstrueerde identiteit biedt. In het algemeen zou ik ook graag zien dat er consequent wordt opgetreden tegen rechtsextremisten, en niet alleen als ze Turkse wortels hebben. ( Fabian Goldmann )