EU-voorzitter Ursula von der Leyen had zichzelf aan het begin van haar termijn 100 dagen gegeven om de eerste politieke signalen af te geven – vooral in het klimaatbeleid en de digitalisering. Maar pas de laatste dagen vóór de zelfopgelegde deadline op maandag bleek dat veel, maar verre van alles, in Europa kan worden gepland.
“Het is belangrijk hoe de start van een nieuwe commissie is”, vertelde Janis Emmanouilidis van het European Policy Centre (EPC) in Brussel aan ORF.at. Maar: “Je moet niet verwachten dat er in 100 dagen veel is besloten. Natuurlijk niet. ‘Maar EU-burgers moeten heel goed verwachten’ dat je dingen op het spel zet, dat je duidelijk definieert welke prioriteiten je hebt en welke worden gecommuniceerd ‘, zegt Emmanoulidis.
In een toespraak vóór haar bevestiging als Commissievoorzitter in juli, sprak von der Leyen over een Europese “groene deal” willen presenteren. Het werd slechts enkele maanden later gepresenteerd en al goedgekeurd door de lidstaten – met enkele afwijkingen van het oorspronkelijke plan. Het ambitieuze project is om het continent klimaatneutraal te maken tegen 2050.
Voorgestelde klimaatwet 2050 gepresenteerd
Klimaatneutraliteit betekent het vermijden of compenseren van alle broeikasgassen, bijvoorbeeld door bebossing en opslag. De EU wil tegen 2030 een triljoen euro aan investeringen bijeenbrengen. Dit is om het klimaatakkoord van Parijs van 2015 uit te voeren en de aarde op een acceptabel niveau te stoppen. Dit vereist een volledige herstructurering van de economie en een stap verder van olie, kolen en gas.
Precies op tijd voor de 100ste dag presenteerde Frans Timmermans, commissaris voor klimaatbescherming, afgelopen woensdag het eerste voorstel voor de Klimaatwet 2050. De essentie hiervan is een gedelegeerde handeling, volgens welke de EU-Commissie zichzelf opnieuw wil onderzoeken als de EU niet op koers ligt op het gebied van klimaatverandering. Klimaatactivisten gaan niet ver genoeg. “Deze klimaatwet is een overgave”, zei de Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg, die destijds in Brussel aanwezig was. “Omdat de natuur niet kan worden opgelicht en je geen deal hebt met natuurkunde.”
Europa’s digitale inhaalslag
Wat de digitalisering betreft, erkende von Leyen de noodzaak om Europa in te halen. Het belangrijkste idee is om gegevens sneller te laten stromen, zodat ze beter kunnen worden gebruikt voor kunstmatige intelligentie (AI) -toepassingen. Volgens plannen van de EU-commissie zullen wereldwijde tech-reuzen in de toekomst met hogere oplagen te maken krijgen – en net als bij gegevensbescherming zijn mondiale effecten waarschijnlijk. Commissaris voor de interne markt Thierry Breton heeft in februari een verklaring afgelegd: “Wij zijn het niet die ons moeten aanpassen aan de platforms van vandaag, het zijn de platforms die zich moeten aanpassen aan Europa.”
Om Europa “geschikt” te maken voor toekomstige technologie, wil de Commissie meer geld uitgeven. De investeringen in AI zullen dit decennium naar verwachting toenemen tot 20 miljard euro per jaar. In de toekomst met gegevens wil de Commissie een interne Europese markt creëren. Het is bedoeld om binnenlandse bedrijven minder afhankelijk te maken van gegevensverzamelaars zoals Google, Facebook en Amazon.
Op fluwelen poten voor het minimumloon?
In de schaduw van het klimaatbeleid en de digitalisering wil von der Leyen ook een juridisch instrument voorstellen voor een redelijk minimumloon in Europa. Economisch commissaris Valdis Dombrovskis kondigde in ieder geval in januari overleg aan. Het lijkt er echter op dat het niet nodig is om zich in ijzel te haasten of met de lidstaten te rotzooien.
Dombrovskis benadrukte dat het noch een uniform Europees minimumloon was, noch een verplichting voor de lidstaten om een wettelijk minimumloon in te voeren. In de zomer zal de commissie dan een wetsontwerp indienen. Zes EU-landen hebben momenteel geen wettelijk minimumloon, waaronder Oostenrijk.
Gendergelijkheidsstrategie kort voor Vrouwendag gepresenteerd
Bindende maatregelen voor gendergelijkheid staan ook op het plan. Ook hier lijken de verantwoordelijken van de Commissie haast te hebben. Daarom werd donderdag een strategie voor de gelijkheid van mannen en vrouwen gepresenteerd, kort voor internationale vrouwendag op zondag.
Dit bevat maatregelen voor de komende vijf jaar en streeft ernaar dat de Commissie het genderperspectief in al het EU-beleid opneemt. Acties omvatten: het beëindigen van gendergerelateerd geweld en genderstereotypen, zorgen voor gelijke participatie en kansen op de arbeidsmarkt, inclusief gelijke beloning, en het bereiken van een evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in besluitvorming en politiek.
EU-expert Emmanoulidis erkent duidelijk de benaderingen van het tijdschema van de EU-Commissie. “Vooral met de ‘Green Deal’ en digitalisering”, analyseerde hij in een interview met ORF.at. “Je kunt het raamwerk al zien, dat is de strategische focus. Maar de vraag is natuurlijk hoe dit in praktijk te brengen. ”En met alle goede bedoelingen is er al het bekende kernprobleem. De Commissie heeft de leidende rol, maar is uiteindelijk afhankelijk van de Europese Raad, de lidstaten en niet in de laatste plaats de compromissen die met het Europees Parlement moeten worden gevonden.
Coronavirus en mensenrechten als huidige taken
De afgelopen dagen en weken hebben ook heel duidelijk aangetoond dat er altijd gebeurtenissen zijn die EU-politici niet hadden verwacht. Dit zijn momenteel het nieuwe type coronavirus en de precaire situatie aan de Turks-Griekse grens. Als het gaat om het coronavirus, kan de EU-commissie alleen de lidstaten ondersteunen – gezondheidsmaatregelen zijn een zaak van de natiestaat. Hiertoe is een crisisteam opgezet om de lidstaten te adviseren over informatie, preventie, maar ook over mobiliteit en de economie. Hiertoe heeft de Commissie meer dan 230 miljoen euro beschikbaar gesteld voor maatregelen tegen de verspreiding.
Dombrovskis benadrukte dat het noch een uniform Europees minimumloon was, noch een verplichting voor de lidstaten om een wettelijk minimumloon in te voeren. In de zomer zal de commissie dan een wetsontwerp indienen. Zes EU-landen hebben momenteel geen wettelijk minimumloon, waaronder Oostenrijk.
Gendergelijkheidsstrategie kort voor Vrouwendag gepresenteerd
Bindende maatregelen voor gendergelijkheid staan ook op het plan. Ook hier lijken de verantwoordelijken van de Commissie haast te hebben. Daarom werd donderdag een strategie voor de gelijkheid van mannen en vrouwen gepresenteerd, kort voor internationale vrouwendag op zondag.
Dit bevat maatregelen voor de komende vijf jaar en streeft ernaar dat de Commissie het genderperspectief in al het EU-beleid opneemt. Acties omvatten: het beëindigen van gendergerelateerd geweld en genderstereotypen, zorgen voor gelijke participatie en kansen op de arbeidsmarkt, inclusief gelijke beloning, en het bereiken van een evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen in besluitvorming en politiek.
EU-expert Emmanoulidis erkent duidelijk de benaderingen van het tijdschema van de EU-Commissie. “Vooral met de ‘Green Deal’ en digitalisering”, analyseerde hij in een interview met ORF.at. “Je kunt het raamwerk al zien, dat is de strategische focus. Maar de vraag is natuurlijk hoe dit in praktijk te brengen. ”En met alle goede bedoelingen is er al het bekende kernprobleem. De Commissie heeft de leidende rol, maar is uiteindelijk afhankelijk van de Europese Raad, de lidstaten en niet in de laatste plaats de compromissen die met het Europees Parlement moeten worden gevonden.
Coronavirus en mensenrechten als huidige taken
De afgelopen dagen en weken hebben ook heel duidelijk aangetoond dat er altijd gebeurtenissen zijn die EU-politici niet hadden verwacht. Dit zijn momenteel het nieuwe type coronavirus en de precaire situatie aan de Turks-Griekse grens. Als het gaat om het coronavirus, kan de EU-commissie alleen de lidstaten ondersteunen – gezondheidsmaatregelen zijn een zaak van de natiestaat. Hiertoe is een crisisteam opgezet om de lidstaten te adviseren over informatie, preventie, maar ook over mobiliteit en de economie. Hiertoe heeft de Commissie meer dan 230 miljoen euro beschikbaar gesteld voor maatregelen tegen de verspreiding.
Alles hangt af van de EU-begroting
Met alle langetermijnplannen en korte-termijnreacties moet één ding niet worden vergeten: er is nog steeds geen EU-begroting. Het meerjarig financieel kader (MFK) is volgens Emmanouilidis “de eerste echte test” door de Commissie von der Leyens. Zolang dit niet bestaat, zal het steeds moeilijker worden om investeringen op alle gebieden aan te kondigen of te plannen. Een discussienota van de EU-commissie voorziet in 1,069 procent van de economische productie, hoewel een speciale begrotingstop onlangs is mislukt omdat de staatshoofden en regeringsleiders van de lidstaten het niet eens konden worden.
Sommige diplomaten in Brussel gaan er nu van uit dat een vertraging in EU-programma’s niet langer kan worden voorkomen. Als dit jaar geen overeenstemming wordt bereikt over de meerjarenbegroting 2021-2027 van de EU, wordt de limiet voor 2020 volgend jaar bijgewerkt. De Commissie zou een bijbehorend noodplan moeten presenteren, dat vervolgens opnieuw moet worden goedgekeurd door de Raad en het EU-Parlement. Dat zou betekenen dat EU-programma’s niet van start konden gaan.
Von der Leyen bevestigde deze beoordeling in haar toespraak waarin zij opriep tot een compromis over gemeenschapsfinanciering. Volgens de voorzitter van de Commissie moet de EU reageren op de situatie van vluchtelingen in Griekenland, Syrië en aan de Grieks-Turkse grens, evenals op de verspreiding van het coronavirus en de economische ontwikkeling. “Maar zonder een nieuw budget zullen we er niet op kunnen reageren”, aldus von der Leyen. “Daarom dring ik er bij de lidstaten op aan een akkoord te vinden.” De tijd is erg kort.