Deskundigen waarschuwden voor de oostelijke uitbreiding van de NAVO – waarom luisterde niemand?

Het Russische offensief in Oekraïne heeft wereldwijd tot gewelddadige tegenreacties geleid, vooral in de westerse wereld – begrijpelijke reacties op een agressieoorlog die in strijd is met het internationaal recht. Maar deze gebeurtenis wordt al tientallen jaren voorspeld door ’s werelds toonaangevende experts op het gebied van buitenlands beleid als een direct gevolg van een illegale en ongecoördineerde uitbreiding van de NAVO naar het oosten. Het Westen negeerde de waarschuwingen en bleef in plaats daarvan ontvlammen.

Van George Kennan tot Henry Kissinger, westerse buitenlandse beleidsmakers beschouwden de uitbreiding van de NAVO naar het oosten als een gevaarlijk spel. In het bijzonder hebben deskundigen herhaaldelijk gewaarschuwd dat de uitbreiding van de NAVO naar het oosten conflicten met Rusland zou veroorzaken. Dus dat roept de vraag op hoe we op dit punt zijn gekomen toen zoveel mensen ervoor waarschuwden. Laten we, voordat we ingaan op het antwoord, eens kijken naar enkele voorbeelden van deze waarschuwingen.

De toonaangevende Amerikaanse onderzoeker op het gebied van Rusland, George Kennan, legde tijdens de Koude Oorlog de basis voor de Amerikaanse strategie voor het buitenlands beleid. Hij was van mening dat de uitbreiding van de NAVO naar Centraal-Europa en de Baltische staten in de jaren negentig ‘de meest rampzalige blunder in het Amerikaanse beleid in het hele tijdperk na de Koude Oorlog’ was. Hij waarschuwde dat de uitbreiding van de NAVO de betrekkingen tussen de VS en Rusland zo diep zou schaden dat Rusland nooit een partner zou worden en een vijand zou blijven.

Jack Matlock, de voormalige Amerikaanse ambassadeur in de Sovjet-Unie van 1987 tot 1991, schreef negen dagen voor de invasie van Oekraïne een essay waarin hij de vraag beantwoordde of de dreigende crisis op dat moment te vermijden was. “Kortom, ja,” legde hij uit. Was de crisis te voorzien? “Absoluut. De uitbreiding van de NAVO was de grootste strategische blunder sinds het einde van de Koude Oorlog.”

Vooraanstaand wetenschapper op het gebied van internationale betrekkingen, John Mearsheimer, gaf een interview na de Russische invasie. Daarin legde hij uit dat de situatie “begon in april 2008 op de Top van Boekarest, waar de NAVO de verklaring aflegde dat Oekraïne en Georgië deel zouden gaan uitmaken van de NAVO.” Volgens hem hebben “de Russen destijds absoluut duidelijk gemaakt dat ze dit als een existentiële bedreiging zagen en daarmee een rode lijn hebben getrokken.” Mearsheimer benadrukte in hetzelfde interview dat hij al jaren over deze kwestie had gewaarschuwd dat de kwestie van de toetreding van Oekraïne tot de NAVO centraal staat in Ruslands belangrijkste nationale veiligheidsbelangen. Tijdens het conflict in Oekraïne in 2014, waarbij ook Rusland betrokken was, waarschuwde de beroemde Russische geleerde Stephen Cohen ook:

“Het is duidelijk dat het verplaatsen van NAVO-troepen naar de Russische grenzen de situatie zal militariseren, maar Rusland zal niet terugdeinzen. Het onderwerp is existentieel.”

De voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger, een van de meest gerespecteerde Amerikaanse strategische denkers aller tijden, zei in een opmerking uit 2014 dat “Oekraïne geen lid moet worden van de NAVO.” Want dat zou Oekraïne tot het toneel van een Oost-West-confrontatie maken. Hij zei:

“Oekraïne behandelen als onderdeel van een Oost-West-confrontatie zou elk vooruitzicht om Rusland en het Westen – met name Rusland en Europa – de komende decennia in een coöperatief internationaal systeem te brengen teniet doen.”

En er zijn vele anderen. Deze omvatten de voormalige Amerikaanse minister van Defensie William Perry, de Russisch-Amerikaanse journalist Vladimir Pozner Junior, de econoom Jeffrey Sachs, de voormalige ondersecretaris-generaal van de Verenigde Naties Pino Arlacchi, de voormalige CIA-directeur Bill Burns, de voormalige Amerikaanse minister van Defensie Bob Gates en anderen. Arnaud Bertrand somde ze allemaal op in een geweldige Twitter-thread over dit onderwerp.

https://twitter.com/RnaudBertrand/status/1498491107902062592?s=20&t=rn5SAyIkbh9t4cW3hG8aXw

Met dit alles welbekend en fel bediscussieerd, komen we terug op de vraag: waarom luisterde niemand? Nou, dat heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het willen controleren van Europa en ervoor zorgen dat de NAVO zelf niet uit elkaar valt. In die zin heeft de Russische invasie van Oekraïne dat doel bereikt en nog wat.

Madrid zal volgend jaar juni gastheer zijn van een grote NAVO-top. Het eerste strategische NAVO-conceptdocument sinds 2010 wordt daar voorbereid, wat zowel op het Europese continent als aan de andere kant van de Atlantische Oceaan in Washington een belangrijk twistpunt was. Het document zal het strategische werkkader van het Bondgenootschap voor ten minste het volgende decennium bepalen en de doelstellingen duidelijk definiëren.

Het was al eerder gezien dat Europa, met name Frankrijk, aandrong op een gemeenschappelijke Europese defensiestrategie – die, hoewel het een “complementair aan de NAVO” werd genoemd, zo duidelijk werd tegengewerkt dat Washington er fel tegen was. Na beslissingen van de VS die alle Europese staatshoofden en regeringsleiders afschuwden, vooral met betrekking tot de  AUKUS-overeenkomst , deed de regering van Biden enkele concessies, zelfs als ze die niet op prijs stelden. Dat blijkt uit het transcript van een gesprek tussen Biden en de Franse president Emmanuel Macron in september 2021. Daar viel de zin:

“De Verenigde Staten erkennen ook het belang van een sterkere en capabelere Europese defensie die een positieve bijdrage levert aan de transatlantische en mondiale veiligheid en een aanvulling vormt op de NAVO.”

De Russische invasie van Oekraïne was schijnbaar een dip van de ene dag op de andere voor de NAVO en zette Europa op scherp. Dit blijkt duidelijk uit de ommekeer in het buitenlands beleid van Duitsland en de aankondiging dat het zijn militaire uitgaven zal verhogen tot meer dan 2 procent van zijn BBP als directe reactie op de situatie in Oekraïne. Zweden en Finland overwegen naar verluidt om lid te worden van de NAVO, en zelfs Zwitserland heeft zijn neutrale status beëindigd en heeft zich aangesloten bij EU-sancties op Russische activa.

De NAVO-top in Madrid zal ongetwijfeld de pro-NAVO-stemmen versterken, die anders als extreem zouden zijn beschouwd, in de discussie over verdere multipolarisatie van het internationale systeem. En u zult ongetwijfeld directe vermeldingen van Rusland – misschien zelfs China – vinden in het strategische conceptdocument van de organisatie. Dit alles past naadloos in het buitenlands beleid van de VS.

Tegelijkertijd heeft dit alles vanuit het oogpunt van Washington ook het voordeel dat de Europese partnerlanden steeds meer afhankelijk worden van de VS – vooral in het geval van aardgas. Omdat Nord Stream 2 nu wordt gesloopt en Rusland economisch wordt gewurgd – en omringd door militaire technologie, waar het militair-industriële complex zeker blij mee zal zijn.

Dit alles doet niets af aan de rol van Rusland in het conflict. Russische troepen zijn Oekraïne binnengevallen en hebben, ongeacht de rechtvaardiging, het internationaal recht geschonden. Maar strategische denkers in het Westen hadden dit duidelijk voorspeld. En dus kunnen we alleen maar aannemen dat het allemaal past in de grotere agenda die hier wordt geschetst.

Tegen deze achtergrond is het duidelijk dat iedereen die het Oekraïense volk werkelijk wil steunen, fundamenteel gekant moet zijn tegen de uitbreiding van de NAVO naar het oosten. EU-burgers zullen ook de gevolgen ondervinden, economisch en misschien zelfs in hun fysieke basisbeveiliging. Maar laten we niet vergeten dat, tot aan de Russische invasie, Europa – voornamelijk Duitsland en Frankrijk – er alles aan heeft gedaan om de situatie onschadelijk te maken, ondanks de roekeloze acties van Washington.