Indignatie redactie 
We vroegen media zoals ARD, ZDF, FAZ en taz, evenals verschillende journalisten, naar de staat van Twitter/X. Naast desinformatie en haat zien zij een verlies aan relevantie en bereik. Velen denken erover om het platform de rug toe te keren. Maar wanneer is het juiste moment?
Bijna precies een jaar geleden nam miljardair Elon Musk het socialemediabedrijf Twitter over . Sinds eind oktober 2022 is de Tesla-baas bezig met het radicaal herstructureren van het platform, dat nu X heet. Uit een klein sectoronderzoek door netzpolitik.org blijkt: De beoordeling van veel journalisten en mediakanalen over Twitter/X is nu erg slecht.
Zo constateert de ARD een duidelijk verlies aan relevantie, constateert de ZDF een verslechtering van de stemming en speelt Twitter bij de taz qua bereik nauwelijks nog een rol. Journalisten beschouwen Twitter als een ‘onherbergzame’ en ‘saaie’ plek waar je steeds minder interessante accounts kunt vinden. Ze praten over een ‘giftig platform’ waarop ze steeds minder actief worden. Maar ze kunnen of willen Twitter niet helemaal verlaten.
Tot de vaak bekritiseerde maatregelen sinds de overname van Musk behoren onder meer het ontslag van grote delen van de werknemers die verantwoordelijk zijn voor contentmoderatie en een amnestie voor accounts die zijn geblokkeerd vanwege haatzaaiende uitlatingen en oproepen tot geweld. Hieronder valt ook de onzorgvuldige omgang met desinformatie en de devaluatie van geverifieerde rekeningen door de ooit zo begeerde blauwe vinkjes te verkopen. Daarnaast zorgde het afsluiten van de programmeerinterfaces voor derden en het gericht blokkeren van kritische journalisten voor kritiek. Deze lijst kan nog heel lang doorgaan.
De harde cijfers ondersteunen ook het feit dat X in verval is. Sinds de overname voor 44 miljard dollar is de waarde van het bedrijf snel gekrompen. Recentelijk werd deze geschat op slechts acht miljard dollar . Volgens Statista.de daalt ook het aantal maandelijks actieve gebruikers . Alternatieve microblogdiensten zoals het gedecentraliseerde, niet-commerciële netwerk Mastodon , Bluesky van Twitter-oprichter Jack Dorsey en, buiten Europa, ook Threads van Meta genieten een enorme populariteit.
“Minder nuttig geworden”
Prominente afwijkingen van het platform halen herhaaldelijk de krantenkoppen, meest recentelijk riep de federale antidiscriminatiecommissaris mensen op om X te verlaten. Eén bijzonder relevante doelgroep is tot nu toe echter vooral bij het platform gebleven: media en journalisten. Veel mediakanalen posten nog steeds onveranderd op X. En ondanks enkele vertrekpunten zijn er nog steeds veel journalisten. Uit ons onderzoek blijkt echter hoezeer zij het moeilijk hebben. De crisis van het platform heeft grote gevolgen voor de media en journalisten.
“Ik gebruik X nu vrijwel alleen maar passief als lezer, en zelfs dat steeds minder”, schrijft techreporter Patrick Beuth van SPIEGEL . Aan de ene kant komt dit omdat hij weinig waarde hecht aan de beslissingen van het nieuwe management en X een veel giftiger platform vindt dan ‘het oude’ Twitter. “Aan de andere kant hebben grote delen van de gemeenschappen die voor mij en mijn werk het belangrijkst zijn, X verlaten”, vervolgde Beuth. “Het platform is minder bruikbaar geworden.”
Communicatiewetenschapper en mediajournalist Nadia Zaboura antwoordt dat ze Twitter al een tijdje niet meer actief gebruikt . Elon Musk is “als eigenaar van het platform verantwoordelijk voor een groot aantal dagelijkse antisemitische, racistische en antidemocratische uitspraken, waarvan hij sommige ook opnieuw plaatst.” Omdat haat, laster en persoonlijke aanvallen waren toegenomen, besloot ze kort na de overname Beperk de antwoordfunctie zodat alleen accounts die zij volgt haar kunnen antwoorden. Ze gebruikt het platform nu alleen passief.
“Alleen Facebook is nog saaier”
Ook internationale journalisten worstelen met X. “Twitter was vroeger de eerste site waar ik ’s ochtends eerder naartoe ging dan alle anderen, zelfs vóór mijn e-mails. Altijd: Twitter eerst”, schrijft de Zwitserse onderzoeksjournalist Adrienne Fichter van Republik.ch. “Vandaag lijkt het meer op de vorige website.” Het gebrek aan contentmoderatie is merkbaar, evenals de golf van desinformatie. Bovendien is het interactiepercentage aanzienlijk gedaald. “Om het maar bot te zeggen: alles wat ik een jaar geleden voorspelde, is uitgekomen : Twitter is een onherbergzame plek geworden en een beetje saaier.” Alleen Facebook is nog saaier.
Voor Martin Gundersen van de Noorse publieke omroep NRK , “Ik heb me volledig losgemaakt van het platform”, schrijft onderzoeksjournalist Jon Keegan van het Amerikaanse medium The MarkUp . Hij verwijderde de app van zijn telefoon en logt slechts af en toe in via de browser voor zijn werk. “Maar ik post niet en heb geen interactie.”
Deze ontwikkeling vormt een ernstig probleem voor Nergens anders was informatie over actuele gebeurtenissen zo snel beschikbaar, en nergens anders konden politieke multiplicatoren zo gemakkelijk worden bereikt. Het bekende netwerkeffect heeft lange tijd effect gehad : bij elke relevante actor die gebruik maakt van een platform neemt de relevantie van het platform toe, waardoor andere relevante actoren worden aangetrokken. Voor Twitter betekende dit dat iedereen die zich bezighield met politieke communicatie en journalistiek het platform niet kon negeren.
Minder dan 1 procent van het totale bereik
Maar niet alleen individuele journalisten, maar ook redacties en hele mediakanalen worstelen nu met de vraag hoe ze met de teloorgang van het platform moeten omgaan. “Naar onze mening zijn de stemming en de toon op het platform fundamenteel verslechterd”, schrijft bijvoorbeeld een perswoordvoerder van ZDF . Wij monitoren en bespreken de ontwikkelingen daarom voortdurend; een definitief besluit laat nog op zich wachten.
De Frankfurter Allgemeine Zeitung is eveneens voorzichtig. “Wij observeren de veranderingen op het platform met toenemende bezorgdheid en verbazing”, vertelt een woordvoerder van de krant .
En ook de ARD-persdienst schrijft dat zij de ontwikkelingen kritisch volgt en ‘de ontwikkeling van de communicatie op het platform als niet constructief beschouwt’. De persdienst van het televisiestation onderzoekt daarom momenteel hoe het verder met X zal omgaan. Het is echter nu al duidelijk dat het platform zijn relevantie aanzienlijk heeft verloren.
Ook Katrin Gottschalk, de plaatsvervangend hoofdredacteur van de taz, bevestigt dit voor haar medium . Hoewel de taz Voor het bereik van de taz speelt X nauwelijks meer een rol; pageviews via X maken de afgelopen maanden nog maar tussen de 0,4 en 1 procent uit van het totale bereik.
Van andere media ontvingen wij geen informatie over deze vraag, maar de observatie van de taz komt overeen met de cijfers van de Amerikaanse National Public Radio . Ook op netzpolitik.org is X volgens de meest recente statistieken verantwoordelijk voor minder dan 0,2 procent van de paginaweergaven.
Er gaan nog maar heel weinig mensen
Als de media X volledig zouden verlaten, zou dit waarschijnlijk dramatische gevolgen hebben voor het discours op het platform. Communicatiewetenschapper Nadia Zaboura constateert nu al een “hoog niveau aan desinformatiecommentaren die zich verzamelen onder berichten van de media, journalisten en wetenschappers en grotendeels onbetwist blijven”. Volgens Zaboura is “Een enorm probleem voor elke democratie.”
Tot nu toe heeft geen van de door ons ondervraagde media de beslissing genomen om X volledig de rug toe te keren. Alleen Martin Gundersen van de beta van het technische tijdschrift van de Norwegian Broadcasting Corporation meldt dat zijn redactie volledig is gestopt met posten vanaf het officiële account .
Met de hoofdstudio Deutschlandfunk heeft de eerste grote Duitse redactie deze stap nu gezet. “Beste volgers, gezien de ontwikkelingen op dit platform hebben wij besloten deze zender niet langer te exploiteren”, stond er onlangs bij . Het account is sinds 19 oktober inactief.
De persdienst van de ARD benadrukt echter dat het nieuwsaanbod van de ARD met hun op feiten gebaseerde informatie een tegenwicht vormt “tegen de desinformatie die zich steeds meer verspreidt op het Twitter/X-platform.” Ook de taz en de FAZ gaan voorlopig door zoals voorheen. “Door de momenteel hoge aanwezigheid van politieke actoren, publieke figuren en de nieuwsmedia is de relevantie van het platform nog steeds gedeeltelijk aanwezig”, schrijft ZDF ons ook.
Aanwezigheid op andere netwerken
Ook het Zwitserse tijdschrift Republik.ch wil X nog niet verlaten, meldt Adrienne Fichter. Ze willen zich nu echter bewust breder positioneren op sociale media. “Ook hier geldt niet meer: Twitter eerst.” Het medium is aanwezig op Mastodon en Bluesky, LinkedIn en ook Instagram.
Het klinkt vergelijkbaar met ZDF en taz, die ook benadrukken dat ze een aanwezigheid hebben opgebouwd in sociale netwerken zoals Mastodon of Bluesky. De FAZ overweegt ook deze stap: “Als Threads bijvoorbeeld beschikbaar is in Duitsland en platforms als Bluesky of Mastodon relevant voor ons zijn geworden, zullen we hiervan profiteren en nieuwe aanwezigheid opbouwen.”
Echter: “Wij denken niet dat Katrin Gottschalk volledig van de taz afstapt.
De antwoorden weerspiegelen een dilemma waarin de hele sector zich bevindt. Hoe kritisch velen ook zijn over de ontwikkelingen op dit gebied Tot nu toe heeft geen van de alternatieven echt succes gehad, omdat het tijd kost. Iedereen die weggaat
Net vertrokken voor onderzoek
Voorlopig geldt nog: X heeft de media nodig en de media hebben X nodig. Maar voor hoe lang? Uit dit kleine onderzoek blijkt dat het belang van het platform snel afneemt. Individuele journalisten denken momenteel veel concreter na over het afscheid dan bij mediabedrijven, ook al houden ze nog stand.
“Ik vind X heel ondraaglijk”, schrijft Hanna Herbst , hoofdredacteur van ZDF Magazin. Ze is erg blij met het alternatief Bluesky en zal zich langzaam terugtrekken van Twitter. Kennelijk spelen andere collega’s ook met dit idee. Alle ondervraagde mensen hebben nu accounts op alternatieve platforms zoals Mastodon, Bluesky of LinkedIn.
Patrick Beuth van SPIEGEL antwoordt dat hij overweegt om X te verlaten. Voorlopig blijft hij echter om beter te kunnen berichten over wat daar gebeurt. “Want vanuit journalistiek en maatschappelijk perspectief is de manier waarop een techmiljardair met zijn eigen platform omgaat nog steeds relevant.”
Ook Nadia Zaboura wil momenteel niet volledig deactiveren. “Als communicatiewetenschapper en mediacriticus blijft Twitter vanwege zijn dynamiek steeds meer in de belangstelling staan.” Daarom gebruikt ze het account momenteel “in passieve vorm om de verdere radicalisering van deze publieke sfeer te onderzoeken en te analyseren – vooral omdat Duitse media organiseren regelmatig discussies waarbij ze Twitter citeren en deze zo in het publieke debat brengen.”
Ook Adrienne Fichter vertelt dat ze al een paar keer met het idee heeft gespeeld om bij X weg te gaan. Maar het daar opgebouwde publiek en het contact met belangrijke contacten houden ze daar. Bovendien is X “nog steeds de centrale polis/agora voor Zwitserse politieke kwesties”.
Wanneer is het juiste moment?
Het is een moeilijke onderneming om los te komen van een geliefd en ooit belangrijk platform. NRK’s Martin Gundersen zegt het zo: “De meeste rokers willen stoppen, en ik denk dat ik bijna dezelfde relatie heb met X.”
Ook Adrienne Fichter wil de hoop op verbetering niet opgeven: ‘Je mag dromen.’ Bijvoorbeeld ‘dat er een interne staatsgreep komt, een implosie.’ Of dat de Digital Services Act van de EU het bedrijf dwingt te investeren bij de implementatie van wettelijke vereisten.
Als deze dromen niet snel uitkomen, lijkt een echte uittocht van de journalistieke industrie uit X denkbaar. Uit ons onderzoek blijkt al dat de terugtrekking van relevante gemeenschappen en de opzettelijke inactiviteit van sommige journalisten bijdragen aan de afnemende relevantie van X. Velen staan nog steeds onder de aandacht. Maar als meer media en politici besluiten afscheid te nemen, kunnen mentale spelletjes op een gegeven moment snel werkelijkheid worden.
