Donald Trump; Christofacisme Trump en de christelijke ‘burgeroorlog’

Religieuze geleerde over de ‘burgeroorlog’ binnen het christendom – en de urgentie om Trump tegen te houden

David Gushee zegt dat zijn geloof hem ertoe aanzet zich te verzetten tegen de ‘kennelijke overgave’ van veel christenen aan Trump en het fascisme.

In dit tijdperk van intense politieke en religieuze verdeeldheid hebben veel christelijke nationalisten zichzelf ervan overtuigd dat zij een speciale claim op Amerika hebben. Dat is simpelweg niet waar. De Verenigde Staten zijn niet gesticht als een ‘christelijke natie’. De grondwet verankert een duidelijke scheiding tussen kerk en staat, en geen enkele versie van het christendom is ooit de officiële nationale religie geweest.

Bovendien vormen blanke evangelicals en christelijke nationalisten niet de ‘zwijgende meerderheid’, en ook niet een meerderheid van welke aard dan ook. Onderzoek naar de publieke opinie heeft consequent het tegenovergestelde aangetoond: over een reeks kwesties heen zijn het beleid en de politiek die door christelijk rechts worden gesteund, over het algemeen impopulair onder het Amerikaanse volk.

Uiteindelijk hebben de stemmen, overtuigingen en verlangens van degenen die omarmen wat sommige geleerden en waarnemers het ‘blanke christendom’ hebben genoemd, geen of helemaal geen recht op speciale privileges ten opzichte van mensen met een ander geloof.  

In werkelijkheid vormen zulke gelovigen in het ‘blanke christendom’ een afnemende minderheid in de Amerikaanse samenleving, ook al streven ze ernaar de dominante kracht te zijn en degenen met wie ze het niet eens zijn, op alle mogelijke manieren het zwijgen op te leggen. 

In een noodlottige poging om de macht te winnen en te behouden, smeedde christelijk rechts een alliantie met Donald Trump en zijn neofascistische MAGA-beweging. Dit is een transactionele relatie geweest, aangezien Trump op transparante wijze bijna elk verondersteld principe van het christelijk geloof en de christelijke doctrine schendt. Door vrijwel elke religieuze lens kan hij redelijkerwijs worden omschreven als een onberouwvolle zondaar.

Nu de presidentsverkiezingen van 2024 in aantocht zijn, suggereert Trump steeds vaker dat hij is gekozen, bijna als een messiaanse figuur of als de wederkomst. In een briljant propagandawerk debuteerde hij onlangs met een campagneadvertentie waarin hij verkondigde dat “God Trump heeft gemaakt” – wat zich vertaalt in het feit dat Trump een soort messiaanse figuur is.

Als ze hun ogenschijnlijk diepgewortelde overtuigingen consequent zouden toepassen, zouden rechtse evangelische christenen dergelijk gedrag van Donald Trump en zijn MAGA-beweging als godslastering moeten veroordelen. In plaats daarvan lijken ze zichzelf ervan te hebben overtuigd dat Trump in feite een soort goddelijke boodschapper is, gestuurd om hen in staat te stellen hun reactionair-revolutionaire project aan het Amerikaanse volk op te leggen. De klassieke waarschuwing dat wanneer het fascisme naar Amerika komt, het in de vlag gewikkeld zal komen en met het kruis zal zwaaien, blijkt juist te zijn.

Ik sprak onlangs over Trump en het hedendaagse Amerikaanse christendom met Dr. David P. Gushee, een vooraanstaande universiteitsprofessor in christelijke ethiek aan de Mercer University en voorzitter van christelijke sociale ethiek aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. 

Hij is ook senior research fellow bij het International Baptist Theological Study Center en voormalig voorzitter van zowel de American Academy of Religion als de Society of Christian Ethics. Gushee is de auteur van verschillende boeken, waaronder zijn meest recente, ‘ Defending Democracy From Its Christian Enemies ’. Hij heeft honderden opinieartikelen gepubliceerd en is geïnterviewd door vele grote media, waaronder de Washington Post, CNN en USA Today.

In dit gesprek legt Gushee zijn visie uit dat christelijk rechts een onverbiddelijke vijand is van de Amerikaanse democratie, en reflecteert hij op wat het betekent om een ​​christen en een gelovig persoon te zijn in een tijd van opkomend neofascisme en mondiale onenigheid. 

Hij stelt dat gelovige christenen zich feitelijk moeten verzetten tegen het autoritarisme, in plaats van het in welke vorm dan ook te steunen. Tegen het einde van dit gesprek beschrijft Gushee de soorten mythen, het samenzweerderige denken en andere fantastische verhalen die christelijk rechts heeft gecreëerd om zijn campagne tegen de multiraciale pluralistische democratie te rechtvaardigen – en zelfs tegen de realiteit zelf.

Dit is de eerste van een tweedelig gesprek en is aangepast voor lengte en duidelijkheid.

Hoe voelt u zich, gezien alles wat er gebeurt met de verkiezingen van 2024, het Trumpisme en de realiteit dat hij en zijn MAGA-beweging een existentieel gevaar voor het land vormen? Waar bereid jij je op voor in 2024? 

Ik voel een gevoel van angst als ik nadenk over een door Trump gedomineerd 2024. Hij is als een van die schurken uit horrorfilms waarvan je denkt dat ze verslagen of vernietigd zijn, maar die blijven verschijnen om de buurt te terroriseren. 

Hoewel de opiniepeilingen gemengd zijn, zijn er tal van opiniepeilingen waaruit blijkt dat hij in de meeste of alle swing states voorop loopt. Het feit dat deze persoon in 2024 wel eens een constitutionele crisis zou kunnen veroorzaken, en dat het hem helemaal niets kan schelen – en dat zijn volgelingen dat prima vinden – is onbeschrijflijk verschrikkelijk. De zwakte van de kandidatuur van Joe Biden in deze context verhoogt alleen maar het gevoel van kwetsbaarheid.

Ik bereid mezelf voor op 2024 als een persoon die voor een ernstige spirituele, emotionele en morele uitdaging staat, met een zeer beperkt gevoel van keuzevrijheid en geen controle over de uitkomst, maar met verantwoordelijkheden die ik trouw probeer te vervullen.  

Hoe zijn we in Amerika op zo’n moment van crisis of ramp terechtgekomen?

Diepe culturele polarisatie sinds de jaren zestig. Het bevroren tweepartijenstelsel. Geld in de politiek. Het huwelijk van christelijk recht met de GOP. De uniek kwaadaardige Donald Trump, die de opkomst heeft gefaciliteerd van wat ik het autoritaire reactionaire christendom noem.  

Wat betekent het voor u om een ​​gelovig persoon, een christen, te zijn in een tijd van zulke uitdagingen?

Het betekent dat ik geroepen ben om trouw te handelen – dat wil zeggen, te proberen de weg en de leringen van Jezus te volgen en mijn roeping als christen, predikant, ethicus en publieke intellectueel met trouw aan God te vervullen. 

Het betekent niet dat ik verzekerd ben van een bepaalde uitkomst, aangezien ik geloof dat mensen bepalen wat er in de menselijke geschiedenis gebeurt, of op zijn minst dat we moeten handelen alsof we volledig verantwoordelijk zijn voor onze eigen daden en de resultaten ervan. In het licht van de duidelijke overgave van zoveel christenen aan Trump en aan het autoritaire, reactionaire christendom betekent christen zijn verzet tegen deze overgave, deelname aan deze interne strijd om de ziel van het christendom in de Verenigde Staten. 

Wat betekent het om een ​​evangelische christen te zijn in het tijdperk van Trump? 

Voor mij moet het evangelicalisme als ‘beweging’ in de VS worden opgegeven omdat het zijn religieuze en morele geloofwaardigheid heeft verloren en een bron is van meer kwaad dan goed. In de periode 2015-2018 heb ik er afstand van gedaan.

 Daarover schrijf ik in mijn memoires ‘ Still Christian ‘ en mijn boek ‘ After Evangelicalism ‘. Ik vrees dat wat ‘evangelisch’ is gaan betekenen een autoritaire, reactionaire blanke conservatieve bevolking wier religie niet meer te onderscheiden is van radicaal-rechtse politiek. Degenen die door zelfbepaling “evangelisch” blijven en niet willen dat hun beweging betekent wat ik het zojuist heb genoemd, hebben de verantwoordelijkheid om haar terug in een andere richting te worstelen.  

Wat is de rol van het christendom in een tijd van democratiecrisis en opkomend neofascisme, zowel hier als over de hele wereld? 

Het christendom zou een bron van verzet moeten zijn tegen het neofascisme, illiberalisme en autoritarisme. Dat is mijn visie en de weg die ik in mijn nieuwe boek schets. Het christendom is daarentegen vaak een bron van neofascisme en illiberalisme, omdat de religieuze en morele eisen en implicaties ervan zo slecht worden begrepen. Dit betekent dat er een interne burgeroorlog gaande is binnen het Amerikaanse christendom, die moet worden begrepen als een groot deel van de huidige situatie waarmee we hier worden geconfronteerd.  

Taal is belangrijk. De reguliere nieuwsmedia en de politieke leiders van het land gebruiken termen als “evangelisch” en “christelijk” zonder deze te definiëren. ‘Christelijk-nationalistisch’ is een ander voorbeeld. Wat betekenen deze woorden eigenlijk in de praktijk?

Alle belangrijke definities worden betwist. Ook de contouren en grenzen van alle religieuze gemeenschappen worden betwist.  

Voor mij zou de term ‘christen’ een persoon moeten betekenen die toegewijd is aan het volgen van Jezus Christus, zijn manier van leven en leringen. In de praktijk betekent het veel andere dingen, waaronder een persoon met een vaag religieuze identiteit die geassocieerd wordt met het christendom in plaats van met een andere wereldreligie, en wiens manier van leven fundamenteel kan worden bepaald door een aantal andere factoren dan hun vermeende religieuze identiteit. Zo zou een blanke xenofobe tribalistische Amerikaan vol haat voor ‘de ander’ zichzelf kunnen identificeren als een ‘christen’ omdat hij of zij bijvoorbeeld geen moslim, boeddhist of atheïst is.  

‘Evangelisch’ zou een protestantse christen moeten betekenen die blijk geeft van een zeer hoge mate van toewijding in zijn relatie met Christus, respect voor de Bijbel, betrokkenheid bij het kerkelijk leven en vastberadenheid om zijn geloof met anderen te delen en dit met integriteit uit te leven. 

In de praktijk is het veel andere dingen gaan betekenen, waaronder een rechtse blanke die Donald Trump op de een of andere manier steunt, deels gemotiveerd door een vaag verband met zijn en hun vermeende religieuze identiteit. Het is aan evangelicals om hun eigen grenzen en identiteit te bewaken om zo’n dramatische en rampzalige identiteit en definitieverschuiving te voorkomen.  

De kleurenlijn loopt door alle dingen in Amerika en de rest van de wereld. Hoe compliceert ras, en in het bijzonder de zwarte profetische en bevrijdingstraditie, deze definities en grenzen?

Je doet een belangrijke interventie. De religieus-politieke beweging of het probleem waar we het tot nu toe over hebben gehad, is iets van blanke mensen. Het weerspiegelt vervormingen in het christendom die in de begindagen hier op dit continent zijn geïntroduceerd en die breder kunnen worden herleid tot het Europese kolonialisme. 

Dit is het christendom zoals verbogen of geïnfecteerd door blankheid (bijvoorbeeld een wereldbeeld van blanke suprematie), verovering, kolonialisme, genocide op de inheemse bevolking en slavernij van Afrikanen. ‘Blank’ is gelijk aan Amerikaan is gelijk aan christen is gelijk aan nationalisme en is alleen in dit kader gelijk aan goedheid.  

De zwarte profetische, bevrijdings- en abolitionistische christelijke traditie is de belangrijkste verzetsbeweging die zich ooit in de VS heeft ontwikkeld. Tot slaaf gemaakte mensen in de 18e en 19e eeuw omarmden grotendeels het geloof van hun slavenhouders, maar daarna hebben velen het diepgaand herwerkt – op basis van bijbelse bronnen zoals de Exodus en een andere lezing van de betekenis van Jezus: een religie van bevrijding zijn.

Daarom wijd ik in mijn nieuwe boek een hoofdstuk aan deze traditie. Ik denk dat het een enorm belangrijk middel is om nu weerstand te bieden aan het blanke, autoritaire, reactionaire christendom, zoals dat al vierhonderd jaar het geval is.  

In mijn schrijven over christelijk rechts heb ik, vooral omdat die beweging in het Trump-tijdperk de machtshendels gebruikt, ze soms omschreven als ‘christofascisten’ of ‘blanke christelijke supremacisten’. Is dat taalgebruik accuraat of overdreven? Bied een correctie aan, als je dat wilt.  

‘Christofascisme’ is zeker een provocerende term. Ik behandel het fascisme in mijn boek en probeer het heel zorgvuldig te definiëren. Hoewel dit niet de term is die ik kies om het voornaamste probleem te beschrijven zoals ik het zie, zijn er vooral afschuwelijke delen van het autoritaire, reactionaire christendom en de politieke uitdrukking ervan die deze term wel eens zouden kunnen verdienen. Als iemand die zijn proefschrift en eerste boek over nazi-Duitsland en de Holocaust schreef, gebruik ik deze termen niet lichtvaardig.

Maar ik weet ook dat de inzet, manipulatie en versmelting van het christendom met racisme, autoritarisme en geweld niet slechts in één land op een bepaald moment mogelijk was. Het is mogelijk dat elk land met een grote maar krimpende christelijke bevolking die zich bedreigd voelt door ongewenste culturele veranderingen in een liberaliserende richting – inclusief immigratie, raciaal en etnisch pluralisme, versoepeling van de seksuele moraal, feminisme, etc. – zich aangetrokken voelt tot autoritarisme en minachting voor de democratie, en vindt leiders die hen regelrecht over de rand kunnen loodsen naar de toekomst waarvan ze misschien nog maar net begonnen te dromen.  

Politiek gaat over emoties en verhalen. Welk verhaal en welke mythologie hebben degenen van christelijk rechts gecreëerd over de Verenigde Staten en hun relatie daarmee?

Het verhaal is dat Amerika een grote natie was, door christenen gesticht als een christelijke constitutionele republiek, die de weg kwijt was en weer groot gemaakt moet worden. Wat ze werkelijk bedoelen is dat Amerika werd gesticht door blanke protestantse christelijke mannen als een door blanken gedomineerde quasi-democratie (met slavernij en vervolgens segregatie, wat voor hen misschien ongelukkig was maar het fundamentele verhaal niet verandert) die de waarden en normen op de juiste manier vastlegden. 

Dat was de goede oude tijd, geruïneerd in de afgelopen X-aantal jaren door, vul de blanco in, socialisme, atheïsme, globalisme, communisme, politieke correctheid, kritische rassentheorie, liberalisme, wakkerheid, feminisme, immoralisme, democraten, enz. Nu we zijn in een kosmisch gevecht tot het einde verwikkeld tussen de rechtmatige leiders en de visie van de samenleving en degenen die deze hebben gekaapt.  

Een van de grote uitdagingen op dit moment van politieke en sociale crisis is dat christelijk rechts, net als ‘conservatieven’ in bredere zin, niet gelooft in feiten, bewijsmateriaal, consensusrealiteit en verifieerbare waarheidsclaims. Ze houden zich bezig met magisch denken, gedreven door ideologie en brute macht, in een reactionair project om de Amerikaanse samenleving opnieuw te maken.

 Je kunt geen feiten, gegevens en bewijsmateriaal beargumenteren met degenen die bezeten zijn door religieuze politiek. Dat is een bron van grote frustratie voor veel zelfbenoemde liberalen en centristen, die zichzelf voor de gek hebben gehouden door te geloven dat de waarheid en een goed beleid uiteindelijk zullen winnen.

De gevoeligheid voor complottheorieën van het QAnon-type aan de rechterkant weerspiegelt de geografische getto’s en echokamer waarin veel van deze mensen leven.

 Ik heb elf jaar in het kleine stadje West-Tennessee gewoond en het helpt me dit fenomeen te begrijpen. Er zijn enorme aantallen vrome blanke christenen die uitsluitend leven en bewegen in 99% blanke christelijke enclaves – thuisscholen of kerkscholen, fundamentalistische of evangelische kerken, schoolcurricula, uitgeverijen, tijdschriften, vriendschapskringen, uitgaansgelegenheden, subculturen van sociale media, Fox Nieuws en OANN, enz. De subcultuur strekt zich verder uit tot hogescholen, seminaries en professionele scholen in de conservatieve christelijke wereld.

Deze mensen zijn volkomen vervreemd van de reguliere cultuur en het reguliere hoger onderwijs en de wetenschap, waar vaak met argwaan naar wordt gekeken, en leven in een informatiebubbel waarin hun versie van de werkelijkheid voortdurend wordt herhaald en versterkt. Ik beschouw House Speaker Mike Johnson als een uitgroei van deze subcultuur in Louisiana. Er zijn overal in het Zuiden dertien in een dozijn mensen met zijn opvattingen.