Indignatie redactie 
Dezelfde mix van slachtofferschap en wrok die de electorale successen van extreemrechtse partijen drijft, wakkert fanhaat en racisme aan in het Duitse voetbal.
Duitsland heeft drie federale voetbalcompetities, met 56 professionele teams. De 18 eliteteams strijden in de Bundesliga, de rest in de tweede en derde divisie. Drie decennia geleden werd Duitsland herenigd. Maar tot op de dag van vandaag komt de overgrote meerderheid van de clubs die in de Bundesliga strijden uit het westelijke deel van het land. De twee uitzonderingen zijn RB Leipzig en Union Berlin, die afkomstig zijn uit het oostelijke deel van de Duitse hoofdstad, in tegenstelling tot Hertha BSC, dat afkomstig is uit het voormalige West-Berlijn.
Net als elders in Europa roept voetbal in Duitsland sterke emoties op, vooral onder de fancommunity, en hier vooral onder de meest toegewijde en fanatieke supporters, de zogenaamde Ultras. Iedereen die ooit de kans heeft gehad om de “gele muur” in het Signal Iduna Park in Dortmund, met zijn meer dan 20.000 toeschouwers die hun team aanmoedigen, te ervaren, krijgt een idee van de passie die voetbal in Duitsland kan oproepen. Het laat koude rillingen over de rug lopen.
Een wending van passie
Problemen beginnen wanneer passies in agressief gedrag veranderen. Net als elders in Europa blijft voetbalvandalisme in zijn verschillende vormen, inclusief openlijke uitingen van racisme, een groot probleem in en rond Duitse stadions. Natuurlijk niet tegenwoordig, wanneer stadions leeg zijn en fans wordt verteld thuis te blijven.
Zeker, voetbalvandalisme is in heel Duitsland een probleem. Maar het is vooral uitgesproken in het oostelijke deel van het land. Dynamo Dresden heeft bijvoorbeeld een bijzonder negatief imago omdat sommige van zijn fans berucht zijn om hun agressieve gedrag en hun weigering om veiligheidsregels te volgen, vooral met betrekking tot pyrotechniek. In Chemnitz, bekend als Karl-Marx-Stadt onder het communistische regime, is een aanzienlijk deel van de fangemeenschap van de plaatselijke voetbalclub nauw verbonden met de extreemrechtse underground van de stad. Tegelijkertijd hebben rechts-extremistische fangroepen een grote invloed binnen de club.
Na een reeks schandalen in de afgelopen jaren gaven clubfunctionarissen openlijk toe dat Dynamo een ernstig probleem heeft met racisme en antisemitisme. Dit was in het verleden ook het geval in Zwickau, waarvan sommige fans herhaaldelijk de aandacht trokken in verband met racistische en homofobe gezangen tijdens wedstrijden.
Al deze clubs behoren tot de 3e Liga van Duitsland, de laagste professionele divisie. Dit is ook de enige competitie met een aanzienlijke aanwezigheid in Oost-Duitsland. Momenteel staan er vijf clubs uit het oosten in een deelnemersveld van 20; in het verleden lag het aantal oosterse clubs zelfs nog hoger. In het seizoen 2015-16 waren dat er bijvoorbeeld acht. Het is begrijpelijk dat fans in het oosten van Duitsland de derde divisie als zoiets als ‘hun’ competitie beschouwen. Hier spelen voormalige grote teams, zoals FC Magdeburg, drievoudig DDR-voetbalkampioen en winnaar van de Europacup Winners ‘Cup in 1974, tegen elkaar.
Deze wedstrijden roepen een sterk gevoel van nostalgie op – wat in het Duits bekend staat als Ostalgie – voor de vervlogen dagen dat gewone Oost-Duitse burgers nog iemand waren, in tegenstelling tot vandaag, wanneer er een breed gedeeld gevoel is dat Oost-Duitsers tweederangsburgers zijn in verenigd Duitsland.
Een gevoel van wrok
Het is ook belangrijk op te merken dat in de afgelopen twee decennia een gevoel van wrok het Duitse voetbal steeds meer heeft doordrenkt. Dit heeft veel te maken met de dramatisch gegroeide kloof tussen topteams in de Bundesliga en de rest van het veld. Ook belangrijk is de komst van nieuwkomers die erin geslaagd zijn om ’traditionele’ clubs te verslaan, zoals Neurenberg en Kaiserslautern, die in de lagere competities zijn beland, zonder veel hoop om weer in de schijnwerpers van het Duitse voetbal te komen.
Het geval bij uitstek voor de eerste is natuurlijk Bayern München, wiens quasi-permanente greep op het kampioenschap hen weinig geliefd heeft gemaakt bij fans buiten München. In een representatief onderzoek onder fans uit 2018 eindigde de club zelfs als laatste bij clubs in de eerste en tweede klasse.
Opmerkelijk genoeg deed Bayern het zelfs slechter dan RB Leipzig, tot voor kort de absolute bête noire van het Duitse voetbal, sinds het in 2016 werd gepromoveerd naar de Bundesliga. Fans hebben RB afgedaan als een ‘plastic club’ of een ‘soda pop’ club, gezien de sterke band met Red Bull, de eigenaar van de club. Gesteund door de fabrikant van energiedrankjes, bereikte RB niet alleen een recordtijd door de lagere rangen, maar vestigde het zich, eenmaal in de Bundesliga, aan de top van de competitie. Vorig seizoen bereikte het zelfs de halve finales van de prestigieuze Champions League.
Het andere voorwerp van fanhaat is Hoffenheim, een club uit een klein dorp in het zuidwesten van Duitsland. Hoffenheim haalde meer dan tien jaar geleden de Bundesliga. Het succes was grotendeels te danken aan het feit dat het aanzienlijke financiële steun kreeg van de oprichter van SAP, een Duits IT-bedrijf. De oprichter is sindsdien het doelwit van beledigingen van fans en zelfs verhulde doodsbedreigingen.
Tegen deze achtergrond krijgt de logica achter de meest recente uitbarsting van fanhaat vermengd met rechts-extremistisch racisme zijn betekenis. Het huidige object is Türkgücü, een voetbalclub uit München. Sinds het nieuwe seizoen speelt Türkgücü in de derde klasse. Türkgürcü is, zoals de naam al aangeeft, een Turks-Duitse club. Eeuwenlang speelde het in de laaglanden van het Beierse amateurvoetbal, en het kon niemand iets schelen. Met zijn opkomst in het professionele voetbal is dit echter drastisch veranderd.
Extreem rechts in Duitsland is razend. Voor hen vertegenwoordigt Türkgücü een “on-Duitse” club die niet in een Duitse competitie mag spelen, maar in Turkije. Natuurlijk heeft de naam van de club alleen olie aan het vuur toegevoegd. Türkgücü betekent Turkse macht, en Turkse macht is het laatste dat Duits recht in Duitsland wil zien.
De club is in 1972 opgericht door Turkse immigranten in Duitsland. De daaropvolgende decennia speelde het in de minor leagues van Beieren, grotendeels genegeerd buiten de enge grenzen van het lokale voetbal. Alles veranderde met de komst van de enorme investering van een Turkse zakenman in de club. Met dit geld verhuisde Türkgücü snel van de wereld van het amateurvoetbal naar de professionele competitie.
Sla twee, zoals ze zeggen in het Amerikaanse honkbal: een andere club die in de voetsporen treedt van RB Leipzig en niet alleen traditionele clubs, maar ook Duitse traditionele clubs vervangt. Dit is vooral vervelend in het oosten van het land, waar Türkgücü een van de twee lokale clubs in de divisie verving. Aan het einde van het seizoen 2019/20 degradeerden twee Oost-Duitse clubs naar de minor leagues. Een van hen was Carl Zeiss Jena, drievoudig DDR-voetbalkampioen en finalist van de Europese bekerwinnaars in 1981. De andere club was overigens Chemnitz FC.
De derde manier
Even belangrijk is dat Türkgücü’s inval in de professionele voetbalelite van Duitsland de Turks-Duitse gemeenschap van Duitsland heeft gemobiliseerd. Er is trots dat een Turkse club, een “club van migranten”, erin is geslaagd in te breken in de gesloten voetbalmaatschappij van Duitsland, een club waarmee de gemeenschap zich kan identificeren en die wordt gezien als een weerspiegeling van hun waarden. In een sfeer van groeiend Duits nationalisme, weerspiegeld in de opkomst van de radicale rechtse-populistische Alternative for Germany (AfD) -partij, is het voor extreemrechts in Duitsland gemakkelijk om angsten en xenofobe wrok aan te wakkeren en deze uit te buiten voor politiek gewin, met name in de oostelijk deel van het land.
Een goed voorbeeld is de extreemrechtse miniatuurpartij Der III. Weg (The Third Way), een groep neonazi-activisten die zichzelf zien als een nationaal-revolutionaire voorhoede die vecht voor een nieuw Duitsland. In haar 10-puntenprogramma roept de partij onder meer op tot een ‘Duits socialisme’, een lokale economie, een prenatalistisch beleid om te voorkomen dat de Duitsers uitsterven en, last but not least, de ‘ vreedzame wederopbouw ‘ van Duitsland binnen de grenzen van 1937 (waartoe ook de westelijke delen van het huidige Polen behoren).
De partij vindt zijn oorsprong in Beieren. Aanvankelijk was het geen partij maar een ‘internetinformatieplatform’ dat de verschillende neo-nazi-netwerken in Zuid-Duitsland moest coördineren. In 2014 verboden door het Beierse ministerie van Binnenlandse Zaken, heeft het zichzelf weer opgericht als een politieke partij, wat het een zekere mate van bescherming tegen verbodsbepalingen garandeerde. Dit wordt geïllustreerd door de vergeefse pogingen om de Nationale Democratische Partij van Duitsland (NPD) te verbieden, ondanks de openlijke promotie van een programma dat grotendeels is gebaseerd op het “Strasserisme”, de revolutionaire vleugel van Hitler’s Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP).
Na zijn uitzetting uit de NSDAP in 1930 richtten de Strasserieten de Combat League of Revolutionary National Socialists op, beter bekend als het Black Front. Het bestond tot 1934, toen het slachtoffer werd van de Röhm Purge. Het feit dat The Third Way een van zijn symbolen heeft gemodelleerd naar het partijsymbool van het Zwart Front – een kruis gemaakt van een hamer en zwaard in een zwarte cirkel – is een duidelijke aanwijzing dat de partij zichzelf beschouwt als de legitieme erfgenaam van het Zwarte Front.
De Derde Weg heeft de laatste jaren steeds meer aandacht voor het oostelijk deel of het land. En om goede redenen. Het tijdelijke mobilisatiesucces van de Patriottische Europeanen tegen de Islamisering van het Westen (Pegida) -beweging in Dresden, gevolgd door de dramatische winsten van de AfD in de Oost-Duitse staten, zijn een duidelijke aanwijzing dat er een vruchtbare voedingsbodem is voor extreemrechtse ideeën. Sommigen hebben zelfs gesuggereerd dat Saksen een hotspot van rechts-extremisme is. Bovendien hebben een aantal onderzoeken aangetoond dat een aanzienlijk deel van de bevolking in het oosten zichzelf nog steeds als tweederangsburgers beschouwt, een gevoel dat nog wordt verergerd door de indruk, die vaak werd geuit tijdens de vluchtelingencrisis van 2015-2016, dat vluchtelingen voorrang kregen. behandeling vergeleken met Oost-Duitsers.
Deze mix van een gevoel van slachtofferschap en diffuse wrok biedt een gunstige kansstructuur voor radicale rechts-populistische mobilisatie in de periferie van de Oost-Duitse samenleving en verklaart de sporadische electorale successen van extreemrechtse partijen, zoals de NPD en zelfs The Third Way. . De laatste slaagde erin een van zijn meest prominente leden, een beruchte neonazi die oorspronkelijk uit Franken kwam, te verkiezen voor de gemeenteraad van Plauen, een stad in het zuidwesten van Saksen.
Gemakkelijk doelwit
Gezien de omstandigheden is het niet verwonderlijk dat The Third Way zich op de club heeft gericht. Door tegen de club te mobiliseren, probeert de partij de wijdverbreide vijandigheid tegen Türkgücü uit te buiten en te vertrouwen op de verwachting dat zijn aanwezigheid in het professionele voetbal wordt gezien als een provocatie voor elke “nationaal ingestelde” Duitser, vooral in het oosten. Onlangs heeft de partij haar campagne tegen Türkgücü opgevoerd. Een paar dagen voor de wedstrijd van de club tegen Magdeburg, half oktober, positioneerden partijactivisten zich voor het stadion van Magdeburg met een spandoek waarop stond: “Türkgücü niet welkom!”
De Derde Weg maakte het heel duidelijk dat dit geen enkele handeling was. In feite, zoals de partij het op haar website plaatste: “Of het nu in Zwickau, Magdeburg of elders is: een Turks team heeft niets te maken met het Duitse voetbal. Of het nu in Maagdenburg is of elders, de boodschap is duidelijk: Türkgücü is niet welkom! ” Tegelijkertijd lanceerde de partij een anti-Türkgücü-poster: “Onze stadions, onze regels! Türkgücü is niet welkom! ” beschikbaar voor aankoop op internet en ontworpen om het feest onder de aandacht te brengen en, zoals de poster expliciet suggereert, nieuwe supporters te werven.
Het is een van de ironie van de geschiedenis dat de meeste voetbalwedstrijden in Duitsland tegenwoordig wat in het Duits ” Geisterspiele ” wordt genoemd – spookwedstrijden zijn die plaatsvinden voor lege rijen. In die zin heeft COVID-19 Türkgücü gered van het mogelijk te maken hebben met vijandige menigten die racistische scheldwoorden naar zijn spelers slingeren. Dit gebeurde eerder dit seizoen al toen een van de spelers van Türkgücü – ironisch genoeg een Zuid-Koreaan – werd onderworpen aan racistische beledigingen door fans van Waldhof Mannheim, een westernclub die af en toe in de Bundesliga speelde. In de dagen die volgden, spraken de 3. Liga-clubs hun solidariteit uit met de Türkgücü-speler.
Op dit moment is de brouhaha over Türkgücü’s aanwezigheid in het Duitse profvoetbal gekalmeerd. Het relatieve succes in de competitie zal echter waarschijnlijk tot nieuwe wrok leiden, vooral in het oosten. Voeg daarbij het feit dat de hoofdsponsor ambitieus is en Türkgücü wil vestigen in het Duitse profvoetbal en vervolgens in de voetsporen van RB Leipzig doorgaat naar hogere competities. Als gevolg hiervan zijn conflicten onvermijdelijk, evenals wrok en racisme, allemaal koren op de molen voor extreemrechts. Dit is nogal ironisch, want in het Duits noemen we voetbal ” die schönste Nebensache der Welt ” – het mooiste tijdverdrijf ter wereld. Dit is natuurlijk alleen van toepassing als het beperkt is tot “echte” Duitse clubs.
