Duitse politiestaat wordt uitgebreid na auto-aanval in Magdeburg

De verschrikkelijke aanslag op de kerstmarkt in Magdeburg op 20 december, waarbij vijf mensen omkwamen en meer dan 200 gewond raakten, wordt door Duitse politici uitgebuit om de bevoegdheden van de politie en inlichtingendiensten uit te breiden en een politiestaat te vestigen.

Deze reactie heeft niets te maken met de aanval zelf, omdat al eerder was gebleken dat de dader, die met hoge snelheid inreed op de drukke Magdeburg kerstmarkt, al eerder bekend was bij de Duitse staat.

Taleb al-Abdulmohsen was al meerdere keren in conflict gekomen met de wet. In 2013 werd hij al veroordeeld tot een boete nadat hij dreigde de Medische Vereniging Mecklenburg-Vorpommern aan te vallen in een geschil over de erkenning van zijn status als specialist.

Sindsdien heeft hij herhaaldelijk de aandacht getrokken met een reeks wilde bedreigingen. De vereniging Secular Refugee Aid, die met hem had geprobeerd samen te werken, meldde dat haar leden het slachtoffer waren geworden van laster, bedreigingen en stalking door al-Abdulmohsen. Volgens de vluchtelingenhulporganisatie eindigde een rechtszaak bij de regionale rechtbank van Keulen, die al-Abdulmohsen in oktober 2023 verloor, ermee dat hij de rechter in een “woedeaanval” bedreigde en door veiligheidspersoneel uit de rechtszaal werd geleid.

Al-Abdulmohsen liet ook een breed spoor achter op sociale media, waarin hij hintte op een aanslag in Magdeburg en zijn zorgvuldige voorbereidingen voor de daad. De Saoedische geheime dienst had de Duitse autoriteiten voor hem gewaarschuwd en in september 2023 en oktober 2024 kreeg hij bezoek van de politie die hem ervan verdacht een potentiële terrorist te zijn.

Dat de veiligheidsdiensten al-Abdulmohsen ondanks de verschillende incidenten, aankondigingen van geweldsdaden en tips van buitenlandse inlichtingendiensten op vrije voeten lieten, kwam vooral doordat hij niet paste in het stereotype van een islamist, maar juist sympathiseerde met de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) en een islamhater was.

Als zodanig paste hij in het politieke klimaat dat werd gecreëerd door alle grote politieke partijen in Duitsland die het anti-immigrantenbeleid van de AfD hebben overgenomen en in het bijzonder sterk ageerden tegen vluchtelingen met een islamitische achtergrond. Hoewel zijn persoonlijke gedrag al opvallend was, publiceerden twee van de belangrijkste Duitse dagbladen, de Frankfurter Allgemeine Zeitung en de Frankfurter Rundschau, in 2019 interviews met al-Abdulmohsen waarin ze hem afschilderden als iemand die vrouwen hielp die werden vervolgd door islamitische krachten. De Britse BBC berichtte destijds ook over al-Abdulmohsen en zijn website.

Op maandag 30 december hield het Duitse parlement (Bundestag) een speciale zitting van de Commissie Binnenlandse Zaken om verslag uit te brengen over de status van het onderzoek naar de schietpartij in Magdeburg. Een uitgebreide analyse van het hele incident en de gebeurtenissen die eraan voorafgingen, is in behandeling. Dit betreft mogelijke fouten in het beveiligingsconcept voor de kerstmarkt en de vraag waarom informatie van veiligheidsautoriteiten over de dader niet effectief werd verzameld.

Tegelijkertijd gebruiken talloze politici van binnenlandse zaken de aanval om te pleiten voor uitgebreide bevoegdheden voor de veiligheidsautoriteiten en hardere maatregelen tegen vluchtelingen. Politici van de Sociaaldemocratische Partij (SPD) en de Christlich Demokratische Union (CDU), de twee grootste parlementaire fracties, zijn het in essentie al eens over het creëren van nieuwe middelen voor massasurveillance door de politie en inlichtingendiensten. Een strengere versie van het veiligheidspakket dat de regeringspartijen in oktober presenteerden, moet vóór de algemene verkiezingen die in februari plaatsvinden, worden gelanceerd.

Kort na de aanslag in Maagdenburg pleitte minister van Binnenlandse Zaken Nancy Faeser (SPD) voor nieuwe, strengere wetten op het gebied van de binnenlandse veiligheid, zoals een nieuwe federale politiewet. Ook kondigde ze de wettelijke mogelijkheid van biometrische massabewaking aan.

In een interview met het tijdschrift Der Spiegel riep Faeser de door de CDU bestuurde deelstaten op om te stoppen met het blokkeren van het “veiligheidspakket” dat de regering in oktober in de Bundesrat heeft aangenomen. “Al onze wetsontwerpen zouden onmiddellijk kunnen worden aangenomen als de CDU/CSU en FDP (Vrije Democratische Partij) groen licht geven”, aldus de SPD-politicus. Om de mensen in Duitsland te beschermen tegen grote gewelddadigheden, zei Faeser, “hebben onze veiligheidsautoriteiten alle benodigde bevoegdheden en meer personeel nodig.”

Het wetgevingsinitiatief van Faeser uit oktober is, zoals de WSWS destijds schreef, “een verdere stap in de richting van een politiestaat.” Het zogenaamde “veiligheidspakket” beperkt het asiel- en verblijfsrecht verder, verscherpt de wapenwetten en geeft meer bevoegdheden aan de federale politie en de binnenlandse inlichtingendienst, bijvoorbeeld via de uitbreiding van biometrische bewaking.

De analyse van gegevens uit op internet gepubliceerde beelden met behulp van kunstmatige intelligentie en het systematische gebruik van biometrische procedures voor de analyse van videobewaking in de openbare ruimte betekenen in feite het einde van de privacy en de volledige bewaking van de gehele bevolking.

De regering heeft geen gedetailleerd commentaar gegeven op de technologieën die gebruikt zullen worden. Het feit dat het gebruik van biometrische procedures alleen gebruikt mag worden voor de vervolging van “bijzonder ernstige overtredingen”, zoals gesteld door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, dient om de ware aard van de maatregel te verhullen. Biometrische procedures voor strafrechtelijke vervolging zijn gebaseerd op massasurveillance. Rechtshandhavingsinstanties krijgen dan toegang tot uitgebreide gegevensverzamelingen en kunnen deze analyseren of commerciële AI-providers voor dit doel gebruiken.

De publieke sfeer en internet bieden een breed scala aan data. Potentieel iedereen, niet alleen criminelen of asielzoekers, krijgt zijn of haar gezicht en stem opgenomen, gescand, geclassificeerd op basis van biometrische kenmerken en opgeslagen – en weet er niets van. De databases die op deze manier worden gecreëerd, worden vervolgens geanalyseerd met behulp van kunstmatige intelligentie. De technologieën die hiervoor worden gebruikt, zijn niet transparant en de resultaten kunnen niet effectief worden getraceerd.

De CDU heeft het veiligheidspakket in de Bundesrat geblokkeerd, niet omdat ze het doel en de reikwijdte van de bewakingsmaatregelen afwijst, maar omdat ze niet ver genoeg gaan. Ze eist dat de gegevensbewaring zonder reden wordt verlengd. Met name communicatiegegevens, zoals IP-adressen, moeten worden opgeslagen, zelfs zonder indicatie van een strafbaar feit (gepleegd of gepland) – dat wil zeggen, een andere bouwsteen in de uitgebreide massabewaking van de bevolking.

Dit komt overeen met de eisen voor “meer operationele speelruimte”, zoals de president van de Bundesinlichtingendienst (BND) Bruno Kahl en andere topvertegenwoordigers van de Duitse geheime diensten al enige tijd formuleren. Positief vermomd als een vermindering van de bureaucratie, moet de controle over de activiteiten van de inlichtingendiensten worden verminderd. Dit is de enige manier om effectief te werken, stellen BND-medewerkers in de rechtse Springer-pers, die beweren dat er een “keerpunt” is voor de praktijken van de inlichtingendiensten, met name op het gebied van online surveillance.

De Groenen hebben de term “binnenlands keerpunt” ook in een recent partijdocument opgenomen. Daarin roept Konstantin von Notz, de voorzitter van de Groenen van de Parlementaire Controlecommissie (die de inlichtingendiensten zou moeten controleren), op tot meer bevoegdheden voor de veiligheidsautoriteiten, waaronder undercoveronderzoeken naar sociale netwerken en een betere dialoog tussen de politie en inlichtingendiensten. De veiligheidsautoriteiten hebben meer personeel en technologie nodig en deze middelen zouden via een speciaal fonds moeten worden verkregen, zo stelt het document.

Dit is op zijn beurt geheel in lijn met de eisen van de politievakbond, die pleit voor meer bevoegdheden, meer personeel en betere apparatuur en technologie. De CDU en CSU juichen het gebruik van biometrische procedures expliciet toe, maar het veiligheidspakket van de regeringscoalitie ging niet ver genoeg als het ging om het uitbreiden van de bevoegdheden van de politie.

Sahra Wagenknecht heeft de voorgestelde wetgeving ook vanuit een rechtse, autoritaire invalshoek aangevallen en veroordeeld als “grotendeels ineffectief.”

De aanval in Magdeburg, uitgevoerd door een AfD-aanhanger en islamofoob, is nu door de regering en oppositiepartijen aangegrepen als voorwendsel om in het Bundestag-Bundesrat-bemiddelingscomité akkoord te gaan met een aangescherpt veiligheidspakket met verregaande bevoegdheden voor de politie en geheime diensten. Tegelijkertijd worden de controles aan de Duitse buitengrenzen verlengd tot na maart.

Het “veiligheidspakket” is gericht tegen de gehele bevolking – tegen vluchtelingen en migranten, en tegen alle inwoners van Duitsland die al generaties lang in Duitsland wonen. Het breidt de politiestaatsbewaking enorm uit op een nieuwe wettelijke basis. De staat bereidt zich niet alleen voor op verdere oorlogen, maar ook op het bestrijden van de groeiende politieke en sociale weerstand tegen de oorlogseconomie en sociale bezuinigingen.

Duitslands uitgeroepen “keerpunt” en “oorlogsgereedheid” kunnen niet worden verzoend met liberale en democratische rechten. Het recht om vrij en ongezien te bewegen – in de openbare ruimte en op internet – is een fundamenteel democratisch recht. Massabewaking creëert daarentegen een klimaat van angst en censuur.

De regerings- en oppositiepartijen in de Bundestag zijn verenigd in het nastreven van massasurveillance en repressie. Het is aan de arbeidersklasse om democratische rechten te verdedigen en dit te koppelen aan de strijd tegen oorlog en sociale ongelijkheid.