Terwijl de pandemie van Covid-19 woedt, heeft Duitsland zijn grenzen gesloten – maar asielzoekers worden nog steeds geaccepteerd, ook al zijn ze misschien door de zwaarst getroffen landen getrokken. Is dat het juiste signaal voor een gesloten bevolking?
De media besteedden veel aandacht aan een ongemakkelijk moment eerder deze maand, toen de Duitse bondskanselier Angela Merkel probeerde haar minister van Binnenlandse Zaken, Horst Seehofer, de hand te schudden, omdat het aantal coronavirusgevallen toenam. De minister deed het schijnbaar ondenkbare en sloeg de vooruitgang van Merkel af en dwong de ‘sociaal afstandelijke’ mantra aan zijn meerdere. Een uitbarsting van gelach maakte een einde aan elk ongemak dat het moment had kunnen veroorzaken.
Of de scène werd opgevoerd of niet, we zullen het misschien nooit weten, maar het is gelukt om de onmiskenbare boodschap naar huis te brengen: houd je vuile poten voor jezelf en we kunnen allemaal deze pandemie levend doorstaan. Ondanks het verdwijnen van handschudden is Covid-19 in heel Duitsland als paddestoelen uit de grond geschoten. Deze week is het aantal bevestigde gevallen met meer dan 4.000 gevallen per dag gestegen, waardoor de grootste economie van de Europese Unie een van de zwaarst getroffen is in termen van besmette mensen. Volgens de telling van donderdag waren meer dan 36.000 Duitsers besmet en waren er 198 overleden aan de mysterieuze ziekte.
Duitsland heeft strenge reisbeperkingen opgelegd, waarbij het in wezen een bunkermentaliteit betreedt te midden van de geringe paniek die het land in beslag neemt. Alleen Duitse staatsburgers of buitenlandse staatsburgers met een “dringende reden om te reizen” mogen de grens over. Schokkend is echter dat vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Afrika die aan de Duitse grens aankomen op zoek naar asiel, een groene pas krijgen voor het land.
Hoewel het misschien moeilijk is om te pleiten tegen het verlenen van humanitaire hulp aan vluchtelingen onder ‘normale omstandigheden’, wat heeft het voor zin om een transnationale quarantaine op te leggen als je een selecte categorie mensen binnenlaat waarvan de bewegingen niet kunnen worden gevolgd voor infectiebeveiliging ?
Om dit te doen midden in een dodelijke wereldwijde pandemie lijkt het een beetje op een sigaret puffen bij een tankstation. Het zorgt op zijn minst voor een aantal zeer slechte optica.
Duitsland beleeft momenteel immers levensomstandigheden die sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer zijn waargenomen. Zelfs in de hoofdstad Berlijn heeft paniekaankopen geleid tot lege winkelschappen te midden van een onheilspellend klimaat van hulpeloosheid en wanhoop. Om de toenemende frustratie te vergroten, hebben de Duitsers, een traditioneel kudde mensen die beroemd zijn om hun Oktoberfest-feestvreugde, de opdracht gekregen om niet samen te komen in groepen van meer dan twee personen, hoewel families van deze harde regel zijn gespaard. De gemiddelde Duitser is mogelijk zelfs zijn eigen benarde toestand tijdelijk vergeten toen werd gemeld dat Angela Merkel in quarantaine was gedwongen nadat haar arts positief op de ziekte was getest.
Ondertussen kan niet worden genegeerd dat de Europese Unie momenteel de nul is voor nieuwe uitbraken van het coronavirus. Nergens is dat duidelijker dan in Italië, dat momenteel onder een verplichte landelijke quarantaine valt, met een dodental van meer dan 8.000. Duitsland is niet immuun voor de noodsituatie waarmee Italië wordt geconfronteerd, en de rest van het Europese continent ook niet. Deze week arriveerden zes met Covid-19 geïnfecteerde Italianen in Duitsland voor medische behandeling, met naar verwachting nog eens 10 patiënten in de komende dagen.
Afgezien van de vraag of de medische voorzieningen van Duitsland aan de groeiende vraag kunnen voldoen, is een even problematisch probleem: moet Duitsland asiel verlenen aan vluchtelingen die niet alleen illegaal de Europese Unie zijn binnengekomen, maar noodzakelijkerwijs door landen met een hoge besmetting, zoals Italië, zijn gereisd en Spanje, in hun persoonlijke zoektocht naar asiel?
Een cruciaal punt om te onthouden is dat als een vluchteling de Duitse grens bereikt, dat maar één ding kan betekenen: die persoon heeft waarschijnlijk de quarantainevoorschriften overtreden die nu in Italië en Spanje worden gehandhaafd, de twee belangrijkste toegangspunten voor migranten die hun weg naar Europa vanuit het Midden-Oosten en Afrika via de Middellandse Zee. Met andere woorden, elke vluchteling die nu voor de deur van Duitsland op zoek is naar asiel, heeft lange afstanden afgelegd door hoog besmette zones, en mogelijk zelfs mensen onderweg geïnfecteerd.
*** Hoewel de Duitse autoriteiten quarantainevoorschriften voor nieuwkomers hebben vastgesteld, houden niet alle vluchtelingen zich vast aan hun accommodatie. Nadat bijvoorbeeld één asielzoeker in het Suhl-asielcentrum in de Duitse deelstaat Thüringen positief op coronavirus had getest, begonnen ongeveer 500 migranten uit de faciliteit in opstand te komen nadat ze in quarantaine waren geplaatst. Ongeveer 200 politieagenten werden ingeschakeld om de orde te herstellen. Ondanks dergelijke maatregelen lijkt het voor vluchtelingen die het coronavirus vervoeren mogelijk om mensen te infecteren zodra ze toelating tot Duitsland hebben gekregen. Geen enkele preventiemethode, zelfs niet een landelijke lockdown, is immers absoluut onfeilbaar; fouten kunnen altijd en overal voorkomen. In ieder geval is optica op dit gevoelige moment van cruciaal belang.
Het lijkt nu de perfecte gelegenheid voor Duitsland om een onmiskenbare boodschap te sturen, net zoals Griekenland doet om de honderden vluchtelingen die aan de grens met Turkije zijn verzameld, af te weren – dat de EU-brede quarantaine voor alle mensen is, ongeacht hun situatie, niet alleen mede-Europeanen. Het eerdere besluit van Duitsland om de grens open te stellen voor miljoenen illegale vreemdelingen uit het buitenland was al controversieel genoeg, wat leidde tot grote tegenslagen voor Merkels christen-democraten. De praktijk voortzetten te midden van een wereldwijde pandemie is op zijn minst politiek roekeloos.
Het lijkt onvermijdelijk dat veel mensen de ‘helpende hand’ van Duitsland voor vluchtelingen tijdens een pandemie gaan beschouwen als simpelweg te gevaarlijk in een tijd waarin zelfs handdrukken onder regeringsfunctionarissen als taboe worden beschouwd. Europa moet zichzelf genezen voordat het opnieuw aan de slag gaat met de bewonderenswaardige oorzaak van het redden van vluchtelingen uit hun benarde situatie, mogelijk ten koste van de veiligheid van zijn eigen burgers.