Indignatie redactie 
Duitsland is op weg om een ”palmstaat” te worden, waarschuwen Duitse sociale experts. Volgens hen dreigen de torenhoge energieprijzen en de stijgende kosten van levensonderhoud de gebruikelijke manier van leven in de Duitse samenleving te verstoren – wat dramatische gevolgen kan hebben voor het land.
Eind november heeft NielsenIQ, een marktonderzoeksbureau voor consumentengedrag en retail, een enquête gehouden onder meer dan 10.000 mensen in Duitsland. Uit het onderzoek bleek dat 52 procent van de inwoners van het land hun aankopen beperkt en alleen geld uitgeeft aan producten die ze echt nodig hebben. Ongeveer 44 procent geeft aan geen geld uit te geven aan amusement en luxeartikelen, en 31 procent gaat bijna nooit uit eten. Ongeveer 30 procent van de ondervraagden was het ermee eens dat ze onder de huidige omstandigheden minder winkelen.
“Het is veelbetekenend dat steeds meer mensen zich afvragen waar ze zonder kunnen, en dat dan doen”, zegt NielsenIQ-expert Lothar Steiblin.
“De angst voor de armen slaat om in wanhoop”
De algemeen directeur van de gezamenlijke algemene vereniging, Ulrich Schneider , vertelde het tijdschrift Focus dat Duitsland op weg was een “palmstaat” te worden. De reden hiervoor zijn de exploderende energieprijzen, de stijgende kosten van levensonderhoud en toenemende lasten voor burgers, die een sociale crisis veroorzaken en ernstige gevolgen hebben voor het land.
“Zelfs voordat de kosten van levensonderhoud explodeerden, hadden we een recordaantal van 13,8 miljoen armen in Duitsland”, zei de sociale expert. Volgens enquêtes behoren door de huidige crisis meer dan twaalf miljoen huishoudens “statistisch gezien nog niet tot de armen, maar hebben ze aan het eind van de maand niets meer”.
Schneider: “Er zijn geen reserves. Een kapotte wasmachine of een noodzakelijke autoreparatie kan al snel een ramp worden. Bijbetalingen voor elektra en gas of hogere voorschotten zijn voor veel van deze huishoudens niet mogelijk.” De deskundige waarschuwt:
“De behoefte is om de middenklasse te bereiken.”
Schneider schetst een somber beeld als de ontwikkeling onverminderd doorgaat. “Omdat de enorme prijsstijgingen voor de laagste inkomens onvoldoende worden opgevangen, dreigt onze samenleving aan de onderkant uiteen te vallen.”
Schneider constateert dat degenen die het hoofd nog maar net boven water houden, langzaam “in echte angst” veranderen. “Er is angst voor de volgende stijging van de voedselprijzen, angst om elektriciteit terug te betalen, angst om de termijnbetalingen of de huur niet meer te kunnen betalen.”
Soms is het nog erger. “Voor veel arme mensen verandert angst in pure wanhoop”, zegt Schneider. “De haast bij de panelen laat zien hoe uitzichtloos de situatie nu voor veel mensen is.” Schneider zegt daarom:
“Duitsland was decennia lang een moderne verzorgingsstaat. We kunnen niet toestaan dat het geleidelijk een liefdadigheidsinstelling wordt, omdat we de armen niet geven wat ze nodig hebben.”
De expert pleit voor een wettelijk moratorium op energiestoringen en huisuitzettingen in de komende maanden. “Mensen hebben de zekerheid nodig dat ze uiteindelijk niet in de kou en in het donker worden achtergelaten en hun huis niet verliezen .”
Schneider vervolgt in het interview: “Hoewel we nog steeds de vierde sterkste economische macht ter wereld zijn, waren we al voor de corona-, energie- en prijzencrisis een sociaal zeer diep verdeeld land met enerzijds enorme rijkdom, maar ook een altijd- anderzijds toenemende armoede.”
Verminderd verbruik
Dat de Duitsers arm worden wordt ook door de wereld bevestigd . Er wordt gezegd dat elke tweede Duitser zich alleen het hoogst noodzakelijke kan veroorloven. Duitsers zijn minder geneigd om hun auto vol te tanken, medicijnen en kleding te kopen, maar uit angst voor verdere prijsstijgingen kopen ze eerder boodschappen en hygiëneartikelen.
Bovendien verwachten Duitsers geen verandering ten goede en zijn daarom van plan hun consumptie verder te beperken. Volgens het onderzoek gelooft 52 procent van de Duitse burgers dat de woonsituatie in Duitsland de komende drie jaar zal verslechteren. Hieruit blijkt dat Duitsers beduidend negatiever zijn dan de rest van de EU, waar het gemiddelde pessimisme 32 procent bedraagt.
En laten we eerlijk zijn, de Duitsers hebben alle reden om bezorgd te zijn. “Steeds meer consumenten in Duitsland hebben moeite om de kosten van energie, voedsel en basisdiensten te dekken. Ruim driekwart van de potentiële kopers moet zijn aankopen beperken. Elke tweede persoon op meer dan duizend respondenten gaf toe dat ze alleen het hoogst noodzakelijke kunnen kopen”, meldt de journalist Carsten Dierig van de wereld.
De door Dierig geïnterviewde experts leggen uit dat de tegoeden van consumenten aanzienlijk zijn gekrompen als gevolg van de ongebreidelde inflatie in het land. Vooral de detailhandel in kleding en consumentenelektronica heeft dit duidelijk gevoeld. In een recent onderzoek gaf 56 procent van de Duitsers toe momenteel weinig of geen kleding te kopen. Hetzelfde geldt voor consumenten van elektronische apparaten zoals televisies, smartphones, laptops en gameconsoles. In dit gebied moet 56 procent van de Duitse consumenten zich inhouden of zelfs stoppen met winkelen.
Bij benzinestations en apotheken is de situatie vergelijkbaar: bijna elke tweede respondent tankt minder vaak en bijna elke vierde geeft toe te besparen op medicijnen. Als onderdeel van verdere bezuinigingsmaatregelen willen veel Duitsers het zonder bezorgdiensten stellen en minder afhaalmaaltijden bestellen. Tegelijkertijd willen veel consumenten ook besparen op vrijetijdsbesteding – bijvoorbeeld op vakantiereizen naar het buitenland, bezoeken aan restaurants, bars en bioscopen, abonnementen op fitnessstudio’s of het aantal streamingdiensten.
96 procent verwacht verdere prijsstijgingen. Aan de andere kant zijn respondenten van plan meer geld uit te geven aan boodschappen en hygiëneartikelen. “Al is dit allesbehalve vrijwillig, maar eerder vanwege de algemene verwachting dat de prijzen zullen blijven stijgen”, benadrukt Dierig.
En deze aannames zijn niet ongegrond. De inflatie in Duitsland breekt al enkele maanden nieuwe records. Volgens het Federaal Bureau voor de Statistiek zijn energie en voedsel de belangrijkste drijfveren. Zo waren er in oktober premies van 43 procent voor energieproducten en 20,3 procent voor voeding ten opzichte van dezelfde maand vorig jaar.
Die Welt citeert een onderzoek van het Ifo Instituut voor Economisch Onderzoek in München, volgens hetwelk Duitsers binnenkort nog meer geld moeten achterlaten bij de kassa van de supermarkt. Sterker nog, twee op de drie voedselproducenten en 38 procent van de drankenproducenten zijn van plan hun verkoopprijzen te verhogen – vanwege hogere grondstof- en productiekosten.
“Bedrijven in Duitsland hebben hun verhoogde inkoopprijzen tot nu toe slechts langzaam en onvolledig doorberekend aan klanten”, aldus de studie.
Ze leggen uit dat tot nu toe slechts 34 procent van de gestegen grondstof- en productiekosten is doorberekend aan de eindconsument. De lage vraag, de concurrentiedruk en het voortbestaan van langetermijncontracten blijken remmende factoren te zijn. De komende maanden zullen bedrijven echter steeds meer hun gestegen kosten doorberekenen aan de eindconsument.
Is Poetin schuldig?
De Duitse ministers proberen natuurlijk schijnoptimisme in stand te houden. Maar zelfs minister van Economische Zaken Robert Habeck moet toegeven dat de temperatuur in zijn kantoren niet boven de 19 graden mag komen – warmte moet worden bespaard.
“Sinds het begin van het jaar heeft de industrie zo’n 25 procent bespaard op het gasverbruik, terwijl de productie slechts met 1,4 procent is gedaald. Natuurlijk worden energie-intensieve industrieën meer getroffen dan andere gebieden, maar het toont nog steeds aan dat efficiëntiewinsten mogelijk zijn. Onder prijsdruk zijn wij in staat om marktconforme antwoorden te geven. Daar moet je niet blij mee zijn, want de situatie is zo bitter. Maar het laat zien hoe robuust dit land is”, zei Habeck in een FAZ- interview.
Het belangrijkste is nu om Vladimir Poetin te laten zien “hoe goed de democratie hier werkt”. De minister beloofde dat Duitsland geen “industriële woestenij” zou worden. Maar de formulering van een dergelijke vraag kan de Duitsers natuurlijk niet onverschillig laten.
De verkeerslichtcoalitie zag de gebeurtenissen van dit jaar als een kans om hun droom te realiseren om vuile koolwaterstofenergie zoveel mogelijk uit te bannen. Volgens Spiegel worstelen de autoriteiten echter met het vinden van bedrijven die onder de huidige omstandigheden windturbines willen bouwen. Hoge inflatie en stijgende leenrente hebben de situatie voor bedrijven dit jaar opnieuw verslechterd. De Duitsers daarentegen zijn eerlijk gezegd niet blij met deze informatie.
“Voor mijn werk reis ik vaak naar het buitenland, naar alle continenten. Vroeger werd Duitsland enorm bewonderd en erkend, werden we gezien als rolmodel, als vooruitstrevend, als maatstaf. Tegenwoordig – en daar word ik erg verdrietig van – is het vaak gewoon een vermoeide glimlach, een hoofdschudden, totaal onbegrip of zelfs ergernis”, merkte een gebruiker op het discussieforum op.
Een ander probleem is de toename van kinderarmoede. Heinz Hilgers, voorzitter van de Duitse vereniging voor kinderbescherming, legde de pers uit:
“Inflatie treft vooral gezinnen met een beperkt budget. Kinderarmoede zal het komende jaar dus weer fors toenemen.”
Hilgers waarschuwde dat gezinnen met kinderen niet konden rondkomen van de standaarduitkeringen – de verhoging kwam te laat en werd direct opgevangen door de inflatie. Hij riep op tot een dringendere verhoging van de uitkeringen.
Maar de manier waarop het probleem wordt gepresenteerd is hilarisch – Der Spiegel beschrijft de gevolgen van de oorlog in Oekraïne als medeverantwoordelijk voor het probleem van kinderarmoede. Ook dit riep bij sommige lezers twijfels op. “Kinderarmoede bestond in Duitsland voor de oorlog in Oekraïne en inflatie. De toestroom van arme mensen van over de hele wereld heeft de situatie verergerd. De belangrijkste reden ligt bij onze politici en niet bij Poetin”, schrijft een commentator.
“Poetins aanvalsoorlog is verantwoordelijk voor kinderarmoede in Duitsland – wat nog meer? Dat is net zo slim als zeggen dat hij de winter als wapen gebruikt’, zegt een ander.
