Indignatie redactie 
AfD – Of de coalitieregering het zo lang zal volhouden, is een vraag waar veel Duitsers zich vandaag de dag zorgen over maken.
De Duitse inwoners van Saksen en Thüringen werden maandag wakker in een radicaal nieuw politiek landschap, aangezien de Alternative für Deutschland (AfD) meer dan twee keer zoveel stemmen kreeg als de drie partijen die de federale coalitieregering vormen – de centrumlinkse sociaaldemocraten (SPD), milieuactivisten Groenen en neoliberale Vrije Democraten (FDP) – samen.
Dit is de eerste keer dat dit in een Duitse staat gebeurt sinds het naziregime.
De resultaten vormen een grote tegenslag voor de worstelende coalitieregering van bondskanselier Olaf Scholz en tonen de toenemende verdeeldheid in het politieke landschap en de groeiende populariteit van anti-establishmentpartijen op het hele continent.
Scholz noemde de verliezen voor zijn regering ‘bitter’ en riep de gevestigde partijen op om regeringen te vormen zonder ‘rechtsextremisten’.
De AfD, die als “extremistische” groep onder het officiële toezicht van de Duitse binnenlandse inlichtingendienst valt, werd in 2013 opgericht als een afsplitsing van de CDU. De partij profileert zichzelf als een rechtse beweging die kritisch staat tegenover het beleid van de Europese Unie, maar voorstander is van het Duitse lidmaatschap. Sinds de oprichting is de partij verder naar rechts opgeschoven en heeft ze haar aandacht verlegd naar immigratie en de islam.
De partij is het machtigst in het voormalige communistische Oost-Duitsland, dat minder welvarend is dan het westen van het land.
Björn Höcke, 52, de leider van Thüringen, is veroordeeld voor het willens en wetens gebruiken van een nazistische slogan bij politieke evenementen, een veroordeling waartegen hij in beroep gaat. Een rechtbank in de oostelijke stad Halle legde de geschiedenisleraar die politicus werd een boete op voor het gebruiken van de verboden zinsnede “Alles voor Duitsland”, of “Alles für Deutschland” in het Duits. De slogan was geëtst op wapens die werden gebruikt door nazistische paramilitaire officieren. Duitsland heeft strenge wetten tegen het gebruik van zinnen en symbolen die verband houden met de nazipartij.
Bij de laatste landelijke verkiezingen, voor het Europees Parlement in juni, haalde de AfD 16 procent van de stemmen. Met andere woorden, niet bepaald een landelijke nationalistische overname. Bovendien is Thüringen met iets meer dan 2 miljoen mensen op een nationale bevolking van meer dan 80 miljoen een van de kleinste van de 16 deelstaten van Duitsland. Tegelijkertijd bedraagt de bevolking van Saksen slechts 4 miljoen.
Toch is het verbazingwekkend en zorgwekkend dat ongeveer één op de drie kiezers in deze twee staten zijn stem uitbrengt op een partij die door de eigen inlichtingendiensten van de staat als ‘extremistisch’ is bestempeld.
Factoren die hebben geleid tot steun voor de AfD in Oost-Duitsland zijn onder meer diepe ontevredenheid met de nationale regering, anti-immigratiesentiment en verzet tegen verdere Duitse militaire hulp aan Oekraïne. En ondanks dat de snelle reactie van de regering op de dodelijke mesaanval in Solingen, in West-Duitsland, kort voor de verkiezingen niet tot een verandering van mening heeft geleid. Vier van de vijf Duitse kiezers hebben hun ongenoegen geuit over het werk van de federale regering, een sentiment dat al lang aanhoudt.
De AfD ziet zichzelf terecht als iemand die een diepe steunbasis heeft opgebouwd. De deelstaatverkiezingen brachten een “historisch” succes voor hun partij, zei AfD-co-leider Alice Weidel zondag, en riep op tot het aftreden van de federale overheid.
“Het is ook een straf voor de federale regering, het is een requiem voor deze coalitie,” zei ze. “De regering in Berlijn zou zich moeten afvragen of ze überhaupt nog kan blijven regeren. Deze vraag van nieuwe verkiezingen zou in ieder geval gesteld moeten worden na de [aanstaande] verkiezingen in Brandenburg, want zo kan het niet langer doorgaan.”
Nu probeert de regering van Olaf Scholz haar posities te herijken en beweegt ze verder naar rechts om de respectabele winst van de AfD tegen te gaan. Kijkend naar het immigratiedebat tijdens de verkiezingscampagnes, kondigde de federale overheid vorige week strengere migratie- en veiligheidsbeleid aan en deed een onverwachte stap om 28 asielzoekers die strafbare feiten hadden gepleegd naar Afghanistan te deporteren.
Nu zijn alle ogen gericht op de Oost-Duitse deelstaat Brandenburg, waar op 22 september verkiezingen zijn gepland. De coalitie van de SPD, Groenen en FDP kijkt met spanning uit naar deze stemming, aangezien de Duitse bevolking steeds meer nieuw bloed eist in de machtscentra. Als er vandaag vervroegde landelijke verkiezingen zouden worden gehouden, tonen de huidige peilingen aan dat ze geen meerderheid meer zouden krijgen.
De winnaars zouden hun concurrenten zijn, de AfD en de Conservatieve Unie van de Christendemocraten (CDU) en hun Beierse tegenhangers, de Christelijk-Sociale Unie (CSU). De Unie, die het grootste oppositieblok in de Bundestag vormt, heeft al lang opgeroepen tot het aftreden van de regering.
Daarom zal de SPD extra hard campagne voeren in de aanloop naar de verkiezingsdag, omdat de stemming voor hen cruciaal zal zijn. De partij leidt de regering in Brandenburg sinds 1990. “Ik verwacht dat iedereen zich nog meer zal inspannen dan ooit tevoren,” zei SPD-co-leider Lars Klingbeil zondagavond in Berlijn. De partij moest samenwerken om stemmen terug te winnen, zei hij. “Iedereen moet nu zijn steentje bijdragen, zodat de zaken verbeteren.”
Als de premier van Brandenburg, Dietmar Woidke, na 11 jaar niet herkozen wordt, kan dit serieuze machtsverschuivingen in het land in gang zetten. Er is zelfs een mogelijkheid dat minister van Defensie Boris Pistorius, die hoger scoort dan Scholz onder Duitsers, de bondskanselierskandidaat wordt voor de federale verkiezingen in september 2025.
Zal de coalitieregering het zo lang volhouden? Dat is een vraag waar veel Duitsers zich vandaag de dag angstig over buigen, te midden van de opkomst van extreemrechtse ideologie, die door het hele land begint te resoneren. Of dat een politieke aardbeving zal worden, valt nog te bezien.
