Een grotere en meer verwoestende crisis dan in 2008 staat om de hoek

Gevaarlijke indicatoren geven aan dat de crisis niet ver weg is, maar zijn de Nederlanders daarop voorbereid?

Joost van Buuren schreef een artikel over slaapwandelend naar een crisis erger dan in 2008: https://biflatie.nl/slaapwandeld-richting-een-crisis-erger-dan-in-2008/ In navolging op Joost zou ik hier mijn visie willen neerleggen over de staat van de mondiale economie die over zijn hoogtepunt heen is. Joost praat over slaapwandelen. Zou maar zo kunnen dat we met ons allen straks in 2020/21 ineens klaar wakker schrikken. Kijk eens hoe beleggers nu reageren op slechte economische berichten in combinatie met de stimulerende maatregelen van centrale banken. Veel indicatoren geven aan dat de groei wereldwijd afneemt. Er worden verschillende oorzaken genoemd, de handelsvetes, de mondiaal recordhoge schuldenberg, onzekerheden rondom Brexit, geopolitieke spanningen en het einde van een groeicyclus. De meest gevaarlijke indicator is misschien wel de nieuwe QE-injectie van ECB en FED.

Krediet? Nee, nu liever niet

Ondanks afnemende groei gaan beurzen tegendraads omhoog, al is de snelheid er wel uit. Dat komt doordat ‘vers geld’ in de economie wordt gepompt en doordat centrale banken opzettelijk de rentetarieven omlaag drukken. Vers geld voor vies geld. Het vieze geld zijn de rommelleningen die de ECB en FED opkopen. Daarmee krijgen de banken weer de beschikking over ‘vers geld.’ Echter raken de banken het ‘nieuwe geld’ momenteel aan de straatstenen niet kwijt. Veel bedrijven zijn heel voorzichtig geworden met opnemen van nieuwe kredieten omdat ze nauwelijks durven te investeren in een onzekere markt. En dat ondanks het goedkope geld. Goedkoper dan ooit. Nu bevinden we ons nog  aan het begin van de neerwaartse spiraal. Als straks in Europa en daarna in de VS, ik denk bewust in deze volgorde, door afnemende bedrijvigheid de werkgelegenheid ook afneemt dan zal de werkloosheid sinds lange tijd weer stijgen.

Inkoop eigen aandelen, pleziertje voor aandeelhouders

De angst onder de bedrijven neemt toe, maar ook bij de banken die meer moeten  afschrijven op hun balansen. Ter linkerzijde staan namelijk de vorderingen op uitgeleende gelden die ze tegoed hebben op bedrijven en particulieren. Er is de laatste jaren weer heel veel krediet verstrekt vanwege de lage rente. Dat was voor veel bedrijven een reden om te investeren. Maar waarin dan eigenlijk? In deze tijd van overproductie en overconsumptie is de spoeling erg dun. De winsten uit nieuwe investeringen zullen mager zijn. Beursgenoteerde multinationale bedrijven kochten met goedkoop geleend geld eigen aandelen in. Voornamelijk om de aandeelhouders te plezieren met extra dividenduitkeringen.

Nieuwe crisis huizenmarkt

Er is de laatste jaren veel krediet verstrekt. De kredietberg is sinds 2008/9 verdubbeld(!!!). Gestimuleerd door lagere rentetarieven. Bankbalansen staan vol met vorderingen die  voor een deel niet worden terugbetaald. Zowel door bedrijven als particulieren. Er zijn veel hypotheken verstrekt met telkens lagere rentepercentages maar met steeds hogere hoofdsommen. De woningmarkt verkeert zodoende in een crisis met tekort aan woonhuizen. Gevolg, prijzen door het dak. Als werkloosheid gaat toenemen bij afnemende groei dan raken meer particulieren in gebreke met hun aflossingsverplichtingen. Huizenprijzen gaan dalen met alle gevolgen van dien. Onder water staan, net zoals in 2009/2014, zal flink toenemen. Zandzakken gaan niet helpen, want banken zakken weg op de beurs en eisen hun geld op.

Injectie kan overdosis zijn

Let op, de aanhoudende neerwaartse spiraal moet nog beginnen. Er zijn nog volop vacatures maar deze gaan dalen. Daarna daalt de werkgelegenheid met een stijgende werkloosheid. De echte neergang moet dus nog komen. Maar centrale banken van de westerse economieën zijn al volop begonnen met hun stimuli. Wat nu als straks op een dieptepunt van economische krimp banken massaal moeten afschrijven op slechte leningen terwijl nu al ‘vers geld’ wordt geïnjecteerd? Een overdosis heroïne betekent vaak de dood van een verslaafde. Ik bedoel maar. In de vorige crisis van 2008/9 begonnen centrale banken pas op het laatste moment met injecteren. Het was op het nippertje. Hoe gaan ze dat zo meteen aanpakken als banken echt in de problemen geraken? De rente in Europa kan niet lager. In de VS nog een klein beetje. Als we door het ijs gaan, onder nul bedoel ik dus, dan gaan we met ons allen betalen via negatieve rentetarieven.

Een nat pak

Negatieve rente kennen we al op staatsleningen en bij enkele Europese banken. Het is wachten hoe snel de neerwaartse spiraal zich mondiaal gaat versnellen. Op zeker moment gaat dat in een stroomversnelling. En dan is het de kunst om op het juiste moment van boomstam naar boomstam te springen en droog de wal te bereiken. In Canada een geliefd spelletje. In Friesland is dat het slootje springen met een polsstok. Wachten totdat iemand kletsnat de wal op wordt getrokken. De moeilijkheidsfactor wordt telkens een stukje verhoogd en steeds meer mensen krijgen een nat pak. Ach ja, dat is maar een spelletje.