Een kat in het nauw

Het conflict in Syrië, dat inmiddels sinds 2011 aan de gang is, had lang geleden kunnen eindigen en een politiek proces kunnen doorlopen. Sommige partijen die deze oorlog vanaf het begin hebben aangewakkerd, doen er echter alles aan om de vrede zo lang mogelijk uit te stellen. Erdogan lijkt de confrontatie met Rusland te willen aangaan.

Naast de Verenigde Staten trekken met name Groot-Brittannië, Frankrijk, Saoedi-Arabië, Qatar, Israël en Turkije negatieve aandacht. Terwijl Israël luchtaanvallen op Syrië blijft uitvoeren die het internationale recht schenden en openlijk de niet-betrokken burgerluchtvaart misbruiken als dekking voor zijn eigen aanvallende straaljagers, verhoogt Turkije de steun voor verschillende terroristische groeperingen.

Het lijdt geen twijfel dat er in de Syrische provincie Idlib verschillende terroristische groeperingen zijn aangesloten bij Al Qaida en Islamitische Staat. Deze criminelen, door de westerse staten en mainstream media goedkeurend betiteld als “oppositieleden”, “rebellen” of “vrijheidsstrijders”, terroriseren niet alleen de burgerbevolking, ze houden hen ook gegijzeld en misbruiken ze als menselijke schilden. Humanitaire hulp wordt onderschept door de terroristen en vluchtgangen worden geblokkeerd of doelbewust afgesloten. Uit Idlib vallen deze Al Qaida-terroristen ook herhaaldelijk de civiele en militaire infrastructuur in de aangrenzende regio’s aan, gebieden die al zijn bevrijd.

Turkije kon of wilde de overeenkomsten tussen Astana en Sochi niet naleven. Als de “beschermende macht van de terroristen” heeft Ankara zich onder andere verbonden om de M5-snelwegverbinding van jagers en hun zware oorlogswapens te ontdoen en dit proces en de naleving van het staakt-het-vuren met zijn eigen observatieposten te waarborgen. Turkije moet ook de radicale islamisten scheiden van de minder radicale strijders – als die er überhaupt zijn.

Precies het tegenovergestelde van wat was overeengekomen gebeurde echter. Vanaf dat moment gebruikten de terroristen de Turkse militaire bases als uitgangspunt voor hun aanvallen op civiele en militaire doelen in Syrië. En wanneer het Syrische leger op deze aanvallen reageerde, was Ankara boos. Elk offensief van het Syrische leger eindigde uiteindelijk met een oproep van Ankara aan Moskou tot een nieuw staakt-het-vuren en een verder uitstel in de uitvoering van de Astana- en Sochi-overeenkomsten.
De Turkse vertragingstactiek werkte tot half januari van dit jaar. Toen moeten de verantwoordelijken in Damascus en Moskou er genoeg van hebben gehad. De Syrische en Russische strijdkrachten lanceerden een offensief tegen door Turkije gesteunde terroristen van Al Qaida. Dit keer riep Turkije routinematig op tot een verder staakt-het-vuren en een verder uitstel van de overeenkomsten door het Kremlin.
Toen gebeurden er echter interessante zaken!

Turkije was plotseling in paniek en opende verschillende nieuwe fronten op het Syrische leger vanuit de steden die het in 2017 veroverde, zoals al-Bab. Zeven Syrische en vier Russische militairen werden op een gluiperige manier gedood. De rode lijn werd overschreden. Het Russische antwoord kwam snel: luchtaanvallen op Al-Qaeda-terroristen in Al-Bab – totdat dit front onmiddellijk opnieuw werd gesloten.
En voor het eerst waren er luchtaanvallen op het Turkse leger in Syrië – met doden aan Turkse zijde. Turkije probeerde met alle middelen het snelle offensief van het Syrische leger in Idlib te stoppen. Ankara stuurde meer troepen naar het front om Al Qaida actief te ondersteunen. De strijdkrachten van Syrië en Rusland reageerden op de gezamenlijke aanvallen van het Turkse leger en Al-Qaeda met nòg zwaardere aanvallen – en opnieuw met verliezen aan Turkse kant.

Het was slechts een kwestie van tijd voordat Turkse soldaten – die hun hoofd uitstaken voor Erdogan en Al Qaida – bij vergeldingsaanvallen zouden sterven. Omdat Rusland het hele luchtruim beheerste, stuurde Turkije wanhopig steeds meer grondtroepen naar de gevechtszone. De Turkse dreigingen tegen Rusland om straaljagers neer te schieten waren ondoordacht en dom. Nu patrouilleren Russische Su-35 straaljagers aan de grens met Turkije. Als Turkije iets vergelijkbaars probeert zoals wat in 2015 gebeurde, zal het Russische antwoord dit keer verwoestend zijn voor Erdogan.

En hoewel bijna alle etnische en religieuze minderheden in Syrië de Turkse invasie, waarbij christenen sterk achter president Assad staan, verwerpen, steunen westerse regeringen en mainstream media min of meer openlijk de schending van het internationale recht door NAVO-partner Turkije. Het zijn dezelfde westerse regeringen en mainstream media die de Koerden tegen Assad gebruikten en uiteindelijk lieten vallen. Elk land buiten de NAVO zou het Westen al hebben gesanctioneerd voor een dergelijke schending van het internationale recht of het met oorlog hebben bedreigd. Maar de hypocrisie van het Westen kent geen grenzen.

Turkije heeft echter immense schade aan zijn imago geleden met zijn openlijke steun voor terroristen van Al-Qaeda en Islamitische Staat. Daarnaast zijn er foto’s van eigen soldaten die in doodskisten naar huis worden teruggebracht, en circuleren er foto’s van brandende Turkse militaire konvooien en versnipperde tanks die ook het imago van een “onoverwinnelijk Turkije” beschadigen.
De trots van de Turken heeft een deuk opgelopen en de droom van het neo-Ottomaanse rijk lijkt te vervliegen. De onbewezen propaganda-leugens hielpen niet, waar Turkije naar verluidt honderden of zelfs duizenden Syrische soldaten “neutraliseerde” in vergeldingsaanvallen. De Erdogan-media moeten dergelijke succesverhalen bedenken om hun eigen bevolking gerust te stellen.
Het Russische leger registreerde ook geen enkele vergeldingsaanval door Turkije op Syrië en er was ook geen schending van het luchtruim. Turkije leverde echter moderne draagbare luchtafweerraketten aan de terroristen, waardoor ze binnen een paar dagen twee Syrische helikopters konden neerschieten. Dankzij Turkse donaties zal Al-Qaeda civiele vliegtuigen kunnen neerschieten tijdens starts en landingen over de hele wereld. Een nachtmerrie komt uit en de internationale gemeenschap kijkt gelaten toe!

Met zijn stoere aanpak wilde Erdogan waarschijnlijk alleen maar een bedreigende achtergrond creëren om de Russen over te halen opnieuw toe te geven – of te chanteren. Tot nu toe niet succesvol! Met behulp van Russische luchtsteun blijft het Syrische leger standvastig optrekken en verschillende strategisch belangrijke steden, dorpen en de gehele snelweg M5 bevrijden – die weg die de twee belangrijkste steden in het land (Damascus – Aleppo) met elkaar verbindt.

Onlangs eiste de Turkse regering de terugtrekking van het Syrische leger uit de Syrische provincie Idlib en de teruggave van de steden aan Al Qaida, eind februari. Als dat niet gebeurt, dreigde Turkije het alléén te doen tegen heel Syrië – zonder overleg met Rusland.
Heeft Erdogan dit keer zijn hand overspeeld? De Turkse regering staat onder grote binnenlandse druk. De ervaren generaals en straaljagerpiloten zitten achter de tralies gestaan sinds de vermeende poging tot een staatsgreep. En de overhaaste mars naar Idlib stelde de Koerdische YPG ook in staat om een nieuw front te openen met het Syrische leger om de terroristen ten westen van Aleppo te omsingelen. De volgende fase zou zijn om Afrin te heroveren. Een dergelijke vernedering zou Erdogan politiek in grote problemen brengen.

Het zal dus interessant zijn om te zien of Turkije zijn agressieve en internationale wederrechtelijke koers tegen Syrië zal blijven volgen. De VS zien ondertussen hun kans schoon om te profiteren van de precaire situatie door Turkije en Rusland verder tegen elkaar op te zetten.

De vraag is natuurlijk hoe Rusland zal reageren op de aanhoudende provocaties. Zal het Kremlin op een gegeven moment weer toegeven om Turkije niet te verliezen als een “partner tegen het Westen”? Of zal Moskou de prijs voor Turkije verhogen totdat Erdogan toegeeft? Dit laatste lijkt waarschijnlijker, gezien de eerste verplaatsing van ten minste 3 Russische Toepolev Tu-160 strategische langeafstandsbommenwerpers naar Latakia. En voor het eerst sinds jaren brengt het Syrische leger de gevreesde TOS-1A Buratino thermobare meervoudige raketwerper naar de frontlinies.

Het grappige vinden wij in deze kwestie dat de Turkse president Tayyip Erdoğan het tijdens zijn Syrische avontuur moet doen zonder luchtsteun. De Russische S-400 luchtafweerraketten die eerder aan Turkije zijn geleverd zijn niet geschikt voor gebruik in het buurland omdat hun vriend-vijanddetectie voorkòmt dat Russische vliegtuigen worden neergeschoten. De S-400 is door Turkije aangeschaft nadat piloten die in het Westen waren opgeleid bij de mislukte staatsgreep in juli 2016 luchtaanvallen uitvoerden op doelen in de hoofdstad Ankara en er het parlementsgebouw beschadigden. De Turkse minister van Defensie Akar vindt dat de VS Patriot-raketten moeten leveren om het zuiden van het land te beschermen tegen luchtaanvallen, maar zoals bekend is de relatie tussen Turkije en de NAVO (i.c. de VS) ook niet meer wat het geweest is.

Met zijn Syrië-avontuur riskeert Erdogan het leven van bijna 10.000 Turkse soldaten, alleen om te voorkómen dat terroristen van Al Qaida worden vernietigd. In plaats van het buurland te helpen vrede te vinden zodat de vluchtelingen kunnen terugkeren, droomt Erdogan van een nieuwe Ottomaanse macht in het Midden-Oosten. Veel Turken in Turkije maken zich grote zorgen over komende gebeurtenissen en wijzen de koers van Erdogan strikt af. De Turken in het buitenland ondersteunen daarentegen de aanpak van Erdogan – omdat zij er zelf niet rechtstreeks door worden geraakt en zich geen zorgen hoeven te maken over mogelijke gevolgen.

Maar Turkije zou gifgasaanvallen kunnen organiseren – en de schuld hiervan weer bij Syrië leggen – om daarmee de internationale gemeenschap op te roepen “de vrijheidsstrijders” (Al Qaïda dus) van de vernietiging te redden. Erdogan is trouwens niet alleen president van Turkije, maar ook een erkend lid van de Moslimbroederschap – de moederorganisatie van Al Qaida en Islamitische Staat. De “beweging”, opgericht door de Britten, wordt voornamelijk ondersteund door Turkije en Qatar. In Syrië, Egypte, de Verenigde Arabische Emiraten en vele andere landen worden de moslimbroeders beschouwd als een terroristische organisatie.

De gebeurtenissen in Syrië beginnen nu te lijken op die van Libië. Na de moord op Kadhafi installeerde het Westen en erkenden de VN een regering in Tripoli bóven de hoofden van de Libische bevolking, van waaruit westerse staten hoopten toegang te krijgen tot de grote minerale rijkdommen van het land. De “regering in Tripoli” wordt bijna uitsluitend ondersteund door terroristische groeperingen met banden met Al Qaida en de Moslimbroederschap. De grootste aanhangers van de terroristen in Libië zijn opnieuw – zoals in Syrië – Turkije en Qatar. Ze beheersen alleen de hoofdstad Tripoli en Misrata in Libië. De rest van het land Libië wordt gecontroleerd door de tegenregering in Tobruk met een eigen parlement. Dit parlement machtigde generaal Haftar om het Libische leger te gebruiken om het land van de terroristen te zuiveren – om Tripoli en Misrata te bevrijden. Haftar’s Libische leger wordt gesteund door Egypte, Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten. Het Libische leger zal binnenkort het offensief tegen door Turkije gesteunde terroristen in Tripoli hervatten. Als Turkije actief ingrijpt in Libië, zal het hier te maken krijgen met het Egyptische leger. Caïro heeft een groot belang bij vrede in Libië en het in de kiem smoren van het terrorisme in het land.

Om de overhand te krijgen stuurt Turkije oorlogstuig, soldaten en zelfs terroristen uit Syrië naar Libië. Als Erdogan hiermee zijn plannen zou realiseren, zou Turkije nu naast Syrië, inclusief Libië, een andere hefboom kunnen krijgen om de EU te chanteren met de vluchtelingencrisis. Bovendien wil Turkije de “regering in Tripoli” gebruiken om een unie van verschillende landen die aardgas willen exporteren vanuit het oostelijke Middellandse Zeegebied naar Europa te dwarsbomen. Turkije is internationaal redelijk geïsoleerd vanwege het beleid van Erdogan en het kan maar zo zijn dat het ook Rusland als partner kwijtraakt vanwege Idlib en Tripoli.

In de marge van de Europese top in Brussel hebben onlangs de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Emmanuel Macron met de Russische president Vladimir Poetin gebeld over de “catastrofale humanitaire toestand” in de Syrische provincie Idlib. Merkel en Macron willen met Poetin en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan samen een politieke oplossing uit te werken. De Amerikaanse president Donald Trump heeft in hetzelfde potje geroerd en gezegd dat Poetin zijn steun voor Assad moet intrekken en dat er een politieke oplossing voor het conflict in Syrië moet komen. Logischerwijs heeft Poetin zelf (nog) niet gereageerd.
Hij heeft een persoonlijke ontmoeting met Erdogan niet op zijn verlanglijstje staan, hoewel van Turkse zijde herhaaldelijk op een ontmoeting is aangedrongen. Poetin beperkt publieke verklaringen over de situatie in Idlib tot een minimum – in tegenstelling tot Erdogan, die elke dag wel openbare toespraken houdt, dreigt en het Turkse publiek naar een oorlogssituatie ophitst.

Door zijn provocerende bedreigingen en ultimatums heeft Erdogan zichzelf in een moeilijke situatie gebracht. Het Turkse ultimatum tegen Syrië/Rusland loopt uiterlijk tot eind februari. Daarna beloofde Erdogan dat het Turkse leger Syrië zelfstandig zal aanvallen, ongeacht wat Rusland (wel of niet) doet.
Als het van Erdogan gewoon een bluf was om Poetin naar een nieuw staakt-het-vuren te duwen, dan kan het fout gaan – omdat Poetin alleen een trilaterale ontmoeting met Erdogan en Rouhani op 7 maart had toegezegd. Wij zien aanwijzingen dat de Russen Erdogan zeer weloverwogen en bewust zijn gang laten gaan, want hoe meer Erdogan dreigt en belooft, hoe moeilijker het voor hem zal zijn om een voor hem goede uitweg (zonder gezichtsverlies) te vinden.
De invasie van ongeveer 10.000 Turkse soldaten in Idlib zal de Russen ook koud laten. Elke aanval van de Turken wordt voorkomen door de Russische luchtmacht. Turkse verliezen zullen de vernedering van Erdogan alleen maar verder verergeren, gezien de hopeloze situatie waarin de Turkse president zich heeft gemanoeuvreerd.

Als het doel van Erdogan alleen was om te bluffen en een dreiging op te bouwen die de Russen zou doen toegeven, dan is dit plan tot nu toe jammerlijk mislukt. Als Erdogan zijn gezag bij zijn eigen bevolking wil houden, moet hij zijn toevlucht nemen tot steeds drastischer middelen. Een open oorlog tegen Syrië – en onvermijdelijk ook tegen Rusland – is het slechtst mogelijke scenario – maar het is momenteel de laatste optie voor de Erdogan – omdat hij daarmee met het volste vertrouwen had gedreigd. Zijn laatste redmiddel lijkt vooralsnog een staakt-het-vuren, door bemiddeling van Duitsland en Frankrijk. Dan zou Turkije de bedreigingen die het zelf had opgeworpen kunnen ontmantelen en de Turkse soldaten terugtrekken. Erdogan zegt op 5 maart a.s. het vier-personen overleg te houden, maar Poetin zelf heeft de deelname aan een top met vier personen nog niet bevestigd.

De vraag is nu of de Russen in het geheim geïnteresseerd zijn in een escalatie geïnitieerd door Turkije. Als dat het geval is, wil Moskou het Syrische conflict blijkbaar langzaam naar een einddoel leiden. Men zou nu graag een juiste oplossing vinden en niet langer onzinnige spelletjes spelen (Turkije heeft de Sochi- en Astana-overeenkomsten nooit geïmplementeerd en heeft de Russen en Syriërs alleen maar gedwarsboomd).

Erdogan bevindt zich in een onmogelijke situatie. Zijn positie wordt met de dag slechter. Met elke dode Turkse soldaat neemt de binnenlandse kritiek op de president toe. De roep om hulp aan de NAVO en de VS toont slechts de beperkte mogelijkheden van Turkije. Maar het blijft oppassen, want een kat in het nauw maakt rare sprongen.