Een klein eiland in de Middellandse Zee kan tot een grote oorlog leiden
Indignatie redactie
4 min. lezen
Turkse en Griekse oorlogsschepen mobiliseren nabij de Turkse badplaats Antalya. De Verenigde Staten en Duitsland proberen de NAVO-partners in toom te houden om een directe militaire confrontatie te voorkómen. Het struikelblok is het eiland Kastellorizo(Megisti), gelegen voor de kust van Turkije. Waarom is dit eiland belangrijk en wat kunnen de gevolgen zijn van een gewapend conflict?
In de Duitse pers werd onlangs aangekondigd dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel “een gewapend conflict tussen Turkije en Griekenland via een telefoontje heeft voorkomen”. De dreigende situatie heeft betrekking op de rijke olie- en gasvelden in het oostelijke Middellandse Zeegebied. Het conflict had kunnen plaatsvinden in de wateren rond het Griekse eiland Kastellorizo, op slechts 3 km van de Turkse kust. De naam Kastellorizo is afkomstig van het Italiaanse Castello Rosso, wat rood kasteel betekent. Het kasteel is nog altijd te bezichtigen.
Aanleiding voor het conflict zijn de nieuwe “seismische studies” (verkenning van potentiële koolwaterstofreserves) van het Turkse onderzoeksschip Oruc Reis in deze regio, ondanks meerdere waarschuwingen van Athene.
De Duitse krant Tagesspiegel had gemeld dat sinds dinsdag verschillende Turkse oorlogsschepen in de Egeïsche Zee en in het oostelijke Middellandse Zeegebied ten zuiden van de Griekse eilanden Rhodos en Kreta present waren. Naar dezelfde regio werden de troepen van de Griekse marine gestuurd. Dit werd ook gemeld door de Griekse televisie. Dinsdagavond werden 18 Turkse militaire schepen en jagers naar Kastellorizo gestuurd, waarna de Griekse vloot een verhoogde staat van paraatheid had aangekondigd.
Volgens Der Tagesspiegel en Bild belde Angela Merkel met de Turkse president Recep Tayyip Erdogan en de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis. De persdienst van de Duitse regering heeft niet bevestigd dat de kanselier de rol van tussenpersoon tussen de twee NAVO-landen in het conflict had gespeeld, ook al heeft het telefoontje naar Recep Erdogan inderdaad plaatsgevonden.
Hoe dan ook, het schip Oruc Reis verliet daarna de gevaarlijke regio. Eerder riep het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Ankara opgeroepen “haar actieplannen stop te zetten” in de controversiële wateren in het oostelijke Middellandse Zeegebied.
Eerder heeft Turkije voor de periode van 21 juli tot 2 augustus onderzoek aangekondigd nabij het zuiden en oosten van het eiland. Griekenland heeft zijn strijdkrachten in operationele staat gebracht. Eind juni kondigde de Griekse stafchef Konstantinos Floros zijn voornemen aan om iedereen die in de regio het gebied van het land binnenkomt te “verbranden”.
Athene heeft Turkije een jaar geleden met EU-sancties gedreigd, waarop Ankara reageerde door de EU het recht te ontzeggen om grenzen in de Middellandse Zee vast te stellen. De nervositeit van Griekenland leidde tot plannen van de Turken om het plateau van Cyprus dicht bij de Grieken te gaan exploiteren.
Maar het is Kastellorizo dat het meest kwetsbare gebied is. Dit kleine rotsachtige eiland ligt dicht bij Turkije: slechts 7 km scheidt het van de Turkse haven van Kas, terwijl het dichtstbijzijnde Griekse eiland Rhodos honderd kilometer verderop ligt en het eilandje 580 km van het vasteland van Griekenland verwijderd is.
De andere naam van Kastellorizo, Megisti, betekent “het grootste” (het is het grootste eiland in de kleine kustarchipel).
Dit gebied van ongeveer 500 inwoners kent een tumultueus militair verleden. Tijdens de Griekse Onafhankelijkheidsoorlog van het Ottomaanse Rijk zonken de bewoners van het eiland verschillende Turkse schepen in de baai van Antalya. Het eiland bleef echter onder Ottomaanse heerschappij tot de Eerste Wereldoorlog, toen de Entente-gevechten tegen de Turken daar werden uitgevochten. Tot 1945 behoorde Kastellorizo tot Italië (samen met de Dodekanesos-eilanden – Rhodos e.a.), en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het opnieuw een strijdarena. Op dit eiland vond een Britse landing plaats, terwijl het gebombardeerd werd door de Duitse Luftwaffe.
Megisti-Kastellorizo sloot zich pas in 1947 aan bij zijn Griekse “geboorteland”. Met een oppervlakte van minder dan 10 km² kan Griekenland een maritiem gebied van 40.000 km² claimen. Maar Turkije erkent alleen de Griekse controle over zes zeemijlen van territoriale wateren rond het eiland. Dit is de reden waarom het Turkse geologische verkenningsvaartuig de wateren ten zuiden van Kastellorizo binnenviel, door de Grieken als een exclusieve economische zone beschouwd.
Het is belangrijk te weten dat het geologische onderzoek van de Verenigde Staten de totale reserves van het oostelijke Middellandse-Zeegebied schat op 3,450 miljard kubieke meter gas en 3,8 miljard vaten olie. Volgens andere schattingen zijn de koolwaterstofreserves tweemaal zo groot.
De zeesterkte van Turkije en Griekenland is ongeveer gelijk. De fregatten vormen de basis van de Turkse vloot. Dit zijn 5 tot 7 verouderde Amerikaanse schepen uit de jaren 60 en 70 van de klasse Oliver Hazard Perry. De marine heeft ook ongeveer twintig universele schepen die in staat zijn om aanvals- en onderzeebootfuncties uit te voeren, en beschikken ook over luchtafweergeschut, bijna 30 tactische boten, met name uitgerust met korteafstandskruisraketten. De Turkse vloot heeft 12 schepen van Duitse oorsprong van project 209 en 212.
De Griekse vloot is qua aantal en klasse vergelijkbaar met de Turkse. Het heeft ook fregatten, maar ze hebben een beperkte operationele capaciteit gezien hun leeftijd. Raketwerpers vormen de basis van de Griekse vloot, die ook onderzeeërs heeft.
De acties van de Turkse vloot kunnen worden ondersteund door de luchtmacht – 470 vliegtuigen. Terwijl Griekenland ongeveer 390 vliegtuigen heeft (inclusief (militair) transport) en helikopters. Het Turkse leger is het op één na grootste in de NAVO met 510.000 manschappen. Het Griekse leger heeft 160.000 man en het militaire budget is twee keer zo laag – $ 6 miljard vergeleken met de $ 12 miljard van Turkije.
Alleen geweld kan de ambities van Recep Erdogan bedwingen. Het is moeilijk te zeggen of de internationale gemeenschap voldoende lef heeft om Turkije (en Griekenland) te dwingen internationale overeenkomsten te respecteren.
