Indignatie redactie 
Elon Musk doopte Twitter om in X en had grootse plannen met de dienst. Daar komt nog niet veel van terecht. Maar de rol van het platform in het politieke debat is nog altijd niet te onderschatten, blijkt weer in de nasleep van de aanslag op Donald Trump.
Elon Musk houdt wel van een plaagstootje. In een recente peiling die hij op zijn eigen tijdlijn op X.com plaatste, vroeg hij zijn volgers of het sociale medium X moest blijven heten of dat het toch weer Twitter genoemd zou moeten worden.
De rebranding was de eerste en meest in het oog springende daad, nadat Musk eind 2022 Twitter definitief had overgenomen voor, omgerekend, circa 40 miljard euro en van de beurs haalde. En het bleek meteen een van de lastigste kwesties. Gebruikers kunnen maar moeilijk wennen aan slechts die ene anonieme letter als naam. Bovendien, hoe moet je een bericht, voorheen een tweet, nu noemen? Een x’je?
De uitslag van de peiling deed er niet zoveel toe, want Musk is helemaal niet van plan de naamswijziging terug te draaien. Hij trekt zich sowieso zelden iets aan van wat anderen zeggen.
X IS NOG LANG GEEN APP VOOR ALLES
X moest meer worden dan alleen een sociaal medium. Musk haalde voormalig NBC-topvrouw Linda Yaccarino aan boord om van het overkoepelende X Corp een bedrijf te maken dat qua activiteiten doet denken aan het Chinese WeChat. Die app combineert tal van diensten, zoals betalen en een taxi of maaltijd bestellen. Dat komt nog niet echt van de grond.
X is in de basis niet ontworpen zoals WeChat dat is, zoals tech-expert Jarno Duursma afgelopen november zei. Daardoor zijn er nu veel technische hobbels te nemen, voordat nieuwe, heel andere functionaliteiten kunnen worden geïntegreerd in de app. Verder stuit het bedrijf op ingewikkelde regelgeving rond betaaldiensten, die in elk land en in de Verenigde Staten zelfs in elke staat weer net even anders kan zijn.
AANTAL BETAALDE ABONNEMENTEN VALT TEGEN
Een andere opmerkelijke stap was de invoering van betaalde abonnementen. Het blauwe vinkje, dat op Twitter was ingevoerd om de echtheid van accounts te garanderen, werd op X een teken dat je een betaald abonnement had. Voor ongeveer een tientje per maand kreeg je zo’n vinkje.
Het kwam Musk op veel kritiek te staan en de groei van het aantal abonnementen valt nog steeds erg tegen. X probeert dat te verbeteren door verscheidene abonnementsvormen aan te bieden, die tussen de 3 en 17 euro per maand kosten en in oplopende mate bepaalde privileges bieden.
RUZIE OVER DESINFORMATIE EN TRANSPARANTIE
Intussen heeft Musk het flink aan de stok met de Europese Commissie over de blauwe vinkjes en de betrouwbaarheid van de informatie op X. De Commissie stelt dat X de nieuwe Digital Services Act (DSA) op diverse terreinen overtreedt. Volgens voorlopige bevindingen van de Europese Commissie zijn de blauwe vinkjes op X misleidend. Deze ‘dark patterns’ wekken bij gebruikers de indruk dat accounts met een blauw vinkje betrouwbaar zijn, terwijl ze eenvoudig kunnen worden misbruikt.
Ook heeft de Europese Unie kritiek op X, omdat het niet voldoet aan de eisen die de DSA stelt aan transparantie en verantwoording. De adverteerdersdatabase van X is bijvoorbeeld niet goed doorzoekbaar en betrouwbaar, wat het voor autoriteiten moeilijk maakt om mogelijke risico’s van online advertenties te onderzoeken.
Musk heeft enorm fel gereageerd op de beschuldigingen en beweert dat de EU zowel aan X als andere platforms een geheime deal heeft voorgesteld die neerkomt op censuur. Volgens Musk zijn andere partijen daarmee akkoord gegaan, maar X niet.
Eurocomissaris Thierry Breton heeft gedreigd met boetes die kunnen oplopen tot 6 procent van de jaaromzet van X, als Musk zijn zaken niet naar wens van de EU inricht.
WEGGELOPEN ADVERTEERDERS KEREN SLECHTS MONDJESMAAT TERUG
Op het gebied van advertentie-inkomsten loopt het niet geweldig. Veel grote bedrijven trokken zich na de overname terug van het platform. Ze wilden niet meer worden geassocieerd met de strapatsen van Musk. In het eerste jaar na de overname daalden de inkomsten naar schatting met zo’n 60 procent en in de eerste maanden van 2024 zette die trend door.
Tegenover die gedaalde advertentie-inkomsten staan wel flinke kostenbesparingen. Voor de overname werkten ongeveer 7.500 mensen bij Twitter. Musk knikkerde er op ongekend lompe wijze duizenden werknemers uit. Inmiddels werken er bij het bedrijf naar schatting 1.300 mensen.
Critici stelden dat die kaalslag desastreus zou uitpakken, omdat allerlei waardevolle kennis in een klap verdween. Maar of veel gebruikers er last van hebben gehad, is de vraag. Het platform is in elk geval niet ingestort.
Dat komt ook doordat overstappen naar een van de alternatieven, zoals Mastodon, BlueSky of Donald Trumps netwerk Truth Social niet aanlokkelijk is. Wie een flinke schare volgers heeft opgebouwd op X, vertrekt niet zomaar naar een ander platform waar hij op nul moet beginnen.
MUSK ÍS X
Veel gebruikers zijn van X vertrokken, of hebben gemeld dat te doen, maar het platform heeft toch ook nieuwe gebruikers weten te trekken. X is voor Musk, zoals voor veel van zijn projecten geldt, niet alleen een bedrijf, hij steekt er zijn ziel en zaligheid in. Hij is zelf een van de actiefste stemmen op het platform dat hij vooral ziet als een vrijplaats zonder beperkingen of censuur.
Het hangt erg af van ieders persoonlijke tijdlijn, maar grosso modo lijkt X sinds Musk een stuk libertarischer en rechtser van karakter geworden. Voor de overname werd Trump van Twitter gegooid, vanwege een voortdurende stroom desinformatie. Musk hekelt dergelijke censuur en vind dat iedereen zijn mening moet kunnen verkondigen.
Controle op het waarheidsgehalte van berichten rust al sinds 2021 op de schouders van de gebruikers zelf. Met zogeheten Community Notes kunnen gebruikers die zich daar als vrijwilligers voor hebben aangemeld, berichten van een correctie of de nodige context voorzien. Musk is matig enthousiast over deze Community Notes, zeker omdat zijn eigen berichten nogal eens worden gecorrigeerd.
X BOEKT WEL DEGELIJK SUCCES
Ondanks de tegenslagen, gaat het zeker niet zo slecht met X als sommige critici hadden voorspeld. Het aantal gebruikers zit eindelijk weer in de lift. X heeft naar eigen zeggen elke maand 570 miljoen gebruikers, 6 procent meer dan in 2023. Bovendien besteden ze 8 procent meer tijd op het platform.
De grote motor achter die opleving is video. Het zal iedere gebruiker zijn opgevallen dat steeds meer berichten niet louter bestaan uit tekst en een plaatje, maar uit videofragmenten. Het succes van videoplatform TikTok heeft X ertoe gebracht daar flink op in te zetten. Berichten met video worden meer onder de aandacht gebracht en degenen die ze plaatsen kunnen er daardoor ook meer aan verdienen.
DE INVLOED VAN X LIGT VOOR EEN GROOT DEEL BUITEN X ZELF
Moeilijker meetbaar, maar zeker zo belangrijk is de invloed van X. In aantallen gebruikers mag het platform dan de schoenveters van TikTok, Instagram of Facebook misschien niet strikken, wat minstens zo zwaar telt, is de reikwijdte van de inhoud die via X wordt verspreid.
En dan valt op dat X nog altijd het medium is met de meest serieuze inhoud: het is het ideale platform voor realtime verslaggeving en discussie. Wie als eerste op de hoogte wil zijn van de laatste ontwikkelingen rond actuele gebeurtenissen, heeft meer aan X dan aan welk traditioneel medium ook. Musk benadrukt ook dat X wat hem betreft de plek is voor burgerjournalistiek.
Paradoxaal genoeg zit bijna ook iedere journalist van een traditioneel nieuwsmedium op X, net als bijna iedere politicus. Zo ontstaat een echokamer van onderwerpen en opvattingen over die onderwerpen.
Wat daar gebeurt is niet per se representatief is voor de werkelijkheid en voor hoe in diverse segmenten van de samenleving over een thema wordt gedacht. Maar doordat die meningen en perspectieven weer doorsijpelen naar andere media, is hun reikwijdte veel groter.
Zie alleen al het tumult dat een berichtje van PVV-minister Fleur Agema veroorzaakte tijdens de eerste debatten van het nieuwe kabinet-Schoof met de Tweede Kamer.
MUSK SCHURKT DICHT TEGEN TRUMP AAN
Ook na de aanslag op presidentskandidaat Donald Trump bleek het belang van X. The Washington Post signaleerde dat toonaangevende stemmen op X, onder wie Musk en de invloedrijke investeerder Bill Ackman, met hun berichten het ‘narratief rond de schietpartij’ hadden gevormd. Musk zelf ziet het anders. ‘De traditionele media zijn een pure propagandamachine. X is de stem van het volk.’
Teer puntje voor Musk. Nadat hij van Twitter was verbannen, begon Donald Trump zijn eigen sociale netwerk, Truth Social. Het heeft slechts twee miljoen gebruikers, maar als persoonlijke spreekbuis werkt het prima voor Trump. Musk zou graag zien dat de oud-president én presidentskandidaat, voor wie hij afgelopen zondag zijn onvoorwaardelijke steun uitsprak, en die hij ook financieel flink wil gaan steunen, terugkeert naar X.
