Wat zien we precies aan de Turks-Griekse grens met Syrische vluchtelingen die daar aankomen? Een mislukking van het immigratie- en asielbeleid van de EU in combinatie met een nieuwe ramp van 20 jaar, die van de betrekkingen tussen Turkije en de EU? Of komt de relatie tussen de afperser en zijn slachtoffer tot een hoogtepunt?
Eind februari besloot de Turkse president Recep Erdogan een overeenkomst met de EU op te heffen die hem verplichtte meer dan 3 miljoen Syrië-vluchtelingen op te vangen. Daarbij gaf hij velen de knik en de knipoog om hun kampen te verlaten en richting de Griekse grens te gaan, wat een enorme druk op de EU uitoefende die de druk van haar twee reuzen – Duitsland en Frankrijk – simpelweg niet politiek kan wegnemen met een nieuwe dreigende toestroom van Syrische vluchtelingen. We moeten ook opmerken dat Griekenland zelf de afgelopen jaren zijn houding ten opzichte van Syrische vluchtelingen drastisch heeft veranderd, aangezien het volk zich zowel verlaten voelde door de EU als door haar eigen regering, wat heeft geleid tot schokkende foto’s van de toeristische hotspot van Lesbos die is veranderd in een smerige site , fermenterend met de woede van de lokale bevolking, ongeveer hetzelfde met burgerwachten vandaag aan de Griekse kant van de Grieks-Turkse grens.
De crisis aan de grens is echter een groot deel van de EU.
We mogen niet vergeten dat Erdogan zich in 2016 tot de EU wendde om een politieke ramp af te wenden die deze twee Europese landen hadden over Syrische vluchtelingen, met name Duitsland, dat een breekpunt had bereikt. Er werd een overeenkomst gesloten waarbij Turkije 3 miljard euro aan steun ontving, waarvan de helft al was toegekend, en de tweede tranche zou worden vrijgegeven.
Maar de kern van die gesprekken was een snode misleiding die de hoofdoorzaak was van alle problemen van Turkije met de EU en haar warme en koude betrekkingen, die voortduurt en teruggaat tot de deal van 2016 werd gesloten.
Tegenwoordig zijn veel analisten van mening dat Erdogan een stunt speelt die door Syrië wordt binnengelaten in Europa om Brussel een prik te geven om hem eraan te herinneren wie werkelijk alle kaarten in handen heeft. Maar men zou kunnen stellen dat de wrok die Ankara voelde in de afgelopen twintig jaar door Brussel te hebben geplaagd om een speciale deal te sluiten, ook een breekpunt heeft bereikt. Analisten wijzen er graag op dat Erdogan een afleiding door de media nodig had voor de 34 doden van Turkse soldaten die in Idlib vochten en dus het mes uit de schoof trekken en het de keel van de EU vasthouden, levert twee dingen op: zet de EU op de achterste voet over de vluchteling kwestie, maar zet ook de doelstellingen van Turkije in Noord-Syrië in de schijnwerpers.
Maar dat is slechts het halve verhaal.
Het probleem dat Erdogan in Idlib heeft, is dat hij al zijn bruggen met internationale spelers heeft verbrand en niet de macht heeft om Rusland te verslaan. De EU wordt door hem gezien als een supermacht die een gedurfd militair beleid in de regio kan opbrengen dat hem begunstigt, via een belangrijke EU-top van EU-leiders op 26 maart. Hij ziet de EU ten onrechte als een supermacht met de middelen en de wens om Assad en Rusland in Syrië op zich te nemen, en dus zou kunnen worden gedwongen samen te werken met Ankara.
Als hij in Idlib geen steun kan krijgen van EU-lidstaten, heeft Erdogan gegokt dat hij in ieder geval veel meer geld uit de EU kan halen, hoewel sommige analisten beweren dat de vluchtelingenstuntstunt te wijten was aan de angst in Ankara dat de een tweede schijf van 1,5 miljard euro wordt mogelijk geblokkeerd.
Helaas heeft de poging om de Syrische vluchtelingen naar de Griekse grens te sturen slechts aan beide zijden oude wonden opgeleverd en het is onwaarschijnlijk dat dit tot enige vorm van beleidsbeslissingen in Idlib zal leiden om Rusland tegen te gaan.
Aan Turkse kant voelen ambtenaren zich bedrogen, verraden door de hype van de afgelopen jaren die is ontworpen om Ankara belangrijk te maken voor de EU. Erdogan is tot op zekere hoogte gevallen voor de mediahype die de EU-machine in Brussel kan creëren met daarin ingebedde journalisten en maar al te graag de ‘gefabriceerde toestemming’ verwerkt van wat Brussel probeert te verkopen.
Maar wat oorspronkelijk op tafel lag en als onderdeel van een wortel- en stokdeal aan Turkije werd aangeboden, is al lang verwijderd, wat het echte hart van de zaak is met de vluchteling die zich aan de grens heeft opgebouwd.
Het feit dat de EU drie van de bepalingen van de overeenkomst niet had nagekomen – visumliberalisering, een upgrade van de douane-unie en versnelde onderhandelingen over de toetreding van Turkije tot de EU – was uit de overeenkomst gehaald. Niemand in Brussel gelooft echt dat Turkije ooit zal mogen toetreden tot het 27-ledenblok, aangezien bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland niet in staat zullen zijn om tientallen miljoenen – mogelijk meer – arbeiders die op zoek zijn naar een nieuwe leven. Het feit dat de EU niet eens kan instemmen met speciale visa brengt dit niveau van oneerlijke onderhandelingen naar een nieuw niveau van farce.
En Turkije weet het.
Maar een klein deel van de gesprekken omvatte ook steun voor de onderneming van Ankara in Idlib, waaronder luchtdekking om een ”veilige zone” in te stellen, meer humanitaire hulp voor ontheemde burgers in Syrië, en meer geld voor Syrische vluchtelingen in Turkije, die Erdogan beweert dat hij maar liefst 40 miljard euro heeft uitgegeven. De fout van Erdogan is te veronderstellen dat de EU een buitenlands [militair] beleid heeft dat in de eerste plaats “veilige zones” kan uitvoeren, in plaats van bijvoorbeeld te lobbyen bij het VK (dat een steeds specialere relatie heeft met de post van Ankara) Brexit) die mogelijk heeft geholpen. De laatste keer dat de chef van het buitenlands beleid van de EU, Federica Mogherini, een poging tot “veilige zones” probeerde te ontketenen, was door zowel Assad als de “oppositie” [lees terroristische] groepen in Syrië een contante deal aan te bieden. Noch nam haar aanbod aan,
De EU zal Erdogan geen “veilige zone” -plan geven, omdat te veel van haar strengere critici van hem nu sterke taal gebruiken met woorden als “chantage”, “hel” en “duivel” wanneer ze het hebben over de huidige betrekkingen met Turkije. Natuurlijk, Erdogan is erin geslaagd het onderwerp ter discussie te stellen, maar net als Trump is hij begonnen met overkill. En nu is er te veel wantrouwen onder veel EU-lidstaten en daarom zullen er waarschijnlijkere voorwaarden worden gesteld aan Erdogan voor de tweede betaling en zal een nieuwe benadering om Griekenland te betalen om tegemoet te komen aan nieuwe niveaus van vluchtelingen een tegenwicht kunnen zijn voor de Erdogan bedreiging.
Maar wanneer relaties verbreken en vertrouwen verloren gaat, blijft er alleen geld over. En dat is eigenlijk alles waar Erdogan om kan vragen, hoewel het interessant is dat een van zijn belangrijkste klachten is dat EU-middelen rechtstreeks naar ngo’s worden geleid die zich op de vluchtelingen richten en niet rechtstreeks op de centrale regering, waar vermoedelijk de centrale bank zou kunnen profiteren. Merkel en Macron op 26 maart thzal de deal opnieuw moeten opstarten. Het is van cruciaal belang dat ze snel zullen handelen om andere landen, zoals Libanon, te laten zien dat de EU niet zwak is en niet gechanteerd zal worden, aangezien de Erdogan-stunt ideeën zou kunnen geven aan de met geld vastzittende regering in Beiroet om dezelfde kaart te spelen met haar 1 miljoen vluchtelingen daar, beschouwd als een aanslag op de economie. Maar het is waarschijnlijk dat het plan een averechts effect heeft gehad, want het heeft alleen maar de oude vooroordelen tegen Ankara versterkt en de EU ertoe aangezet om naar andere partners te kijken om de vluchtelingen in het oostelijke Middellandse Zeegebied, binnen de grenzen van de EU (Griekenland) en zelfs daarbuiten te brengen. Het probleem met chantage is dat de chanteur nooit ophoudt om zijn slachtoffer om meer te vragen, zodat degene die betaalt afziet van meer drastische maatregelen om de afpersing te beëindigen. Misschien is het niet zo slecht om de tweede betaling aan Erdogan te betalen.