Erdogan onbetrouwbaar ? Eigengereide koers van Ankara zet Navo-lidmaatschap onder druk

Al sinds 1952 is Turkije lid van de Navo. Turkse deelname aan het bondgenootschap was toen van cruciaal belang voor de alliantie, want slechts zo kon verhinderd worden dat Stalin zijn machtssfeer zou uitbreiden naar het Middellandse Zeegebied. Vandaag liggen de kaarten evenwel helemaal anders.

Met de strijd tegen moslimextremisme en internationale mensensmokkel kent de Navo nieuwe strategische prioriteiten, die door Turkije niet altijd worden gedeeld. Op tal van vlakken vaart Turkije een eigengereide koers, wat de relatie met de Navo in toenemende mate onder druk zet. Een overzicht:

Russische S-400 luchtafweer voor Turkije

De nieuwste generatie Russische luchtafweerraketten, de S-400, kan Navo-jachtvliegtuigen en kruisraketten uit de lucht schieten vanop een afstand van 380 km. Tegen alle afspraken in kocht Turkije dit wapensysteem vorig jaar aan. Dat was een deloyale beslissing die de militaire slagkracht van de Navo in gevaar brengt.

Turkije combineert dit systeem immers met haar eigen vloot van Amerikaanse F-16 jachtvliegtuigen, waardoor de Russische wapenindustrie toegang krijgt tot een schat aan militaire informatie. De Amerikanen reageerden terecht furieus en schortten meteen de levering van 100 F-35-toestellen aan Turkije op, maar verdere sancties bleven uit.

Turkse expeditie tegen Syrische Koerden

Met intensieve luchtsteun van de Navo werd IS verslagen in Irak en Syrië. Koerdische milities knapten daarbij het vuile werk op. De overlevende IS-leden en hun families werden ondergebracht in goed bewaakte Koerdische gevangenkampen, waar westerse inlichtingendiensten vrije toegang tot hadden, tot Turkije op 9 oktober 2019 de Koerdische milities in Noord-Syrië aanviel.

Duizenden IS-strijders en hun familieleden maakten dankbaar gebruik van de chaos die Turkije had gecreëerd en namen de benen. Daarmee bracht Turkije opnieuw de veiligheid van verschillende Navo-lidstaten, waaronder ons land, in gevaar.

Militaire ondersteuning aan jihadistische milities in Idlib

De Syrische provincie Idlib is uitgegroeid tot de laatste vrijhaven voor het internationale moslimterrorisme. Tienduizenden jihadisten uit alle hoeken van de wereld strijden er onder de banier van ‘Hayat Tahrir al Sham’ (HTS), de Syrische tak van Al-Qaeda, zonder dat Turkije hen een strobreed in de weg legt. Sterker: Turkse soldaten en tanks zorgen voor ondersteunende vuurkracht in de operaties van HTS tegen het Syrische regeringsleger. Turkije beweert enkel ‘gematigde’ moslimmilities te steunen, maar dat is fictie.

Het zogenaamde ‘Nationale Syrische Leger’, dat door Turkije betaald en bewapend wordt, is zelf een allegaartje van radicaal-soennitische milities, waaronder de notoire jihadistische militie ‘Ahrar Al Sham’, die rekruteert tot in Molenbeek. De grenzen tussen die pro-Turkse milities en HTS zijn flinterdun. De strijders vechten zij aan zij, coördineren gezamenlijk hun militaire acties en verkopen het wapentuig dat ze van de Turken krijgen door aan elkaar.

Illegale migratie als politiek drukkingsmiddel

Turkije is zich zeer bewust van zijn strategische ligging op de migratieroutes naar Europa en speelt die kaart zonder scrupules uit in de bilaterale relaties met Europa. Zo kende Turkije in de lente van 2015 bewust een visumvrijstelling toe aan vrijwel alle landen van de islamitische wereld. Turkije deed dat met een duidelijk doel: het faciliteren van illegale migratie naar Europa, om zo de EU onder druk te zetten en een visumvrijstelling toe te staan voor Turkse burgers.

Ook na de fameuze EU-Turkije-deal van april 2016 bleef Turkije dit drukkingsmiddel toepassen. Telkens wanneer de EU te luidruchtig kritiek geeft, bijvoorbeeld op de Turkse inval in Noord-Syrië, blijken de Turkse politiecontroles aan de kust plots merkwaardig te verslappen. Vandaag zet Turkije dat wapen opnieuw in voor politieke doeleinden: Erdogan wil de vrije hand van de EU en de Navo in zijn oorlog tegen de Syrische regering.

Turkse militaire inval in Libië

In de laatste maanden van 2019 naderde de Libische burgeroorlog na 5 jaar bloedvergieten eindelijk zijn ontknoping. Sterke man Khalifa Haftar, hoofd van de regering in het oostelijke Benghazi, was bezig de laatste bolwerken op te rollen van de rivaliserende regering in Tripoli. Haftar kan daarbij rekenen op militaire steun van Egypte, Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten en op stilzwijgende steun van de EU, de VS en de Navo.

Het Westen wil zo snel mogelijk stabiliteit in Libië, teneinde de IS-cellen en de illegale mensensmokkelmaffia op te rollen die al jarenlang vrijelijk mogen opereren in de gebieden onder controle van de regering in Tripoli. Een einde aan de oorlog lag binnen handbereik, tot Turkije op 6 januari 2020 plots besloot om militair in te grijpen ter verdediging van de zieltogende Tripoli-regering, tegen de wil in van de Navo en de EU. Hierdoor wordt het bloedvergieten in Libië voor onbepaalde tijd verlengd en blijft de illegale migratie vanuit Libië aanhouden.

Conclusie: eigen agenda, eigen koers

Dit is maar een greep uit verschillende incidenten die de laatste jaren hoogspanning zetten op de relaties tussen Turkije en de Navo. Elk op zich maken deze twistpunten duidelijk dat Turkije vandaag louter bezig is met het nastreven van het eigen geostrategische belang. Het land is deloyaal in zijn aankoopbeleid en voelt zich klaarblijkelijk niet gebonden door de strategische prioriteiten die binnen de Navo werden vastgelegd.

Turkije deinst er zelfs niet voor terug om stappen te ondernemen die lijnrecht ingaan tégen die prioriteiten. De vraag hoe lang Turkije nog volwaardig lid kan blijven van de alliantie, wordt daarom stilaan onafwendbaar.