Erdogan wil de Bom

President Recep Tayyip Erdogan reageerde op de op handen zijnde verwijdering van het Amerikaanse kernwapenarsenaal uit zijn land met de aankondiging dat Turkije van plan is er een voor zichzelf te bouwen. Dit is zowel legitiem in het licht van de Israëlische nucleaire dreiging als een stap in de slechtste richting.

Sommige landen hebben nucleaire raketten, maar het Westen staat erop dat we ze niet mogen hebben. Dit is onaanvaardbaar”: deze verklaring van president Erdogan laat zien dat de crisis verder gaat dan het Turkse offensief in Syrië. In Turkije hebben de Verenigde Staten tijdens de Koude Oorlog kernwapens tegen de Sovjet-Unie ingezet. In 1962 beloofde president Kennedy in de overeenkomsten met de USSR voor de oplossing van de Cubaanse raketcrisis dat hij deze wapens uit Turkije zou verwijderen, maar dat is niet gebeurd.

Na het einde van de Koude Oorlog bleven ongeveer 50 Amerikaanse B61 kernbommen (dezelfde als die in Italië bij Aviano en Ghedi), voornamelijk gericht tegen Rusland, achter in Turkije, op de vliegbasis Incirlik. Zowel de Verenigde Staten als Turkije zijn op deze manier in strijd met het Non-Proliferatieverdrag. In het kader van de NAVO worden Turkse piloten getraind (zoals de Italiaanse piloten van de Ghedi-basis) om aan te vallen met B61 kernbommen onder Amerikaans commando. Binnenkort zullen de B61’s ook in Turkije vervangen worden door het Pentagon (zoals in Italië en andere Europese landen) door de nieuwe B61-12 kernbommen, die eveneens voornamelijk tegen Rusland gericht zijn.

In de tussentijd, echter, na de Turkse aankoop van Russische luchtdoelraketten S-400, hebben de Verenigde Staten Turkije verwijderd uit het programma van de F-35, de belangrijkste drager van de B61-12. Turkije zou 100 F-35 vliegtuigen hebben gekocht, waarvan het een medeproducent was. “De F-35 – verklaard een Witte Huis woordvoerder – kan niet naast het S-400 luchtafweersysteem bestaan, dat gebruikt kan worden om de capaciteiten van het gevechtsvliegtuig in kaart te brengen.”. (White House.gov, 17 juli) Dat wil zeggen dat Rusland kan gebruiken wat het leert via het S-400 systeem om de verdediging tegen de F-35 te versterken. Door Ankara te voorzien van de S-400 luchtafweerraketten, is Moskou erin geslaagd te voorkomen dat de VS (voorlopig althans) 100 F-35’s op Turks grondgebied kunnen inzetten met de nieuwe Amerikaanse B61-12 kernbommen.

Op dit moment lijkt het waarschijnlijk dat er, onder de opties die in Washington zijn overwogen, een optie is, die van de overdracht van Amerikaanse kernwapens van Turkije naar een ander land dat betrouwbaarder wordt geacht. Volgens het gezaghebbende Bulletin van Atoomwetenschappers (USA – 17 oktober) is “de vliegbasis Aviano [in Noordoost-Italië] misschien wel de beste Europese optie vanuit politiek oogpunt, maar het heeft waarschijnlijk niet genoeg ruimte om alle kernwapens van Incirlik te herbergen”. Er zou echter wel ruimte kunnen worden geboden, aangezien de renovatiewerkzaamheden in Aviano al zijn begonnen om de B61-12 kernbommen onder te brengen.

Tegen deze achtergrond is er Erdogan’s verklaring dat, gebruik makend van de dreigende aanwezigheid van het Israëlische kernwapenarsenaal als zijn motief, Turkije van plan is om zijn eigen kernwapens te hebben.

Het is geen gemakkelijk project, maar wel uitvoerbaar. Turkije beschikt over geavanceerde militaire technologieën, die met name door Italiaanse bedrijven, in het bijzonder Leonardo, worden geleverd. Het heeft uraniumvoorraden. Het heeft ervaring op het gebied van onderzoeksreactoren, met name geleverd door de Verenigde Staten.

Turkije is begonnen met de bouw van een eigen kernelektronica-industrie en heeft een aantal reactoren uit Rusland, Japan, Frankrijk en China aangekocht. Volgens sommige bronnen had Turkije op de “zwarte nucleaire markt” al centrifuges voor uraniumverrijking kunnen aanschaffen. Erdogan’s aankondiging dat Turkije een kernmacht wil worden, door sommigen geïnterpreteerd als een bluf om zijn regime meer gewicht in de NAVO te geven, mag niet onderschat worden.

Erdogan’s aankondiging onthult wat in het algemeen verborgen ligt in het mediadebat: het feit dat in de turbulente situatie die wordt veroorzaakt door het oorlogsbeleid, het bezit van kernwapens een steeds belangrijkere rol speelt, waardoor degenen die deze wapens niet bezitten ertoe worden aangezet ze te verkrijgen.