Indignatie redactie 
Gisteren hebben de ministers van Financiën van de 19 eurolanden en de rest van de EU-landen met soevereine valuta’s hun dinsdag afgebroken videoconferentie-onderhandelingen over het begrotingsbeleid voortgezet en dat heeft tot een resultaat geleid. Volgens berichten in de mainstream media gaat het om een pakket ter grootte van ongeveer 540 miljard euro dat volgens zeggen zal worden gebruikt om de economische gevolgen van de wereldwijde pandemie te financieren.
Waar nog over gesteggeld werd is een instrument dat de eurozone meer zou transformeren in een transferunie dan ze al was na de financiële en eurocrisis (waarbij de beloften van landen over hun te volgen beleid – die bij de invoering van de euro waren gedaan – niet werden nagekomen): de inmiddels welbekende euro-obligaties – dat wil zeggen leningen waarbij schulden van landen over het hele eurogebied of de EU kunnen worden uitgesmeerd.
Voor landen die al een relatief hoge schuldenlast hebben, zoals Italië, Griekenland, Spanje en Frankrijk, zouden ze het voordeel hebben dat de rentetarieven voor dergelijke obligaties in eerste instantie waarschijnlijk lager zullen zijn dan wat ze betalen voor hun oude obligaties. Dit komt doordat relatief fiscaal stabiele landen als Nederland, Oostenrijk of Estland niet alleen garant staan voor deze schulden met hun goede naam, maar ook met hun belastingbetalers. Wij dus.
Voor beleggers zou dit het risico op wanbetalingen verkleinen in vergelijking met het kopen van nationale staatsobligaties uit Italië, Griekenland, Spanje of Frankrijk. De rente op dergelijke euro-obligaties zou echter zeer waarschijnlijk ook hoger zijn dan de vrij lage rentetarieven die belastingbetalers uit Nederland, Oostenrijk of Estland momenteel moeten betalen voor nationaal uitgegeven obligaties.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat met name de ministers van Financiën van Italië, Griekenland, Spanje en Frankrijk aandrongen op de introductie van dergelijke euro-obligaties, terwijl die uit Nederland, Oostenrijk en de Baltische staten tegen zijn. De Duitse regering wordt in veel Duitse media tot deze tegenstanders gerekend, maar het land gag tegenstrijdige signalen af. Deze ambivalentie loopt niet alleen via de regeringscoalitie, maar ook via de Duitse politieke partijen.
De focus lag op Italië, maar ondertussen spelen er ook belangrijke zaken in Spanje. Volgens de Spaanse minister van Economie Nadia Calvino werkt de Spaanse regering eraan om zo snel mogelijk een universeel basisinkomen uit te rollen, officieel als onderdeel van een reeks acties om de gevolgen van de pandemie van het coronavirus tegen te gaan. Minister van Sociale Zekerheid Jose Luis Escriva coördineert het project en is van plan een soort basisinkomen “zo snel mogelijk” op te zetten, met de nadruk op het helpen van gezinnen, zei Calvino, die ook als vice-premier fungeert, in een interview afgelopen zondagavond met de Spaanse omroep La Sexta. Maar de bredere ambitie van de regering is dat het basisinkomen een instrument wordt “dat voor altijd blijft, dat het een structureel instrument wordt, een permanent instrument”. Kennelijk blijven de gevolgen van de pandemie tot in lengte van jaren zichtbaar……. en ook dit plan zal betaald moeten worden.
In werkelijkheid is het door de Eurogroep voorgestelde pakket geen corona-“reddingspakket” – het omvat geen noodfinanciering voor medische maatregelen of de productie van belangrijke medische goederen (maskers, ademhalingstoestellen of belangrijke medicijnen). Het pakket van € 540 miljard bevat slechts € 100 miljard, dat naar verluidt wordt gebruikt om de economische gevolgen van de wereldwijde pandemie te financieren.
De ministers van de Eurogroep keurden dus een plan goed om een verwachte recessie van ongekende omvang af te wenden. De hoeksteen van het voorstel is het gebruik van het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), het reddingsfonds van het eurogebied, om kredietlijnen ter waarde van maar liefst 240 miljard euro aan te bieden. Hier komen de banken dus in beeld.
De deal zal volgens de mainstream media enige bezorgdheid wegnemen dat het blok niet in staat was zich achter een gemeenschappelijke strategie te sluiten wanneer dat het meest dringend nodig was. Maar het moet allemaal nog volgende week door de regeringsleiders worden goedgekeurd – wat een formaliteit lijkt.
De omvang van de schade als gevolg van het coronavirus zet de kwetsbaarheid van een Unie die in het afgelopen decennium is geteisterd door de Griekse schuldencrisis, een toestroom van vluchtelingen en vervolgens de Brexit, in de schijnwerpers. Volgens de Duitse bondskanselier is de uitbraak van het coronavirus de grootste bedreiging voor de EU sinds de Tweede Wereldoorlog. Daar zijn we het niet mee eens. De grootste bedreiging van de EU zit in Brussel: de Europese Commissie.
Het voorgestelde pakket omvat een gezamenlijk arbeidsverzekeringsfonds ter waarde van 100 miljard euro, een instrument van de Europese Investeringsbank dat bedoeld is om 200 miljard euro aan liquiditeit aan bedrijven te verstrekken, en kredietlijnen tot 240 miljard euro van het ESM naar de ondersteunende lidstaten terwijl ze onderweg zijn om geld uit te geven om economieën weer op de been te helpen.
“Aan de beslissingen die we in Duitsland hebben genomen, kun je zien dat je heel slimme programma’s voor de toekomst kunt ontwikkelen”, zei de Duitse minister van Financiën Scholz eerder. “Onze beslissing is bijvoorbeeld dat we de extra schuld die we oplopen door de regels die we onszelf in onze eigen grondwet hebben gegeven, zullen verminderen van 2023 tot 2043”, aldus Scholz.
“Dan kan het elders ook worden gedaan”, voegde hij er cynisch aan toe.
Dit soort retoriek moet door werknemers in heel Europa worden opgevat als een waarschuwing. De EU-bourgeoisie dringt niet alleen aan op het handhaven van het bezuinigingsbeleid, dat in heel Europa een sociale catastrofe heeft veroorzaakt, maar wil ze zelfs verergeren temidden van een historische economische ineenstorting. Dit blijkt duidelijk uit de verwijzing van Scholz naar de in 2009 in de Duitse grondwet neergelegde “Schuldenbremse”. In het afgelopen decennium heeft het zogenaamde “Zwarte Nul”-beleid (en de equivalent in ons land) gediend om massale aanvallen op de werkende onder- en middenklasse, plus vooral de gepensioneerden en gehandicapten, uit te voeren.
In feite heeft de diepste economische en gezondheidscrisis in een eeuw tijd de grondslagen van de EU geschokt en de onoplosbare en historisch ontwikkelde tegenstellingen van het Europese kapitalisme weer aan de oppervlakte gebracht. Een paar dagen voor de EU-top plaatste een groep Italiaanse burgemeesters een paginagrote advertentie in de rechtse Duitse krant Frankfurter Allgemeine Zeitung, waarin men van de Duitsers hulp eiste voor de Italiaanse schuldenberg. Ze verwezen naar de Londense schuldenovereenkomst van 1953, toen Duitsland het grootste deel van zijn oorlogsschuld werd kwijtgescholden. Om over de rol van Nederland maar niet te spreken…..
Ook de Fransen zijn gebaat bij gratis geld. Het Franse dagblad Le Monde publiceerde woensdag een opmerking waarin werd voorgesteld zich voor te bereiden op het in gebreke blijven van de staatsschuld van Europese landen door het uitgeven van Senior Corona Bonds (SCB). Investeerders zouden SCB’s kunnen kopen in de wetenschap dat een regering die “failliet gaat” eerst de houders van de SCB’s zal uitkeren. Schuldeisers zouden dan kunnen eisen dat failliete staten drastische aanvallen uitvoeren op lonen, sociale uitgaven, gezondheidsstelsels en het openbaar onderwijs.
Minister van Financiën Wopke Hoekstra is tevreden, zegt hij, want de eurobonds zijn weer van tafel. Misschien dat hij zijn Italiaanse collega’s niet goed begrepen heeft, want als we zijn tweet leggen naast die van zijn collega Galtieri dan lezen we toch werkelijk iets anders:
Grof vertaald: Europese obligaties op tafel geplaatst, de ESM-voorwaarden van tafel verwijderd. We doen een ambitieus voorstel aan de Europese Raad. We zullen vechten om het mogelijk te maken (en bedoeld wordt dan natuurlijk invoering van eurobonds). Het lijkt erop dat Gualtieri de definitie van euro-obligaties van Klaus Regling (directeur van ESM) volgt:
Goed bezien heeft niemand van de politici hier aanwezig geluisterd naar wat mensen willen en nodig hebben: toegang tot ondersteuning voor degenen die zich in de gevarenzone bevinden. Dus niet de politici en de banken die hier weer flink aan gaan verdienen, maar de dokters, verpleegsters, specialisten, leveranciers, fabrikanten etc.
